مصادره اموال سرمایه‌داران؟
منتقدان می‌گویند اقدام یادشده، در واقع پاکسازی پوپولیستی برای حذف مخالفان محمدبنسلمان است و مردم عادی در عربستان این اقدام را حمله به طبقه بسیار ثروتمند در این کشور قلمداد می‌کنند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از این اقدام شاهزاده عربستان حمایت کرده و گفته است برخی از دستگیرشدگان سال‌هاست عربستان را دوشیده‌اند اما در غرب برخی مقامات سیاسی نسبت به بروز واکنش‌های قبیله‌ای علیه این اقدام ابراز نگرانی کرده‌اند. طرفداران اقدام محمدبنسلمان می‌گویند این اقدام مبارزه با سرقت منابع مالی در بزرگترین صادر‌کننده نفت جهان از سوی عده‌ای از مقامات بلندپایه این کشور بوده است. به باور آنها، مبارزه با فساد باید مدت‌ها پیش آغاز می‌شد زیرا عامل اصلی عقب ماندن جامعه فساد است. آنچه هفته گذشته رخ داد باید مرحله نخست از مبارزه فراگیر با فساد و از میان بردن زمینه‌های بروز آن باشد. در واقع طی سال‌های اخیر تقریبا تمامی نهادهای عربستان دچار فساد شده‌اند.
برنامه‌هایی که برای اصلاح ساختارهای فاسد طراحی شده باید شامل اصلاح اشتباهات، مبارزه با فساد در وزارتخانه‌ها و بی‌عدالتی‌هایی باشد که علیه مردم رخ داده است. اما برخی تحلیلگران معتقدند دستگیری مقامات سیاسی و تجاری عربستان تازه‌ترین اقدام از مجموعه اقداماتی است که با هدف انتقال قدرت از سیستم اجماع بین شاهزادگان آل‌‌سعود به محمدبنسلمان ولیعهد ۳۲ ساله عربستان انجام شده است.در واقع سرمایه‌گذاران نگران این هستند که مبارزه با فساد شامل دستگیری تجار مشهور و ثروتمند عربستانی، به مصادره دارایی‌های آنها منجر شود. این تجار در حوزه‌های مختلف و کشورهای گوناگون سرمایه‌گذاری‌های زیادی کرده‌اند و مبهم بودن سرنوشت این سرمایه‌گذاری‌ها از اعتماد طرف‌های خارجی به عربستان می‌کاهد. در روزهای اخیر بررسی وضعیت افراد دستگیر شده آغاز شده اما پیش‌بینی می‌شود روند مشخص شدن سرنوشت این افراد بسیار طولانی باشد.
هفته گذشته بانک‌های عربستانی بیش از ۱۸۰۰ حساب بانکی مربوط به اشخاص و شرکت‌ها را در این کشور مسدود کردند و در روزهای اخیر بر تعداد حساب‌های مسدود شده افزوده شده است. البته مقامات عربستان تلاش کرده‌اند جامعه تجار را نسبت به آینده مطمئن کرده و از نگرانی‌ها بکاهند. هفته قبل بانک مرکزی عربستان اعلام کرد حساب شخصی افراد دستگیر شده به درخواست دادستان کل مسدود شد، اما عملیات تجاری شرکت‌های این افراد متوقف نمی‌شود.
به عبارت دیگر شرکت‌ها به کار خود ادامه می‌دهند و شرایط برای بانک‌ها و شرکت‌ها مانند گذشته است. همچنین هیچ محدودیتی برای انتقال پول از کانال‌های رسمی بانکی وجود ندارد. در بیانیه دیگری که از سوی بانک مرکزی عربستان منتشر شد آمده بود، محمدبنسلمان به شورای امور اقتصادی و توسعه دستور داده ترتیبی دهند تا شرکت‌های داخلی و بین‌المللی از جمله آنهایی که تحت مالکیت اشخاص دستگیر شده هستند به فعالیت خود ادامه دهند. این شورا اهمیت شرکت‌های یادشده برای اقتصاد عربستان را درک می‌کند و لازم می‌داند سرمایه‌گذاران را نسبت به تداوم فعالیت این شرکت‌ها مطمئن کند.
در واشنگتن، سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا اعلام کرد از عربستان خواسته شده تدابیر لازم برای مبارزه با فساد به شکل عادلانه و شفاف اجرا شود. آمریکا تضمین‌هایی از دولت عربستان دریافت کرده که این درخواست اجرا می‌شود. به‌رغم این تدابیر شاخص بورس عربستان کاهش یافته و بیشترین کاهش قیمت در سهام شرکت‌هایی مشاهده شده که به افراد دستگیر شده تعلق دارند. اگر صندوق‌های وابسته به دولت، به خرید سهام شرکت‌ها اقدام نمی‌کردند میزان کاهش قیمت‌ها بسیار بزرگتر بود. کاهش قیمت سهام شرکت متعلق به ولید بن‌طلال سبب شد ارزش بازار آن ۲ میلیارد دلار کاهش یابد. در تمام کشور‌هایی که عربستان سرمایه‌گذاری‌های داشته به‌ویژه امارات، شاخص‌های سهام کاهش یافته‌اند. کارشناسان معتقدند وضعیت بورس‌ها برای مدتی طولانی و تا زمانی که تنش‌ها در عربستان ادامه دارد نگران‌کننده باقی خواهد ماند. البته نگرانی سرمایه‌گذاران علل دیگری هم دارد. افزایش تنش ریاض و تهران بر سر موضوع حمله موشکی یمن و تحولات لبنان سبب شده از ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران کاسته شود. برخی کارشناسان می‌گویند محمدبنسلمان نباید خود را همزمان درگیر چند موضوع می‌کرد. در واقع همزمان شدن تشدید تنش بین ریاض و تهران و تحولات سیاسی در داخل عربستان سبب شده نگرانی‌هایی در پایتخت‌های غربی و در بین تحلیلگران پدید آید. این نگرانی وجود دارد که اقدام محمدبنسلمان سبب از میان رفتن ثبات نسبی در منطقه شود. مارک لینچ، استاد علوم سیاسی و امور بین‌الملل دانشگاه جورج واشنگتن می‌گوید: «به نظر می‌رسد محمدبنسلمان به سمت یک سیستم شخصی حاکمیت پیش می‌رود که فاقد نظام‌های نظارتی و تعادل‌بخش است و این نگران‌کننده خواهد بود. او هم در داخل و هم در امور خارجی اقدامات ناگهانی و غیرمنتظره انجام داده که دلیل آن مشخص نیست و این وضعیت، ثبات را تهدید می‌کند.»
درباره انگیزه‌های بن‌سلمان دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. سرکوب و دستگیری‌های هفته گذشته عملا تمام مخالفان احتمالی او را از صحنه خارج کرده است. بدیهی است که این شرایط به نفع بن‌سلمان است و مسیر او را به سمت تصاحب مسند پادشاهی هموار می‌کند. همچنین سیستم کنونی به او اجازه می‌دهد با سرعت بیشتر و هزینه کمتر تصمیم‌های لازم را اتخاذ کند اما در این سیستم احتمال خطا در تصمیم‌گیری بسیار افزایش یافته است.
از سوی دیگر تغییرات در گارد ملی عربستان بدون در نظر گرفتن تبعات این اقدام انجام شده است. خطر مقابله اعضای این گارد با رئیس جدید وجود دارد. به‌رغم خطراتی که اقدامات بن‌سلمان در پی دارد و نگرانی‌هایی که در بین سرمایه‌گذاران ایجاد شده است احتمال آنکه مردم عربستان از این اقدامات حمایت کنند وجود دارد. مردم از اینکه در سال‌های متمادی برخی اشخاص دارای مصونیت بوده و به‌طور انحصاری بر منابع مالی کشور تسلط داشته‌اند به‌شدت عصبانی هستند. اگر بن‌سلمان بتواند ثابت کند اقدامات هفته گذشته در مسیر اصلاح ساختارهای فاسد بوده از حمایت مردم برخوردار خواهد بود. البته او در این مسیر با چالش‌های بزرگی مواجه است. نخستین چالش او ایجاد اطمینان در بین سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است. این باور وجود دارد که اگر برنامه‌ای مشخص برای آینده ارائه شود این هدف تامین خواهد شد. در واقع هرچه آینده روشن‌تر باشد و از ابهام‌ها کاسته شود، شرایط بهتر خواهد بود.
ارسال نظر