چالشهای محصولات نوین اقتصاد
با عرضه این‌گونه محصولات در بازارهای کشورهای توسعهیافته و حتی بازارهای جهانی، در ایران نیز تقاضا برای تامین(ابتدا واردات)، عرضه و استفاده از محصولات نوین به وجود آمده است. اما این فرآیند با مسائل و مشکلات و چالشهای عمده‌‌‌ای، بیش از بسیاری کشورهای دیگر درحال توسعه روبه‌رو شده است. از جمله عمده‌‌‌ترین این چالش‌‌‌ها، عدم‌تمایل بخش غیردولتی به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌ها و ابزار استفاده از محصولات مرتبط با فناوریهای نوین همچون عمده کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه است. بهگونهای که بسیاری از محصولات نوین(مثلا تلفن همراه) چند سال بعداز عرضه گسترده در کشورهای توسعهیافته در چرخه اقتصادی ایران، زمینه عرضه آن توسط دولت فراهم شد. حتی سالیان زیادی زمان صرف شد، تا بازار تامین و عرضه این محصول به سمت گسترش رقابت نزدیک شود. به‌طوری که دولت به سختی پیش فرض‌‌‌های لازم را برای گسترش عرضه و استفاده از این محصول (انواع گوشی تلفن همراه و خط تلفن آن) فراهم کرد. همچنین سالیان زیادی متولیان دولتی از انحصار حاکم بر بازار این محصولات اساسی، درآمد و سود بسیاری به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم کسب کردند. به‌طوری که می‌توان اذعان داشت کلیه هزینه‌‌‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری تا عرضه این محصول در ایران همراه با سود بسیار زیاد، از محل پیش‌فروش این محصول آن هم با قیمت‌های انحصاری بنگاه دولتی و نیمه دولتی تامین شد. به گونه‌‌‌ای که در ایران متفاوت از کشورهای دیگر به جای فراهم کردن استفاده گسترده از این ابزار نوین مهم با قیمت مناسب و اولویت اول حمایت از منافع عموم مردم، از این ابزار در جهت اولویت منافع دولت و شرکت زیرمجموعه زنجیره تامین و عرضه تلفن همراه استفاده شده است.
البته چالش عدم‌توجه به فراهم کردن فضای رقابتی، تنها مربوط به محصولات مرتبط با تلفن همراه نیست و محصولات نوین مرتبط با حمل‌ونقل برقی که در چند دهه اخیر بسیار مورد استفاده کشورهای مختلف قرار گرفته، به تبع برنامه‌‌‌ریزی و سیاستگذاری اقتصادی دولت با مشکلات زیادی روبه‌روست. درنتیجه استقبال از سرمایه‌گذاری و استفاده از این امکانات در این زنجیره مهم توسط دولت و عموم مردم، چندان زیاد نیست. برای مثال به تبع جهت‌‌‌گیری و سیاستگذاری اقتصادی دولت در برنامه‌‌‌های کوتاه‌‌‌مدت و بلندمدت، شاخص‌‌‌های مرتبط با هزینه و فایده محصولات(کالا و خدمات) با فناوریهای قدیمی و فناوریهای نوین در ایران، متفاوت از دیگر کشورها شده و همین موضوع از جمله علل عدم‌استقبال از سرمایه‌گذاری در تامین(تولید یا واردات) و عرضه محصولات بافناوری نوین کم‌مصرف و آلودگی ناچیز شده است. چراکه مزایا و معایب استفاده از نیروی محرکه برقی در تامین انواع خودروی کوچک و بزرگ مربوط به مصرف کمتر انرژی نفتی و آلودگی کربنی است. اما اقدامات و سیاست‌‌‌های دولت در تعیین قیمت مصوب حمایت شده برای انواع انرژی مرتبط با نفت، گاز و فرآورده‌‌‌های مرتبط با آن، همچنین سیاست‌‌‌های حمایت تولید داخلی خودرو و هزینه بسیار زیاد واردات خودرو، نه تنها هزینه تامین و استفاده از انواع خودروهای برقی را بسیار زیاد کرده، بلکه حتی واردات خودروهای خارجی کم‌مصرف نیزبا محدودیت زیادی روبه‌رو است. باید توجه داشت که هزینه استفاده از خودروهای داخلی با انرژی یارانه‌‌‌ای، برای استفاده‌کنندگان از این محصولات ارزان است اما این خودروها هزینه بسیار زیادی برای اقتصاد کشور دارند. متاسفانه در بسیاری از سیاستگذاری‌‌‌ها مثل عرضه انواع انرژی یارانه‌‌‌ای در داخل کشور، به هزینه واقعی آن توجهی نمی‌شود. حتی عموم مردم نمی‌‌‌دانند که با برهم خوردن قیمت برخی محصولات در بازارهای غیررقابتی، عرضه آنها با قیمت دستوری یارانه‌‌‌ای، عملا ثروت و درآمد خودشان در بلندمدت از بین می‌رود. البته فقط بحث قیمت محصولات مهم در ایران و بازارهای جهانی، مشکل ایجاد نکرده است. بلکه ابعاد معایب آنها بسیار بیشتر است. از جمله می‌توان به هزینه آلودگی‌های سوخت‌‌‌های کربنی به محیط‌زیست و زندگی انسان‌‌‌ها اشاره داشت که محصولات با فناوری‌‌‌های‌‌‌نوین مقدار بسیار کمتری آلودگی دارند. ضمن آنکه سالانه مبالغ بالایی برای درمان ناشی از بیماری‌‌‌های مرتبط با آلودگی هوا و محیط‌زیست صرف می‌شود که با لحاظ آنها هزینه خودروهای قدیمی بسیار بیشتر می‌شود. چالش دیگر در بازار خودرو برقی همچون محصول تلفن همراه، مربوط به مدیران دولتی، نیمه دولتی و تشکل‌‌‌های صنفی مرتبط با تامین و عرضه خودروهای داخلی است.
متاسفانه درآمد بسیار زیاد این افراد از تداوم عرضه خودرو در بازار انحصاری و معیوب داخلی، شرایطی را فراهم داشته که آنها بتوانند با اعمال نفوذ، مانع گسترش رقابت در تامین(تولید داخلی و واردات) و عرضه خودرو استاندارد در کشور شوند. در حال حاضر تولیدکنندگان خودرو ایرانی وجود دارند که در کشورهای دیگر(بازار تامین و عرضه خودرو آنها باتوجه به دانش به‌خوبی شکل گرفته) حضور موفق و عالی دارند. حتما اگر وضعیت فضای رقابتی در بازار خودرو ایران بهبود یابد آنها و همچنین فعالان خلاق بسیاری در کشور توان تولید و عرضه خودروهای استاندارد برقی و کم‌مصرف دارند. تنها باید طوری سیاستگذاری اقتصادی کرد که افراد به تبع کار بهتر درآمد و سود بیشتری کسب کنند همچنین درآمد و سود ناشی از رفتار انحصاری به‌شدت کاهش یابد.
در هرحال باید توجه داشت برای شکل‌‌‌گیری بازارهای رقابتی حامی حقوق مصرف‌کنندگان در ایران مثل کشورهای توسعهیافته، رفتار درست و عقلایی در قلمرو اقتصادی کشور، مثلا در سیاست‌‌‌های کلان اقتصادی یا برنامه‌‌‌ریزی و سیاستگذاری برنامه‌‌‌های مختلف توسعه اقتصادی و...، صورت پذیرد، تا استقبال از تامین و عرضه محصولات مختلف، باتوجه به مزایای آن و هزینه مختلف، توسط عموم مردم ایران به عنوان مصرف‌کنندگان، یا تولیدکنندگان، تجار و بازرگانان و...، همچون کشورهای دیگر انجام گیرد. در این شرایط تولیدکنندگان ایران به سمت تولید محصولات با فناوریهای نوین سوق می‌‌‌یابند و با فعالیت موفق در بازار داخلی به سمت حضور موثر در بازار جهانی هدایت می‌‌‌شوند. این اقدامات برای اقتصاد ایران بسیار مهم و حیاتی است. نمی‌توان بدون اصلاحات اساسی اقتصادی، انتظار حمایت از محصولات برقی با آلودگی کمتر، قیمت بیشتر و مزایای بیشتر از تولیدکنندگان، تجار فعال در بازرگانی خارجی و داخلی و همچنین از مصرف‌کنندگان ایرانی داشت.
در سال‌های اخیر تحولاتی در شیوه‌های سنتی و قدیمی فعالیت‌های بنگاههای مختلف زیرمجموعه بخش غیردولتی و تشکل‌ها و اتحادیه‌های صنفی از یکسو و دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی از سوی دیگر، به واسطه استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در ایران همچون اکثر کشورهای جهان ایجاد شده است. در محیط الکترونیکی جدید فاصله‌های جغرافیایی و محدودیت‌های زمانی و مکانی منتفی و انجام فعالیت‌های دولتی و مبادلات تجاری بر پایه اطلاعات به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.
بنابراین در صورت بی‌‌‌اعتنایی به این مهم و نرفتن به سمت استفاده از تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، شهر الکترونیکی، صنف الکترونیکی و در کل ابزار الکترونیکی برای انجام کارها و فعالیت‌های مختلف، کشور با عواقبی چون از دست‌‌‌رفتن فرصت‌های مناسب، بی‌‌‌بهره ماندن از صرفه‌‌‌جویی‌های لازم با استفاده از ابزار و روش‌های الکترونیکی، کاهش کارآیی، کاهش توان رقابتی در بازارهای جهان، منزوی شدن در عرصه تجارت و فناوری الکترونیکی و در نتیجه کاهش اشتغال و تولید مواجه می‌شود.
از این رو توسعه استفاده از ابزار و روش‌های الکترونیکی و فناوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان ابزار توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است. در این بین یکی از بخشهای مهم و مستعد استفاده از ابزار و روش‌های نوین وابسته به فناوریهای الکترونیکی، بخش بازرگانی داخلی و خارجی است.
