رقابت نفس‌گیر با چینی‌ها

مصطفی جعفری کارشناس صنعت خودرو قریب به ۱۰ سال از ورود اولین خودروهای سواری چینی به بازار ایران می‌گذرد. عرضه اولین مدل‌های خودروهای تجاری چینی در ایران نیز سابقه‌ای مشابه دارد. حضور خودروهای چینی در خیابان‌های شهرهای کشورمان، باتوجه به تقویت موقعیت خودروسازان چینی در صنعت جهانی خودرو و تثبیت جایگاه این کشور به‌عنوان بزر‌گ‌ترین تولیدکننده خودرو در جهان با صادرات سالانه نزدیک به یک میلیون دستگاه خودرو اعم از تجاری و سواری، همانند سایر نقاط دنیا یک واقعیت گریزناپذیر است. اگرچه همکاری خودرو ایرانی با همتایان چینی‌شان همواره به واسطه جایگزینی آنها با شرکای اروپایی و آسیایی صنعت خودرو ایران،‌ یک عقبگرد فاحش و چشمگیر تلقی شده است، اما نباید فراموش کرد همین شرکت‌های چینی در سایر بازارهای در حال توسعه، در رقابتی برابر با خودروسازان سایر کشورها، موفق به کسب سهم بازار و عرضه محصولات خود شده‌اند. اشباع تدریجی بازارهای داخلی در چین، ادامه روند افزایشی تولید خودروهای سواری و تجاری و تمرکز بیشتر غول‌های خودروسازی بر صادرات در این کشور، حاکی از تشدید عرضه خودروهای چینی طی چند سال آینده، در بازارهای اقصی نقاط دنیا است. اما فارغ از آنچه در عرصه جهانی در انتظار صنعت خودرو چین نشسته است، در ایران، اتخاذ رویکرد کاملا سلبی نسبت به حضور شرکت‌ها و محصولات چینی در بازار و در مقابل گشودن درهای بازار بدون هرگونه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی براساس ظرفیت‌ها و نیازهای صنعت و بازار خودرو کشور دو اشتباه محتمل و زیانبار در این مسیر خواهد بود. حتی اگر در ابتدای حضور ‌خودروسازان چینی در بازار ایران، بازار کشورمان اهمیتی برابر با سایر کشورها در نزد ایشان داشت، در حال حاضر تداوم همکاری با خودروسازان ایرانی و عرضه خودروهای چینی در ایران به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های صادراتی این شرکت‌ها مبدل شده است. صادرات خودروهای چینی در سال ۲۰۱۳ با افت محدود ۵/۳ درصدی در بخش تجاری و ۸/۹ درصدی در حوزه سواری مواجه شد. برای اطلاع از روند صادرات این محصولات در سال ۲۰۱۴ باید تا انتشار آمارهای رسمی در این خصوص صبر کرد، اما واضح است که در صورت ادامه یافتن روند کاهشی طی دو سال آینده، بخش قابل‌توجهی از شرکت‌ها و نام‌های تجاری معطوف به صادرات در چین با بحران مواجه خواهند شد. از ۱۰ بازار برتر صادراتی خودروهای چینی، روسیه به عنوان دومین بازار با سهم ۵۲/۹ درصدی در کل صادرات خودروهای چینی در سال ۲۰۱۳، به دلیل اعمال تحریم‌های جدید در نتیجه بحران الحاق منطقه کریمه به خاک روسیه، قطعا از دسترس خودروسازان چینی خارج شده و عراق و اوکراین نیز با سهم به ترتیب ۵۲۱/۳ و ۲۶/۳ درصدی به دلیل مشکلات سیاسی، امنیتی و اختلافات داخلی سرنوشت مشابهی خواهند داشت. به این ترتیب بازار ایران به‌عنوان چهارمین بازار صادراتی خودروهای چینی در سال ۲۰۱۳ بیش از پیش حائز اهمیت و ارزش شده و ارتقای ایران به دومین بازار صادراتی پس از الجزایر و پیشی گرفتن آن از شیلی در سال جدید میلادی کاملا محتمل است و به نظر می‌رسد سرنوشت خودروسازی چین در حوزه صادرات در سال ۲۰۱۵ در بازار ایران رقم خواهد خورد.

فارغ از اینکه چه رویکردی نسبت به نحوه ورود و ادامه حضور خودروهای چینی در بازار کشور داشته باشیم، در خصوص اهمیت همکاری با شرکت‌های چینی برای بخش خصوصی فعال در صنعت خودرو کشور نمی‌توان تردید کرد. در زمان حاد شدن تحریم صنعت خودرو ایران، همکاری با خودروسازان چینی فضای تنفس مورد نیاز شرکت‌های خصوصی که طبیعتا به دلیل دسترسی محدود به منابع مالی آسیب‌پذیرتر بودند، را فراهم کرد. قطعا طی این سال‌ها در صورت عدم وجود گزینه همکاری با خودروسازان چینی، بخش قابل توجهی از فعالان خصوصی صنعت خودرو ایران به طور کامل از گردونه صنعت و رقابت حذف می‌شدند. هرگونه سیاست‌گذاری در صنعت خودرو، در صورت تمایل به حفظ رقابت در بازار و عرضه محصولات متنوع در صنعت، باید نیم نگاهی به تثبیت موقعیت خودروسازان خصوصی داشته باشد و چنین شرایطی ایجاب می‌کند سیاست‌گذاران به طریقی با حضور و عرضه خودروهای چینی در بازار کشور کنار بیایند.

ادامه در صفحه ۳۰