شب‌ها حدیث زلف تو تکرار می‌کنم
علیرضا فرزین
مدرس ارتباطات
۱۸ درصد ترافیک اطلاعات مبادله شده در شبکه‌های مجازی طی هفته منتهی به ۷ اسفند سهم محتواهای انتخاباتی بوده است. این را ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای‌عالی فضای مجازی گفته است. تصویر تفوق فناوری و ابزارهای نوین ارتباطی زمانی برای شهروندان ملموس‌تر بود که در صف‌های انتخابات به‌جای برگه و کارت (برای به‌خاطر داشتن اسامی نامزدها) تلفن‌های هوشمند بود که در دست جوانان خودنمایی می‌کرد و اسامی نامزدهای مورد علاقه خود را از روی آن در برگه‌های رای می‌نوشتند.
امسال مقاومت ستودنی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و در رأس آن محمود واعظی در برابر فشارهای متعدد برای فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای پیام‌رسان و همینطور قطع دسترسی به اینترنت و پیامک (که در انتخابات‌های گذشته به یک رویه معمول تبدیل شده بود) علاوه‌بر کمک به هرچه پرشورتر برگزار شدن انتخابات و فراهم آوردن زمینه مشارکت حداکثری مردم (که خواست نظام و رهبری نیز بوده و هست) یک پیام بزرگ دیگر نیز داشت: بدون فیلترینگ، مسدودسازی و امنیتی کردن فضای جامعه نیز می‌توان احساسات و شور و هیجان ناشی از رویدادهای بزرگ سیاسی و اجتماعی را مدیریت و کنترل کرد. کافی است به جامعه، جوانان و کنشگران مدنی اعتماد کنیم و هیچ یک از اعضای این خانواده بزرگ - ایران- را نامحرم و بیگانه نپنداریم و اجازه کنشگری و فعالیت سالم مدنی و سیاسی را با بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های رسانه‌ای و ارتباطی موجود برای آنها فراهم آوریم. آنگاه اوج همبستگی، وحدت و همدلی ملی و میهنی این مردمان را به عینه نظاره‌گر خواهیم بود. مردمانی که جز به سربلندی و اعتلای نام میهنشان بر سپهر جهانی نمی‌اندیشند. مردمی که آرزویشان داشتن میهنی آباد، آزاد و توسعه یافته است و هرگاه که معتمدان و امنای قوم، دست یاری برای این مهم به سویشان دراز کرده‌اند، با مهربانی و حسن‌ظن، لبیک گفته‌اند و هرقدر هم که از بداخلاقی‌هاو تنگ‌نظری‌ها به ستوه آمده باشند، بازهم «امید»، این بذر هویت را در دل‌هاشان زنده نگه داشته و به امید جوانه زدن دوباره آن در میدان حاضر شده‌اند.

تبادل 200 میلیون پیام در روز (که محمود واعظی در سخنان خود به آن اشاره کرد) به روشنی حکایت از تغییر زمین بازی در سپهر ارتباطات ایران دارد و البته که نتایج انتخابات و پیروزی قاطع اصلاح‌طلبان گواه روشن این واقعیت است که دیگر رسانه‌های رسمی و تریبون‌های سنتی آن قدرت بسیج‌کنندگی و برانگیزانندگی سابق را ندارند و گوش و دل جوانان متمایل به‌جای دیگری است. یکی از پیام‌هایی که این روزها به شوخی بین کاربران شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود مؤید قدرت بلامنازع همین عرصه نوین ارتباطی است: «هزینه تبلیغاتى هیلارى کلینتون از آغاز کمپین تا الان: 44 میلیون دلار، هزینه تبلیغاتى لیست امید از آغاز تا پایان: یه ویدئو و چندتا دابسمش» باری، واقعیت از این قرار است که هم سانی یک عبارت در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، چنان قدرت شگرفی از بسیج‌کنندگی و موج‌آفرینی را به رخ همگان کشید که هیچ رسانه رسمی و ابزار تبلیغی سنتی دیگری، چنین ظرفیتی در برابر آن را نداشت.نگاه مثبت و «فرصت» به‌جای «تهدید» انگاشتن این ظرفیت رسانه‌‌ای جدید اما، مخالفانی نیز داشته و دارد. بنگریم به این اظهارات سید محمدرضا آقامیری، عضو کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه (فیلترینگ) که تصریح کرده است: «عمده‌ترین مشکل شبکه‌های اجتماعی در ایران شبکه تلگرام است. این شبکه بسیار گسترش پیدا کرده و واقعا نگران‌کننده است! اگر این شبکه به خواسته‌های ما توجه نکند کار برایش دشوار خواهد شد.» نگاهی که همواره گشوده‌تر شدن سپهر گفت‌وگو و هم‌پیوندی میان مردمان را یک نادیده می گیرد، فارغ از اینکه متاسفانه سیاست‌گذاران این عرصه (بند و بست و فیلترینگ) هیچ شناخت درستی از عرصه و ابزاری که برای آن تعیین تکلیف می‌کنند ندارند، به‌طور کلی این رویکرد غلط که «با بستن و مسدود کردن و فیلترینگ می‌توان مانع وقوع آنچه که ما نمی‌خواهیم شد» هنوز یک رویه ساری وجاری میان گروهی از مسوولان و تصمیم‌گیران است که مع‌الاسف سرنوشت بسیاری از مقدرات هم بسته به چرخش قلم آن‌هاست.

اما بیش و پیش از هر عامل دیگر در گشودگی فضای ارتباطی کشور و «آزادی کیبرد» باید به احترام دکتر ظریف و نیز شخص رئیس‌جمهور آقای دکتر روحانی کلاه از سر برداشت، که اگر نبود نخستین گام‌هایی که توسط آنان در حضور رسمی در فضای شبکه‌های اجتماعی برداشته شد و به‌دنبال آن سایر دولتمردان و شخصیت‌های برجسته کشور را با خود همراه کرد، اکنون شاهد این موج گسترده حضور و فعالیت جریانات مختلف سیاسی، اجتماعی و مدنی در این عرصه نبودیم. به واقع برداشتن گام نخست و شکستن تابوی خط قرمز استفاده از شبکه‌های اجتماعی مهم‌ترین اقدامی بود که با درک درست، مسوولانه و بهنگام دولتمردانمان، جامه عمل پوشید. در واقع اگر این رویکرد مثبت توسط ریاست محترم جمهور به‌عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی کشور از ابتدای فعالیت دولت یازدهم اتخاذ نشده بود، اکنون وزیر فهیم و مرد IT کشور، نمی‌توانست چنین مقتدرانه و با طیب‌خاطر از ایستادگی دستگاه تحت امرش در برابر فشارها برای فیلترینگ و قطع دسترسی کاربران به جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات سخن به میان آورد. بلندهمتی و عزم راسخ ریاست محترم جمهور در صیانت از این ودیعه الهی -آزادی- را با این دو بیت از فیض کاشانی می‌ستایم:
شب‌ها حدیث زلف تو تکرار می‌کنم
تسبیح روز وصل تو بسیار می‌کنم
هر کار خوب را که ز کردار عاجزم
تحسین هر که کرد به گفتار می‌کنم