راه و رسم ریال قوی

حسین محمدخانلو /پژوهشگر اقتصاد کلان شرایط اقتصادی کشور مصون از نااطمینانی‌ها نبوده و همواره ردپای این نااطمینانی‌‌‌ها را می‌‌‌توان در نماگرهای گویای وضعیت اقتصادی کشور مشاهده کرد؛ اتفاقی که طی چند سال اخیر از طریق اثر نوسانات شدید بازار ارز بر اقتصاد ایران از جمله نرخ تورم و همچنین در روزهای اخیر با تاثیر افزایش احتمال انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا بر نرخ ارز قابل ملاحظه است. افزایش این نااطمینانی‌‌‌ها‌‌‌ از سمت نهادها و سازمان‌های داخلی به تبع آن بر آثار مخرب آن نیز می‌افزاید. به طور کلی، اعمال جریمه‌‌‌ها یا برداشت از حساب بانکی مردم توسط بانک‌ها در صورتی که به طور مداوم انجام پذیرد می‌‌‌تواند به طیف وسیعی از اثرات منفی بر تقاضای پول، اعتماد به سیستم بانکی و ثبات اقتصادی منجر شود.

 اگر قرار باشد بانک‌ها به دلایل مرتبط با مسائل مختلفی از مسائل اجتماعی (مانند حجاب) جریمه‌‌‌هایی را اعمال کنند یا از حساب‌‌‌های مردم برداشت کنند، ممکن است افرادی که تحت‌تاثیر این اقدامات قرار می‌گیرند با افزایش تقاضای احتیاطی خود برای پول پاسخ دهند. آنها ممکن است احساس کنند که نگهداری پول نقد در خارج از سیستم بانکی ایمن‌‌‌تر و امن‌‌‌تر از نگهداری آن در حساب‌‌‌هایی است که مشمول جریمه یا کسر از حساب شوند. بنابراین پول نقد بیشتری را خارج از سیستم بانکی نگهداری کنند. این افزایش تقاضای احتیاطی برای پول باعث کاهش حجم وجوه در گردش و سپرده‌ها در سیستم بانکی می‌شود. این کاهش به طور مستقیم بر نقدینگی و ثبات بانک‌ها تاثیر می‌گذارد. 

به جهت اینکه بانک‌ها برای تامین مالی وام‌‌‌دهی و فعالیت‌‌‌های سرمایه‌گذاری به سپرده‌‌‌ها متکی هستند و کاهش سپرده‌‌‌ها می‌‌‌تواند توانایی آنها را برای تامین اعتبار و حمایت از رشد اقتصادی نیز محدود کند، اگر تعداد قابل‌توجهی از مشتریان سپرده‌های خود را برداشت کنند، می‌تواند موقعیت نقدینگی بانک‌ها را تحت فشار قرار دهد و توانایی آنها برای وام دادن و سرمایه‌گذاری را محدود کند و به طور بالقوه سبب بی‌ثباتی مالی شود. این امر در کنار کاهش اعتماد به سیستم بانکی برای پول می‌تواند مخارج مصرفی و همچنین سرمایه‌گذاری را کاهش دهد. هنگامی که افراد و مشاغل در مورد ایمنی وجوه خود در سیستم بانکی نامطمئن هستند، ممکن است در فعالیت‌های مالی خود محافظه‌کارتر شوند. کاهش مخارج مصرفی و سرمایه‌گذاری می‌‌‌تواند پیامدهای اقتصادی گسترده‌‌‌تری از جمله رشد اقتصادی کندتر یا بی‌ثباتی اقتصادی داشته باشد و بی‌ثباتی اقتصادی نیز بدبینی را تشدید کرده و اعتماد به سیستم بانکی را از بین ‌‌‌می‌‌‌برد و یک حلقه بازخورد منفی ایجاد می‌کند.

بخشی از تولید ناخالص داخلی کشور محصول مخارج مصرفی و سرمایه‌گذاری بوده و رشد آنها موجب رشد اقتصادی (رشد تولید ناخالص داخلی) می‌شود. بخش قابل‌توجهی از مخارج مصرفی و سرمایه‌گذاری از طریق وام‌‌‌های بانکی که متکی به حجم سپرده‌های افراد نزد بانک‌هاست صورت می‌‌‌پذیرد. کاهش اعتماد به سیستم بانکی در میان مردم، به‌‌‌‌ویژه آنهایی که احساس می‌کنند مورد هدف یا تبعیض هستند، سطح بالاتری از بدبینی نسبت به عدالت و یکپارچگی کلی سیستم بانکی را رقم می‌‌‌زند و افرادی که احساس می‌کنند هدف قرار گرفته‌‌‌اند یا با آنها رفتار ناعادلانه‌ای صورت می‌گیرد، ممکن است تصمیم بگیرند وجوه خود را به طور کلی از بانک برداشت کنند که موجب کاهش مقدار کلی پول سپرده‌شده در سیستم بانکی می‌شود. اثر تمامی این اتفاقات در سپرده‌های ذخیره‌شده در سیستم بانکی به عنوان یکی از منابع تامین وام‌‌‌دهی تخلیه به کاهش آن منجر می‌شود. بنابراین با کاهش قدرت وام‌‌‌دهی بانک‌ها و کاهش مخارج مصرفی و سرمایه‌گذاری در بلندمدت می‌‌‌توان شاهد کاهش رشد اقتصادی و بی‌ثباتی اقتصادی شد.