بورس زیر سایه فارکس

زهرا شاهي/پژوهشگر اقتصاد و مالي سال ۱۴۰۲ سال پر فراز و نشیبی برای اقتصاد ایران بود، سالی که توامان رکود و تورم را تجربه کرد. اگر بازار‌های مالی ایران را به بازارهای مسکن، سکه، طلا، دلار، بورس و خودرو تقسیم کنیم در سال۱۴۰۲ بازدهی بازارهای خودرو، بورس و دلار زیر ۲۰درصد و طلا، سکه و مسکن به ترتیب ۲۱درصد، ۲۵درصد و ۳۷درصد بوده است. ما شاهد خروج پول از بازار سرمایه طی سه سال متوالی و ورود پول به صندوق‌ها (صندوق‌های درآمد ثابت و طلا) بوده‌ایم.

آمار نشان‌دهنده حرکت مردم به سمت خرید طلا یا سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا بوده است؛ به‌گونه‌ای‌که در سال۱۴۰۲ نسبت به سال۱۳۹۷ سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا بیش از ۳۰۰درصد رشد داشته است.  به نظر می‌رسد سال۱۴۰۳ سال سخت‌تری باشد و سفره مردم کوچک‌تر از سال‌های گذشته شود دلیل این موضوع نیز این است که دولت اعلام کرده است بودجه سال۱۴۰۳ به دنبال کاهش وابستگی به نفت و جایگزینی مالیات به جای فروش نفت است. کاهش وابستگی به نفت فشارهای اقتصادی مردم را کم نمی‌کند، بلکه با بودجه انقباضی و افزایش مالیات‌ها باعث افزایش رکود در کشور می‌شود و از سوی دیگر به‌دلیل هزینه‌های بالای دولت همچنان شاهد نرخ‌های بالای تورم هستیم. این در حالی است که افزایش حقوق کارمندان کمتر از نرخ تورم است. زمانی که بازارهای موازی بازار سرمایه به‌دلیل تورم و نوسانات نرخ ارز بی‌ثبات باشند به‌طور طبیعی شاهد خروج پول از بازار سرمایه به سمت بازارهای دیگر و افزایش فعالیت‌های سفته‌بازی خواهیم بود.

سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی، تنش‌های موجود در منطقه، شکاف میان دلار بازار آزاد و دلار نیمایی، نرخ بهره غیر واقعی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بورس باعث شده بازار سرمایه نسبت به سایر رقبای خود عقب بیفتد. یکی از مهم‌ترین عواملی که به تغییر مسیر بازارسرمایه کمک می‌کند کاهش فاصله بین نرخ ارز بازار آزاد و نرخ‌های دستوری است؛ چراکه درآمد شرکت‌های بورسی براساس این نرخ‌ها محاسبه می‌شود و دور از ذهن نیست که بانک مرکزی برای کنترل بیشتر و ایجاد تعادل در بازار ارز به سمت کاهش این فاصله باشد. اما اگر سیاست‌های انقباضی دولت و بانک مرکزی ادامه یابد به نظر می‌رسد شرایط برای بهبود بازارسرمایه سخت‌تر شود.

 این نکته را هم نباید فراموش کرد که بازار فارکس طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و جایگاه خود را به عنوان پرمعامله‌ترین بازار مالی جهان تثبیت کرده است. یکی از بزرگ‌ترین مزایای معامله در بازار فارکس، نبود محدودیت و انعطاف‌پذیری ذاتی آن است. حجم معاملات در این بازار بسیار زیاد بوده و بازار تقریبا به‌صورت ۲۴ساعته و ۵روز هفته باز است. در بازار فارکس، گزینه‌های متنوعی برای تریدرها وجود دارد.

صدها جفت‌ارز مختلف و انواع قراردادها مانند قراردادهای فیوچرز و اسپات در دسترس است. هزینه‌های تراکنش در مقایسه با سایر بازارها به‌طورکلی بسیار پایین است و میزان اهرم مجاز در این بازار، از بالاترین سطوح در بین تمام بازارهای مالی برخوردار است که می‌تواند سود (و همچنین زیان) را افزایش دهد. از سوی دیگر به‌دلیل عدم اطمینان و روند نزولی بازار سهام در سال1402 تعداد قابل توجهی از سهامداران پول خود را به بازار فارکس انتقال دادند.