سیاست مداخله‌جویانه

خبرگزاری دویچه‌وله آلمان

محمد بن‌سلمان اینک در اوج زندگی سیاسی حرفه‌ای خود قرار دارد. این تازه‌کار ۳۱ ساله هم مانند سایر هم‌نسل‌های خود باید از پس مشغله‌های کاری و خانوادگی، همزمان برآید؛ تکلیفی که او تاکنون با تسلط کامل و شتابی باورنکردنی از عهده آن بر آمده است. او از تنها همسرش چهار فرزند، دو دختر و دو پسر دارد. پادشاه آینده عربستان سعودی برخلاف بسیاری از دیگر مردان در این کشور، بنا به گفته خودش، تک‌همسری را برگزیده است.زندگی حرفه‌ای او هم خوب پیش می‌رود: پدرش ملک سلمان روز چهارشنبه (۲۱ ژوئن/ ۳۱ خرداد) او را به مقام ولیعهدی عربستان و جانشینی رئیس دولت منصوب کرد. در این تحول محمد بن‌نایف، ولیعهد پیشین، سلب قدرت شد و ریاستش بر وزارت کشور را هم از دست داد.

مرد قدرت

منطقا هم باید کار به اینجا می‌کشید. این نظر تحلیلگر هفته‌نامه آلمانی «اشپیگل» در روز ۲۲ ژوئن (اول تیرماه) در رابطه با تحولات اخیر دستگاه حکومتی عربستان است.محمد بن‌سلمان پس از تحصیل حقوق در دانشگاه ملک سعود، از طریق پدر ۸۱ ساله‌اش خیلی زود و کاملا حساب‌شده و سیستماتیک وارد چرخه قدرت شد. سال ۲۰۰۹ زمانی که فرماندار ریاض بود، مشاور ویژه‌ پدر شد. زمانی که پادشاه کنونی در سال ۲۰۱۳ ولیعهد شد، پسرش ریاست دیوان ولیعهد را برعهده گرفت ودر سال ۲۰۱۵ هم با رسیدن پدر به قدرت، وزیر مشاور و نیز رئیس شورای توسعه و اقتصاد شد؛ امری که از جمله برایش کنترل بر شرکت ملی نفت «سعودی آرامکو» را به ارمغان آورد.

صعود جهشی

محمد بن‌سلمان همچنین بانی پروژه هزاران میلیاردی «چشم‌انداز ۲۰۳۰» و مبتکر تاسیس «بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری دولتی جهان» به ارزش ۲ تریلیون دلار نیز هست. عربستان سعودی در نظر دارد با این طرح بلندپروازانه وابستگی خود به درآمد نفتی را در دهه‌های آتی به شکل چشمگیری کاهش دهد و جامعه را مدرنیزه کند. در حالی که ولیعهد کنونی به تندروی در سیاست خارجی شهرت دارد، در مقیاس ملی، اصلاح‌طلبی محسوب می‌شود که در صدد گشایش‌هایی در جامعه به‌شدت محافظه‌کار عربستان است. هنگامی که دو سال پیش ملک‌سلمان به پادشاهی رسید، فرزندش را در مقام وزیر دفاع منصوب کرد. چنین بود که صعود پرشتاب این شهزاده پرانرژی در مرکز توجه جهانیان قرار گرفت. این توجه در آلمان اما با حسی ناخوشایند همراه بود.

سرویس اطلاعاتی فدرال آلمان (BND) همان‌زمان درباره قدرت‌گیری او هشدار داد. این نهاد اطلاعاتی آلمان در گزارشی تحلیلی در همین مورد در دسامبر ۲۰۱۵ گفته بود که قدرت‌گیری فرزند ملک‌سلمان «این خطر پنهان را دربر دارد که او در جریان تلاش برای تثبیت موقعیت خود به‌عنوان جانشین پادشاه، در زمان حیات پدرش نیز زیاده‌روی کند.»کارشناسان امور کشورهای عربی و تحلیلگران سرویس اطلاعاتی آلمان، علاوه بر این، به این نتیجه رسیده بودند که محمد بن‌سلمان طرفدار نوعی «سیاست فعال مداخله‌جویانه» است و تلاش می‌کند فضای تاثیرگذاری خود را در حوزه نظامی نیز گسترش دهد؛ امری که می‌تواند «مناسبات با دولت‌های دوست و به‌ویژه دولت‌های مؤتلف در منطقه» را به‌خطر بیندازد.دولت آلمان در آن زمان، دست‌کم نزد افکار عمومی، از این ارزیابی فاصله گرفت. پشت درهای بسته اما ممکن است در وزارت خارجه و در دفتر صدراعظم هم به همین نظر رسیده باشند؛ زیرا این ارزیابی کاملا دقیق بوده است.پادشاهی به غایت محافظه‌کار عربستان از سال ۲۰۱۵ به‌این‌سو، بیش از پیش تلاش کرده تا موقعیت خود را در موضع رهبری جهان عرب تثبیت کند. به نظر نویسنده اشپیگل، اینک حکومت ریاض جنگ را ادامه سیاست با لوازم دیگر می‌داند و در همین راستا نیز چندین ائتلاف منطقه‌ای می‌سازد.

دعوی سرکردگی جهان عرب

از زمانی که محمد بن‌سلمان در سال ۲۰۱۵ وزیر دفاع شد، عربستان رهبری ائتلافی نظامی را برعهده گرفت که در کشور همسایه، یمن علیه شبه‌نظامیان حوثی می‌جنگد. شورشیان این گروه در سپتامبر ۲۰۱۴ صنعا را تصرف کردند و عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهوری مورد حمایت عربستان در یمن را از آنجا راندند. حوثی‌ها مورد حمایت ایران هستند و ریاض هم ایران شیعی را دشمن شماره یک خود می‌داند.چند هفته پیش هم عربستان سعودی بحران قطر را به وجود آورد. از محمد بن‌سلمان به‌عنوان مبتکر «محاصره» قطر یاد می‌شود. حاکمان ریاض ائتلافی از کشورهای عربی را دور خود جمع کردند تا روابط دیپلماتیک خود با دوحه را قطع کنند و مرزهای زمینی، هوایی و دریایی خود را به روی قطر ببندند.هدف رسمی این اقدام متمرکز و مشترک، قطع حمایت قطر از تروریست‌های اسلام‌گرا در سراسر جهان عنوان شده است. به نظر نویسنده اشپیگل اما هدف عربستان که خود یکی از «پرورشگاه‌های نفرت‌پراکنی» است، مطیع کردن امیر جوان قطر، تمیم بن‌حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی است. ریاض می‌خواهد نشان دهد که چه کسی در جهان عرب حرف آخر را می‌زند.