بلیت هواپیما برای رزرو تعطیلات عید نیست؛ ایرلاین‌‌‌ها در تدارک مسافرت‌‌‌های خارجی؟
غایب هوایی سفرهای نوروزی
سفرهای سال نو که نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای جهان، بهترین و مناسب‌‌‌ترین تعطیلات برای سفرهای دو هفته‌‌‌ای به‌‌‌شمار می‌رود، فرصت کافی را برای سفرهای طولانی به‌‌‌وجود می‌‌‌آورد. در این راستا، سفر هوایی یکی از پرطرفدارترین سفرها در این ایام است که در کوتاه‌‌‌ترین زمان ممکن، امکان سفر به دورترین مناطق فراهم می‌شود. براین اساس باتوجه به افزایش چشمگیر تقاضا، ایرلاین‌‌‌ها در جهت جذب هرچه بیشتر مسافران و در رقابت با دیگران، تهیه بلیت، استانداردسازی هواپیماها و حتی افزایش پروازها و هواپیماها را در دستور کار خود قرار می‌دهند تا خللی در روند جذب هرچه بیشتر مسافر به‌‌‌وجود نیاید.
سفرهای داخلی که در اکثر کشورها حدود ۹۰درصد سهم گردشگری را به خود اختصاص می‌دهد، جایگاه ویژه‌‌‌ای را برای ایرلاین‌‌‌ها داشته و حتی ناوگان‌‌‌های هوایی مخصوص سفرهای داخلی در فرودگاه‌‌‌ها فعال هستند. در تعطیلات پرترددی همچون سال نو، امکان رزرو بلیت از ماه‌‌‌ها قبل فراهم است تا افراد فرصت لازم را جهت برنامه‌‌‌ریزی برای سفر داشته باشند.
تا پیش از همه‌گیری کرونا، سفرهای هوایی یکی از محبوب‌‌‌ترین شیوه سفر در بین گردشگران بوده و بیشترین حجم سفرها را به خود اختصاص می‌‌‌داد. اما با همه‌گیری کرونا و اعمال محدودیت‌ها و همچنین نگرانی مسافران، صنعت هوایی جهان با ضربه سهمگین مواجه شد و علاوه بر زیان‌‌‌های چندصد میلیارد دلاری، بسیاری از کارکنان خود را نیز از دست داد. از همین رو پس از بازگشایی مجدد سفرها، با دو چالش جدی مواجه شد. نخست به‌‌‌دلایلی چون جبران خسارت‌‌‌ها، تورم و افزایش قیمت سوخت، هزینه‌‌‌های پروازها افزایش یافت و چالش جدی و مهم بعدی، نبود نیروی کار لازم در فرودگاه‌‌‌ها بود که طی دو سال اخیر در ایام پرگردشگری همچون سال نو و فصل تابستان با هرج و مرج، تاخیر و حتی لغوهای بسیاری همراه بود. این در حالی است که همه‌گیری فرصتی را برای بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی به‌‌‌وجود آورد تا هواپیماهای جدید و با سوخت سبز را جایگزین بسیاری از هواپیماهای قدیمی کنند و صنعت هواپیمایی جهان گام جدی در مسیر سفرهای سبز و کاهش گازهای کربن بردارد.
در ایران نیز، سفرهای سال نو که در ایام نوروز انجام می‌گیرد بیش از دیگر کشورها مورد توجه مسافران قرار دارد، زیرا این تنها تعطیلات طولانی و مناسبتی در طول سال است که افراد فرصت سفر به مناطق مختلف کشور یا سفرهای برون مرزی را به‌‌‌دست خواهند آورد. از همین رو، سفرهای نوروزی همه ساله با حجم عظیمی از مسافران مواجه خواهد شد که علاوه بر ترافیک‌های جاده‌‌‌ای، ترافیک هوایی نیز بسیار پرترددتر از تمام ایام سال خواهد بود.
پس از دو سال وقفه در سفرها و با رفع محدودیت‌ها، ابتدایی‌‌‌ترین پیش‌بینی از وضعیت سفرهای نوروزی استقبال از سفر و بازگشت مسافران به فرودگاه‌‌‌ها و افزایش ترافیک هوایی است. اما آنچه که در عمل با آن مواجه شده‌‌‌ایم نبود بلیت کافی و بدتر از آن بازگشایی نشدن پیش‌‌‌فروش بلیت هواپیماها تا هفته اول اسفند است و پس از گذشت یک هفته تنها دو ایرلاین با ارائه بلیتهای بسیار محدود اقدام به فروش بلیتهای پرواز نوروزی کردند که در کمتر از نیم ساعت به پایان رسید. این امر خود می‌تواند موجب به انحصار درآمدن صنعت هوایی در گروه خاص شود که این موضوع می‌تواند قدرت رقابت‌‌‌پذیری در بین شرکت‌های کوچک‌تر را از بین ببرد و منجر به افزایش قیمت پروازها شود. از سوی دیگر، در مقابل این نبود بلیت برای پروازهای داخلی، تمامی ایرلاین‌‌‌ها و آژانس‌‌‌های مسافرتی بلیت پرواز برای سفرهای خارجی را ارائه می‌دهند و محدودیتی در زمان فروش آن وجود ندارد. کمبود بلیت سفرهای داخلی تنها مربوط به سفرهای نوروزی نیست بلکه در تمام طول زمستان برای سفرهای زمستانی این چالش وجود داشته و بلیت سفرهای داخلی بسیار محدود بوده و گاهی اصلا بلیتی در کار نبوده است. این موضوع را می‌توان از دو منظر مورد بررسی قرار داد.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» در ابتدا باید به کمبود ناوگان هوایی کشور یا نقص‌‌‌های گسترده‌‌‌ای که با آن مواجه است اشاره کرد. بر اساس اعلام سازمان هواپیمایی کشور ۱۷۳ ناوگان هوایی در کشور وجود دارد که عملا تنها ۱۱۵ فروند از آن فعال است، اما برخی از نقل‌قول‌‌‌ها این رقم را زیر ۱۰۰ فروند اعلام می‌کنند. با توجه به تحریم‌‌‌های بسیار سختی که ایران با آن مواجه است که صنعت هواپیمایی نیز شامل آن می‌شود، در حال حاضر نه امکان خرید هواپیماهای نو وجود دارد و نه فرصتی برای تعمیر هواپیماهای موجود و تغییر قطعات فراهم است. از همین رو، ناوگان هواپیمایی کشور بیش از آنکه در آسمان به پرواز درآید در پارکینگ‌ها قرار گرفته‌‌‌اند و عملا تنها ۱۰۰ فروند هواپیما عهده‌‌‌دار کلیه سفرهای داخلی و بین‌المللی است.
این کمبود شدید ناوگان که هربار یک نقص جدید برآن وارد می‌شود که غیرقابل تعمیر و تعویض قطعات است، منجر به نبود پروازهای کافی و در نتیجه کمبود بلیت می‌شود. از سویی با توجه به اینکه هواپیماها مدام نیاز به تعمیر و رفع نواقص و تغییر قطعه دارند و با وجود تحریم‌‌‌ها این شرایط برای شرکت‌های هواپیمایی ایران وجود ندارد، برخی از شرکت‌ها به‌‌‌دلیل لغو یا تاخیر بسیار در پروازها به دلیل نقص فنی، تعدادی از پروازها به برخی مناطق را از دست می‌دهند.
دیدگاه دوم و بسیار مهمی که در این زمینه وجود دارد، جبران خسارت‌‌‌های وارده بر شرکت‌های هواپیمایی و ایجاد درآمد ایرلاین‌‌‌ها با تمرکز بر پروازهای خارجی و کاهش پروازهای داخلی است. اگرچه افزایش قیمت پروازها در همه جهان از زمان همه‌گیری صورت گرفت و این خود چالش جدی برای صنعت هوایی به‌‌‌شمار می‌رود، اما باتوجه به شرایط اقتصادی حاکم بر کشور، افزایش چند برابری قیمت‌ها منجر به کاهش سفرهای داخلی به‌‌‌ویژه سفرهای هوایی شد، زیرا بلیت پروازها بیش از ۱۰۰درصد در آبان ۹۹ رشد داشت. در کنار این افزایش هزینه پروازهای داخلی افزایش نرخ دلار در برابر ریال، منجر به افزایش چشمگیر هزینه پروازهای خارجی شد و ایرلاین‌‌‌ها بیشترین میزان سوددهی را از این شرایط داشته‌اند و با کاهش تعداد پروازهای داخلی بر پروازهای خارجی خود افزودند و با افزایش مداوم نرخ دلار، این کمبود بلیت سفرهای داخلی بیش از پیش قابل مشاهده است. در واقع اندک ناوگان هوایی را نیز در خدمت سفرهای خارجی درآورده و مسافران داخلی با مشکلات گسترده‌‌‌ای مواجه شده‌‌‌اند.
حتی برخی ایرلاین‌‌‌ها به‌رغم دریافت سوخت یارانه‌‌‌ای به بهانه افزایش قیمت سوخت هواپیماها، بسیاری از ناوگان‌‌‌های خود را به پارکینگ فرستادند تا از این طریق بتوانند نرخ بلیت پروازها را افزایش دهند. البته این نکته را نیز باید نظر داشت میزان هزینه پروازها بسیار بیشتر از درآمد ایرلاین‌‌‌هاست. بر اساس اعلام دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی قیمت هر ساعت پرواز ۴۰ دلار است اما در حال حاضر تنها ۱۷ دلار از مسافران دریافت می‌شود. بنابراین، شرکت‌های هوایی به‌‌‌منظور جبران هزینه‌‌‌های پرواز به‌‌‌دنبال کریدورهای مختلف هستند و اولویت را به سفرهای خارجی می‌دهند. از جهتی هم بر اساس مصوبات دولت قیمت فروش بلیتهای خارجی معادل دلار ۳۰هزار دلاری محاسبه می‌شود. همین امر تقاضا برای سفرهای خارجی را افزایش می‌دهد. در حالی که اگر قیمت‌ها بر اساس نرخ روز دلار محاسبه شود با بالا رفتن هزینه پروازهای خارجی، تقاضا برای سفرهای داخلی افزایش یافته و پروازهای داخلی رونق خواهد گرفت و ایرلاین‌‌‌ها در جهت افزایش سفرهای هوایی داخلی رغبت پیدا می‌کنند.
