تحلیلگران چه تصوری از بازدهی بازار سرمایه تا پایان سال دارند؟ نگاهی به تغییرات شاخص کل و هموزن بورس طی ۲۴ماه اخیر نشان میدهد بازار سرمایه ایران در وضعیت بسیار دشواری گرفتار شده است و رونق دوباره آن به سادگی میسر نیست. عدم اعتماد سرمایهگذاران حقیقی و خرد که عمدتا در نتیجه سیاستهای اقتصادی دولت و تنظیمگری سازمان بورس حاصل شده، بزرگترین مانع در مسیر ورود پول به بازار و تحرک بیشتر سهمهاست.
عارف اماميان/پژوهشگر ارشد اقتصاد مالي در کالج هامبر در تورنتو کانادا
سرمایهگذاری در بازار نوسانی ایران چالشبرانگیز است، مانند راندن کشتی در توفان. نظریات اقتصادی سنتی ممکن است سرمایهگذاران را بهعنوان موجوداتی منطقی تصور کنند که تصمیمهای خود را تنها برای حداکثر کردن سودمندی خود میگیرند، اما مالی رفتاری دیدگاهی پیچیدهتر و به ویژه مرتبط با اقتصاد امروزی ایران ارائه میدهد. این رویکرد تایید میکند که سرمایهگذاران اغلب تحت تاثیر احساسات و سوگیریهای خود هستند که میتواند منجر به تصمیمگیریهای پایینتر از حد مطلوب، به ویژه در دوران نااطمینانی اقتصادی شود.
روند کلی بازار سهام تابعی از شرایط اقتصاد کلان است. به عبارت دقیقتر، وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی مانند نرخ بهره، نرخ ارز و نوع روابط میان آنها با تعیین سطح بازده انتظاری سرمایهگذاران، برای حرکت کلی بازار سهام را مشخص میکنند. اما تنها توجه به بازده نمیتواند پازل سرمایهگذاری را کامل کند و برای تکمیل آن باید ریسک را هم در نظر گرفت.
از مناظر متفاوتی در خصوص بازار سرمایه ایران، میتوان به چشمانداز بازدهی آن در سال جاری پرداخت. از یک منظر، اگر معیار رشد بازار را شاخص کل در نظر بگیریم که البته از نظر من شاخص کل معیار درستی برای ارزیابی بازار سرمایه نیست، باید دقت داشت این شاخص در سال گذشته، روند رشدی را تجربه نکرد و تا به امروز در نقطهای قرار گرفته که هیچگونه مطابقت و همگامی با روند رشد نرخ دلار آزاد و رشد نرخ کامودیتیها ندارد و در مقایسه با رشد دیگر بازارهای موازی، فقط در جا زده است. همچنین با نگاه به ریسکهای سیستماتیک اقتصادی از جمله تورم، کاهش ارزش ریال و... بسیار عقب مانده است. تمام این موارد به این معنی است که شاخص کل بهعنوان معیار مقایسه رشد بازار با روند رشد دیگر بازارهای مالی، تحت حمایت دولت قرار نگرفته است.
سال ۱۴۰۲ سال پر فراز و نشیبی برای اقتصاد ایران بود، سالی که توامان رکود و تورم را تجربه کرد. اگر بازارهای مالی ایران را به بازارهای مسکن، سکه، طلا، دلار، بورس و خودرو تقسیم کنیم در سال۱۴۰۲ بازدهی بازارهای خودرو، بورس و دلار زیر ۲۰درصد و طلا، سکه و مسکن به ترتیب ۲۱درصد، ۲۵درصد و ۳۷درصد بوده است. ما شاهد خروج پول از بازار سرمایه طی سه سال متوالی و ورود پول به صندوقها (صندوقهای درآمد ثابت و طلا) بودهایم.