دنیای اقتصاد بررسی می کند
فقر مهارت در صنعت
مهارت‌آموزی؛ نیاز اصلی بازار کار استان
تداوم تحریم‌ها، افزایش تورم و درمجموع شرایط ناخوشایند اقتصاد ازجمله دلایلی است که نیروهای انسانی متخصص و کارآزموده را به‌جای فعالیت در یک فضای تولیدی به سمت مشاغل غیر مولد سوق می‌دهد، به‌گونه‌ای که اخطاری جدی برای کاهش چشمگیر نیروی کار ماهر در مراکز تولیدی است. در این حال با آمار بیکاران تحصیل‌کرده‌ای روبرو می‌شویم که دریک استان صنعتی چون اصفهان، اعلام این آمار خبرساز می‌شود؛ و قابل‌توجه آنکه در همین شرایط، صنایع با مشکل کمبود نیروی ماهر مواجه هستند.
به عبارتی از طرفی واحدهای صنعتی و تولیدی با کمبود نیروی کار روبرو هستند و از سویی موج بیکارانی وجود دارد که نداشتن شغل را بر فعالیت در این مراکز با حقوق و مزایای ناچیز ترجیح می‌دهند و یا آنکه مهارت لازم برای ورود به چنین واحدهایی را ندارند؛ و در تایید این مساله رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور در اظهارات خود از خالی بودن فرصت‌های شغلی بسیاری در کشور به دلیل کمبود نیروی متخصص سخن می‌گوید.
معضلی که بنا به گفته مسوولان استانی دلیل عمده آن به بی‌علاقگی تحصیل‌کرده‌ها به انجام مشاغل تولیدی و تمایل به پشت‌میزنشینی بازمی‌گردد. ضمن آنکه بخش بزرگی از همین دانشگاه رفته‌های بدون شغل، فاقد مهارت‌های لازم برای شروع یک فعالیت هستند.
بر این اساس است که تاکید فراوان می‌شود مهارت‌آموزی اصلی‌ترین نیاز بازار کار استان اصفهان است و در این زمینه لازم است نظام آموزشی و صنایع در کنار یکدیگر، ورود داشته باشند.
استان صنعتی بدون نیروی کارآزموده
عبارت امروز در اصفهان بیکار نداریم بلکه بیشتر افراد فاقد مهارت داریم موضوعی است که بسیار شنیده می‌شود و نشان از اهمیت نیروی کار ماهر برای چرخش صنایع دارد. در این میان گویا استان‌های صنعتی بیشتر با چنین معضلی دست‌به‌گریبان هستند. استان اصفهان با دارا بودن بیش از ۹ هزار واحد صنعتی و فرصت‌های شغلی مناسب، همواره با کمبود نیروی انسانی مواجه بوده است. درحالی‌که بر اساس آمایش استان اصفهان در این استان بیش از ۱۹۷ هزار نفر بیکار وجود دارد که ۵۷ درصد آن‌ها را افراد تحصیل‌کرده شامل می‌شود و قابل‌توجه آنکه روی بیلبورد اغلب شهرک‌های صنعتی، تقاضای استخدام نیروی کار، مشاهده می‌شود. سهل‌آبادی رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان، با اشاره به این چالش می‌گوید: امروز کارگاه‌های ما در شرایط قرارگرفته که خالی از نیرو شده‌اند صنایع استان اصفهان ازنظر تعداد و تجهیزات رشد داشته اما نیروی ماهر نداریم.
در این حال، متهم اصلی برای ایجاد چنین شرایطی سیستم آموزشی و ضعف در مهارت‌آموزی عنوان می‌شود و سال‌هاست که از ارتباط صنعت دانشگاه برای رفع چنین مشکلی نام‌برده می‌شود.
هرچند تعدادی از واحدهای صنعتی برای شانه خالی کردن از پرداخت حقوق و مزایای تعیین‌شده، خود تمایلی به ورود نیروهای ماهر ایرانی نداشته و از نیروهای خارجی استفاده می‌کنند، اما بحث فعلی، نبود مهارت‌های لازم در نیروهای تحصیل‌کرده‌ای است که وارد چنین مراکزی می‌شوند.
دراین‌باره آرش اخوان طبسی مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای اصفهان با تاکید بر تأثیر مهارت‌آموزی بر ایجاد اشتغال پایدار به روزنامه دنیای اقتصاد می‌گوید: آموزش‌های مهارتی فنی حرفه‌ای بر اساس نیاز روز و بازار است و تلاش ما در این مراکز، آنکه ضمن یادگیری مهارت، مواردی دیگر چون پرورش خلاقیت و کارآفرینی هم موردتوجه باشد. او بابیان اینکه ۲۰ هزار آموزشگاه فنی حرفه‌ای مجوز دار در حوزه‌های آموزش‌های مهارتی در کشور در حال فعالیت است بیان می‌کند: سه هزار آموزشگاه در استان اصفهان است و تلاش برافزایش تعداد این آموزشگاه‌ها است.
به اعتقاد این مسوول برگزار کردن دوره‌های آموزشی و مهارتی برای ورود افراد به بازار کار امری ضروری است و شاید عمده‌ترین راه‌حل برای جذب افراد ماهر، ایجاد مراکز آموزش بین کارگاهی در واحدهای تولیدی و صنعتی باشد.
به گفته مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان اصفهان، بسیار با افراد بیکاری برخورد می‌شود که به دلیل فقدان مهارت‌های لازم توان ورود به واحد تولیدی را نداشته زیرا صنعت به دنبال نیروی ماهر و تخصصی است. او می‌افزاید: بزرگ‌ترین ضعف در نظام آموزشی کشور عرضه محور بودن است به این معنا که دانشگاه‌ها آموزش‌هایی را ارائه داده و مدرک بیرون می‌دهند. حتی اگر سیستم فنی حرفه‌ای هم با نزدیک به ۵۰ سال سابقه آموزش‌هایی صحیحی را ارائه کرده بود الان نباید چنین مشکلاتی در بازار کار مشاهده می‌شد.
او تصریح می‌کند: بر همین اساس فنی و حرفه‌ای مدل آموزشی دوگانه‌ای را برای افرادی که جویای کار هستند تعریف کرده است. همچنین سیستم صلاحیت حرفه‌ای مشاغل را برای افرادی که دارای شغل هستند و برای ارتقای مهارت و پایداری شغل آن‌ها برنامه‌ریزی می‌شود. به گفته این مسوول سیستم صلاحیت حرفه‌ای برای افراد شاغل در صنایع و سیستم آموزش دوگانه برای اصناف است.
در هردو مدل، در وهله اول، شغل پیدا می‌شود سفارش کار گرفته می‌شود و متناسب با شغلی که قرار، بر انجام آن است آموزش داده می‌شود. نکته مهم آنکه ۳۰ درصد سفارش در محیط آموزشی و ۷۰ درصد مابقی در محیط واقعی کار با همکاری استادکاران صنایع و اصناف به انجام می‌رسد. اقدامی که دقیقا مطابق با نیاز بازار کاراست. واضح آنکه فرد آگاه است پس از آموزش، کجا کار کند و یا کجا ارتقای شغلی می‌گیرد.
او تصریح می‌کند: چون این آموزش‌ها با جایگاه و هدف مشخصی است تحت عنوان سفارش محور از آن نام‌برده می‌شود؛ و صد درصد منجر به تاثیر گذاری است که ضمانتی برای فرد آموزش‌دیده محسوب می‌شود. اخوان با اشاره به ابداع چنین سیستمی بیان می‌کند: از چهار سال قبل با همکاری عده‌ای در اصفهان آغاز و در صنایع و صنوف وارد شدیم که به نسبت همکاری طرف مقابل، تاثیرات متفاوتی داشته است. مدیرکل آموزش فنی‌وحرفه‌ای استان اصفهان اظهار می‌کند: آنچه اکنون مشخص است از ۱۲۰ هزار نفر آموزش‌دیده فنی حرفه‌ای اصفهان در طول یک سال، تقریبا سال گذشته هزار نفر در سیستم دوگانه آموزش‌دیده و همگی مشغول به فعالیت شدند. درصورتی‌که این سیستم تداوم یابد در طول مدت‌زمانی به نیاز استان اصفهان درزمینه نیروی ماهر، پاسخ داده خواهد شد.
نیروهای ماهر، جذب کشورهای دیگر می‌شوند
فقدان مهارت‌های لازم و سودای پشت‌میزنشینی ازجمله دلایل و توجیهاتی است که برای تهی شدن صنایع از نیروی ماهر عنوان می‌شود اما واقعیت آن است از زمانی شاهد شدت کاهش نیروهای انسانی ماهر شده‌ایم که تورم بالاتر و هزینه‌های زندگی بیشتر شد؛ و البته هرچه روبه‌جلو می‌رویم باوجود دستمزدهای پیشنهادی که جوابگوی گذران زندگی نیست این چالش جدی‌تر هم می‌شود. بسیار نیروهای ماهر و غیر ماهری هستند که به دلیل منافع بیشتر مشاغل غیر مولد از ادامه فعالیت در یک واحد تولیدی انصراف می‌دهند؛ و در آن‌سوی ماجرا کشورهای مهاجرپذیری قرارگرفته‌اند که با پرداخت دستمزدی بیش از سطح متوسط دستمزد در جهان، جمعیت فراوانی از نیروهای کار را به‌سوی خود جذب می‌نمایند. نگاهی به آمارها و ارقام نیز حاکی از این است که عمده کشورهای با دستمزد بالا مهاجرپذیران اصلی دنیا هستند.
آمارهای غیررسمی از مهاجرت نیروی کار متخصص کارگری و خدماتی نیز وجود دارد که از کارگر ماهر ساختمانی گرفته تا آرایشگر و فنی کار که به کشورهای اروپایی و حتی ترکیه و سلیمانیه عراق مهاجرت می‌کنند و آمارشان هم بسیار، بالاست.
نیروهایی که بنا به گفته عضو شورای عالی کار عمده دلایل مهاجرتشان از ایران، به مسائل مهمی مانند امنیت شغلی نیروی کار و وجود قراردادهای موقت بازمی‌گردد.
درواقع نسبت درآمد و تمکن مالی نیروی کار به نسبت هزینه‌ها در کشورهای مقصد چنان جذابیت دارد که باعث مهاجرت نیروی کار به این کشورها می‌شود. نیروی انسانی در تمامی سطوح با چنین شرایطی تمایل به پرداخت هزینه‌های سنگین مهاجرت و فراگیری زبان کشور مقصد را پیدا می‌کند و سختی‌های این کار را به جان می‌خرد.
در ارتباط با خروج نیروی کار ماهر از کشور سید عبدالوهاب سهل‌آبادی رئیس خانه صنعت و معدن ایران بیان می‌کند: عمدتاً بزرگ‌ترین عامل برای مهاجرت کارگران به‌طور جهانی به ظرفیت جذب صنایع و شرکت‌های کشور مقصد بازمی‌گردد.
اما مهاجرت نیروی کار از ایران در شرایطی در حال انجام است که امروز صنایع به نیروی متخصص و تکنسین نیاز دارند. یکی از مشکلات ما در مراکز صنعتی و معدنی کمبود نیروهای ماهر بوده که به دلیل ضعف نظام آموزشی و تحصیلی در این زمینه است. وی توضیح می‌دهد: نظام آموزشی کشور، تحصیل‌کرده‌هایی با مقطع کارشناسی و ارشد تربیت می‌کند که معمولاً شرایط ویژه‌ای برای فعالیت در نظر دارند حال‌آنکه نیروهایی نیاز داریم با درجه‌های کاردانی و تکنسینی که بسیار، اندک هستند. هرچند امکان جذب آن‌ها با درآمد بالا هم وجود دارد اما نیروی ماهر موردنیاز، با شرایط اشاره‌شده وجود ندارد. این مسوول یادآور می‌شود: معمولاً آموزش‌هایی که در نهادهای آموزشی و به‌ویژه دانشگاه‌ها ارائه می‌شود با نیازهای بازار کار در حوزه تولید و صنعت بدون ارتباط است و این عدم هماهنگی میان دانشگاه و صنعت تا جایی پیش روی داشته که پیشنهاد برخی از صنایع، دعوت از متخصصین و تکنسین‌های خارج به ایران برای آموزش چندروزه به نیروهای کار داخلی است.
