«دنیای‌اقتصاد» گذشته و شرایط فعلی قطر را در حوزه سوختهای فسیلی بررسی کرد
سایه روشن تحولات صنعت نفت و گاز قطر
معرفی قطر، اقتصاد نوظهور خاورمیانه
قطر کشوری واقع در منطقه خاورمیانه است که در حاشیه خلیج‌فارس و جنوب ایران واقع شده است. قطر در شرق عربستان قرار دارد و تنها مرز خاکی این کشور هم با عربستان است. این کشور همچنین با بحرین، امارات و ایران، دارای مرز آبی مشترک است. پایتخت این کشور «دوحه» نام دارد که درگذشته سرمایه آن از طریق صید و فروش مروارید و انواع تجارت دریایی بهدست می‌‌‌‌‌‌‌آمد اما امروزه با کشف نفت‌خام وگاز طبیعی، این کشور به یکی از ثروتمندترین کشورهای خاورمیانه و جهان تبدیل شده‌است. سرعت پیشرفت این کشور تا حدی است که مجله «فوربس» درآخرین گزارش خود از قطر به‌عنوان ثروتمندترین کشور دنیا از نظر سرانه درآمد ناخالص ملی یاد کرد.
قطر با خروج از تابعیت انگلستان، استقلال خود را در سال۱۹۷۱ اعلام کرد. با کشف منابع انرژی خصوصا نفت در این منطقه، قطر روند توسعه و رشد خود را مانند کشور امارات شروع کرد و اکنون یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا و از توسعه‌‌‌‌‌‌‌یافته‌‌‌‌‌‌‌ترین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و غرب آسیاست. قطر سومین دارنده ذخایر گاز جهان بعد از روسیه و ایران محسوب می‌شود و اقتصاد این کشور به صادرات نفت و گاز وابسته است. نفت و گاز طبیعی، نقش محوری در اقتصاد قطر داشته و بیش از ۷۰درصد از کل درآمد دولت، بیش از ۶۰درصد تولید ناخالص داخلی و حدود ۸۵درصد از درآمد صادراتی این کشور را به خود اختصاص می‌دهد.
بعد از نفت و گاز، بخشی از درآمد قطر از صنعت گردشگری بهدست می‌آید. دولت این کشور به‌‌‌‌‌‌‌تازگی، اهمیت کاهش وابستگی به منابع انرژی را دریافته و برنامه‌های مختلفی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، توریسم و تجارت بین‌‌‌‌‌‌‌الملل تدارک دیده است. کسب افتخار میزبانی و بر‌‌گزاری مسابقات جام‌‌‌‌‌‌‌جهانی فوتبال در سال‌جاری را می‌توان به‌عنوان نقطه‌عطف پیشرفت این کشور تلقی کرد.
حمایت گازی قطر از اروپا
قطر از اعضای فعال سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است. از دیدگاه کارشناسان حوزه انرژی، ذخایر گاز این کشور تا ۲۰۰ سال‌آینده چه در بخش داخلی و چه در حوزه صادرات، پاسخگوی نیاز این کشور خواهد بود. هم‌‌‌‌‌‌‌زمان با آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، اروپایی‌‌‌‌‌‌‌ها در تکاپو برای جبران کمبود احتمالی گاز، دست به دامان قطر شدند. قطر در کنار ایالات‌متحده، بزرگ‌ترین صادرکننده گاز مایع در جهان محسوب می‌شود و تضمین‌‌‌‌‌‌‌هایی به اتحادیه اروپا مبنی‌بر تامین گاز طبیعی مایع موردنیاز کشورهای اروپایی داده‌است. خالی از لطف نیست اگر بدانید به موجب قراردادهای منعقدشده قبلی با کشورهای اروپایی، قطر حق دارد چنانچه دولت دیگری مبالغ بیشتر پرداخت کند، گاز خود را به آن کشور ثالث بفروشد. در عین‌حال اما، این کشور بارها تاکید کرده که در افق بلندمدت به تنهایی قادر به تامین کامل گاز اروپا نخواهد بود.
پیش از این و درآغاز زمستان وزیر انرژی قطر در مصاحبه‌ای با شبکه سی‌‌‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌‌‌ان گفته بود که قطر اروپا را تنها نخواهد گذاشت و به صادرات گاز طبیعی به اروپا ادامه خواهد داد؛ حتی اگر مشتریان دیگر بخواهند مبالغ بالاتر و جذاب‌‌‌‌‌‌‌تری پرداخت کنند. بر اساس گزارش «خلیج‌‌‌‌‌‌‌اونلاین»، متعاقب تشدید تحریم‌های کشورهای غربی علیه کرملین، روسیه از اهرم گاز به‌عنوان عامل فشار بر غرب بهره برد تا جایی‌که قیمت این کالای استراتژیک را به سطح بی‌‌‌‌‌‌‌سابقه‌‌‌‌‌‌‌ای که تا ۱۰برابر بیشتر از سال‌گذشته می‌رسید، افزایش داد. قطر با اعمال تحریم بر بخش نفت و گاز روسیه مخالفت کرده و اعلام کرده‌است که حوزه انرژی باید از سیاست به دور باشد. در ادامه این گزارش آمده است؛ در حال‌حاضر حدود ۸۰درصد از گاز قطر به کشورهای شرقی و تنها ۲۰درصد آن به غرب صادر می‌شود. قطر امیدوار است که تا سال۲۰۲۸ میلادی، با مدیریت صادراتی و ایجاد تعادل، گاز خود را به‌صورت مساوی به کشورهای شرق و غرب صادرکند. با استناد به گزارش سازمان بین‌المللی انرژی، تنها در سال۲۰۲۱، روسیه ۳۰ الی ۴۰درصد از گاز، یعنی حجمی حدود ۱۵۸میلیارد متر‌مکعب، به‌‌‌‌‌‌‌علاوه ۲۵درصد از نفت مصرفی اروپا را تامین کرد. روسیه صادرات گاز خود به اروپا را از طریق خط لوله نورداستریم۱، در سپتامبر ۲۰۲۲ به‌صورت کامل متوقف کرد.
سرمایه‌گذاری قطر در حوزه گاز طبیعی
یک روز پس از توقف صادرات گاز از روسیه به اروپا، وزیر امورخارجه قطر گفت که برقراری ثبات در بازار انرژی جهانی برای دوحه مهم است و تاکید کرد که قطر حجم و تنوع سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌ها در حوزه گاز طبیعی خود را گسترش خواهد داد. شاهد مدعا اینکه طی سال‌جاری، شرکت قطر انرژی، ۵توافق‌نامه شراکت با طرف‌‌‌‌‌‌‌های آمریکایی، بریتانیایی، فرانسوی و ایتالیایی برای توسعه میادین گازی خود امضا کرد تا ظرفیت تولید گاز طبیعی خود را از(معادل) ۷۷میلیون تن، به ۱۱۰میلیون‌تن در سال، در افق سال۲۰۲۷ ارتقا دهد. نکته حائزاهمیت آن که گاز روسیه به‌صورت مستقیم از طریق خط لوله به اروپا صادر می‌شود درحالی‌که صادرات گاز قطر به اروپا باید به‌صورت مایع باشد و به زیرساخت مناسب در قالب ایستگاه‌های مایع‌سازی و بنادر بارگیری نیاز دارد. همچنین ساخت و تجهیز این زیرساخت‌ها بسیار هزینه‌‌‌‌‌‌‌بر است.
تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری مشترک
به باور کارشناسان، تنها راه جایگزینی گاز روسیه با گاز قطر، ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری مشترک از سوی دوحه یا کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس به‌منظور سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها از طریق قراردادهای اجاره و سرمایه‌گذاری بلندمدت با لحاظ‌کردن معافیت‌های جذاب مالیاتی است. معافیت‌های این‌چنینی، قطر و سایر کشورهای عضو را تشویق می‌کند که در صنعتی که اروپا به خروجی آن نیاز مبرم دارد، سرمایه‌گذاری کنند زیرا در شرایط کنونی کارخانه‌های بزرگ اروپا از کمبود گاز به‌شدت رنج می‌برند. واقعیت این است که تا زمانی‌که بحران تامین انرژی پایدار حل نشود، تولید و صادرات کارخانه‌های اروپایی تا حد زیادی کاهش و سود آنها در معرض خطر قرار خواهد داشت.
افق شراکت و همکاری قطر انرژی با لبنان
شرکت قطر انرژی اخیرا از رایزنی با مقامات لبنانی به‌منظور دستیابی به مجوز شراکت ۳۰درصدی در میدان گازی و نفتی لبنان پرده برداشت. در همین ارتباط، به گزارش «ایرنا»، وزیر انرژی قطر و رئیس اجرایی شرکت قطر انرژی در جریان یک نشست خبری در دوحه گفت: این شرکت درحال مذاکره با توتال فرانسه و انی ایتالیا برای مشارکت قطر در میدان نفتی و گازی لبنان است. پیش‌‌‌‌‌‌‌تر، وزیر انرژی و آب لبنان نیز از تمایل قطر برای مشارکت در عملیات اکتشاف نفت در بلوک‌های ۴ و ۹ لبنان در کنار شرکت‌های توتال و انی خبر داده بود. برخی از تحلیلگران حوزه انرژی باور دارند که حضور احتمالی قطر در پروژه‌های توسعه گاز فراساحلی لبنان، به‌صورت بالقوه می‌تواند برای لبنان دردسرساز شود یا اینکه بالعکس فرصتی نادر را برای نزدیکی دو کشور ایجاد کند.
