مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» بررسی کرد:
موشکافی سند ملی تکمیل زنجیره ارزش
برنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌برای تامین پایدار خوراک گاز واحدهای تولیدی کشور چیست؟
صنعت پتروشیمی‌متکی به خوراک پایدار است و اگر از خوراک پایدار محروم باشد، به یک صنعت زیان ده و زیانبار تبدیل میشود. زنجیره تامین کالا و تجهیزات و پیش‌بینی و تدارک بازار از موضوعات ثانویه محسوب میشود، ولی تامین خوراک بن مایه اصلی این صنعت است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. با توجه به اینکه سرعت توسعه صنعت پتروشیمی‌بسیار بالا است، برای اینکه صنعت روی پای خود استوار بماند، نیاز است که به صورت پایدار از نعمت خوراک بهرمند باشد.
در این زمینه قراردادهای مهمی‌میان هلدینگ‌های اصلی صنعت و بخش بالادست نفت و گاز منعقد شده است تا از این طریق پتروشیمی‌ها بتوانند از محل سود خود در میادین بالا دستی نفت و گاز سرمایه گذاری کنند. از سوی دیگر NGLها یا گازهای همراه یکی از بهترین منابع پایدار خوراک پتروشیمی‌ها است. بر این اساس در شرق کارون پتروپالایشگاه بیدبلند یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی است که به سرعت در حال تکمیل و ورود سرمایه است برای اینکه مشعل‌های شرق کارون را جمع‌آوری کند. در غرب کارون نیز NGL۳۲۰۰ را داریم که در حال جمع‌آوری هستند. همینطور در منطقه چشمه‌خشک و بیات یعنی در شمال میدان آزادگان تدارک دیده شده که یکی از هلدینگ‌های صنعت پتروشیمی‌جمع‌آوری NGL۳۱۰۰ را برعهده بگیرد. جدا از این دو موضوع بعضی از هلدینگها هم قراردادهای خوبی برای توسعه میادین نفتی و گازی دارند.
مسیر چهارم به ذخیره‌سازی گاز برمیگردد. این امر نیازمند سازه مجهز زیرزمینی است که درفصول گرم برای زمستان ذخیره سازی کنند. در یک شیوه دیگر، موضوع LNG را برای صنایع کوچک و متوسط در دستور کار داریم. در نهایت برای برخی از طرح‌های پتروشیمی موضوع تعویض گاز با کشورهای همسایه را در پیش گرفته‌ایم؛ در نقاط مرزی برای اینکه گاز مسیر زیادی را طی نکند، از یک مرز گاز را دریافت می‌کنیم در مقابل از مرز دیگری معادل آن تحویل می‌دهیم.
در مورد جمع‌آوری گازهای همراه و NGL جزئیات بیشتری ارائه می‌کنید؟
استحصال NGL۳۱۰۰ در منطقه هویزه از ابتدای امسال راه‌اندازی شد و همینطور NGL بزرگی که پالایشگاه بیدبلند بانی جمع‌آوری آن شده است. این پالایشگاه بخش زیادی از گازهای همراه را جمع‌آوری و به شبکه سراسری متان تزریق می‌کند و در کنار آن برش‌های دو کربنی و بالاتر هم به پتروشیمی‌هایی مانند گچساران هدایت میشوند. در گچساران نیز اتان تبدیل به اتیلن میشود که خوراک پلیمری و الفینی است.
هرکدام از این پروژه‌ها تا چه اندازه پیشرفت فیزیکی داشته‌اند؟
NGL۳۱۰۰ در منطقه هویزه راه‌اندازی شده و نزدیک به ۱۰۰ درصد پیشرفت داشته است. درخصوص NGL۳۲۰۰ هم سرمایه‌گذارها به ما قول داده اند که تا اواخر تابستان سال آتی رسما افتتاح شود. پالایشگاه گاز بیدبلند امسال تا حدود زیادی فلرها را جمع‌آوری می‌کند، ولی تا سه سال طول میکشد که بعد از جمع آوری فلرها واحدهای بعدی مربوط به پروژه عظیم تکمیل زنجیره عملیاتی میشود. لذا طبیعی است که برش‌های سنگینی که در سطح زیر برش ۵ کربنی باشد معمولا بخشی به گاز مایع LPG تبدیل میشود و برش‌های ۵ کربنی و بالاتر هم به عنوان نفتا برای پتروشیمی‌های آروماتیکی استفاده میشود. در حوزه پالایشگاهی هم نفتا تولیدی به عنوان خوراک واحدهای الفینی ما مصرف میشوند. بر این اساس حوزه پالایش و پخش و شرکت ملی گاز، خوراک فراوانی برای صنایع پتروشیمی دارند، مخصوصا شرکت ملی گاز که بایستی گاز مورد نیاز پتروشیمی‌های گازپایه را در تمام طول سال تامین کند. با این حال در سال‌های اخیر وقتی که برودت هوا پایدار مانده است و برخی استان‌ها روزهای زیادی دمای زیر صفر داشته‌اند، تقاضا برای گاز بالا رفته است و در پی آن از سهم صنعت کاسته شده است. در فصل تابستان مصرف گاز روزانه حدود ۱۰۰ میلیون متر مکعب است و این موضوع در زمستان به ۶۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسد. یعنی در این ایام تقاضا زیاد بوده است، لذا سهم صنعت کاهش می‌یابد و به سهم خانگی می‌رود. ذکر این نکته اهمیت دارد که جهان‌بینی و فرهنگ مردمداری نظام اسلامی‌به گونه ای نیست که قساوت به خرج دهد و سهم مردم را به صنعت دهد. در حالی که در فرهنگ غرب موضوع برعکس است و انسان‌ها ابزار چرخ دنده صنعت هستند.
کدام هلدینگها برای سرمایه‌گذاری در میادین اعلام آمادگی کرده‌اند؟
هلدینگ‌های خلیج‌فارس، باختر و برخی دیگر هستند که تصمیم دارند در شرایط مناسبی با شرکت ملی نفت طرف قرارداد شوند و در میادین گازی سرمایه‌گذاری کنند، مشروط به اینکه در فصل سرد هم به کمک شبکه سراسری گاز بیایند.
آیا حضور این هلدینگها برای سرمایه گذاری در میادین مشکل قانونی دارد؟
کارفرمای خریدار خدمت یعنی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب حتما الگویی برای چگونگی تعامل و قرارداد با پیمانکار دارند.
درباره طرح‌های PDH که قرار است در آینده به بهره‌برداری برسند، آیا اینها مانند متانولی‌های ما با مشکل خوراک مواجه نخواهند شد؟
اینجا با حوزه متانول متفاوت است. PDH 12طرح است و برای اینها LPG فراوانی وجود دارد. ما در حوزه برش‌های 3 و 4 کربنی تولید فراوانی داریم و اینها مستقیما به صورت خام صادر میشوند، لذا با احداث واحدهای جدید میتوانیم از این ظرفیت در داخل استفاده کنیم.
ارزیابی شما از نمایشگاه ساخت تجهیزات نفتی امسال چیست؟
در گذشته باب نبود که مدیرعامل صنعت پتروشیمی به بازدید نمایشگاه نفت برود. ولی به لحاظ اینکه ما اعضای یک پیکر هستیم و من هم به قصد اینکه توجه مجتمع‌های پتروشیمی را به این رویداد مهم جلب شود، به‌رغم برنامه‌های فشرده‌ای که در مناطق ماهشهر داشتم، به هرترتیب بخشی از برنامه‌ها را کنار گذاشتم که به دوستان و همکاران خود خداقوت بگویم. خیلی اتفاق مثبتی هم رخ داد چون موقعی که رسیدم حدود سه ساعت به سالن‌ها و غرفه‌ها سرکشی کردیم.
خروجی هم داشت؟
هدف حضور من اعلام همبستگی با شرکت ملی نفت بود و دوم اینکه برای آینده شرکت‌های پتروشیمی که در منطقه هستند در صورتی که شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب سازوکار آن را فراهم کند این مجتمع‌ها بتوانند در حوزه گاز سرمایه‌گذاری کنند.
برنامه شما در خصوص تکمیل زنجیره ارزش چیست؟
این موضوع بسیار فنی و تخصصی است و همینطور یک حوزه بسیار راهبردی که رهبر انقلاب بالغ بر 30 سال قبل از ما خواسته است؛ زمانی که همه ما را دعوت به پرهیز از خام‌فروشی و جهت‌گیری به سمت زنجیره ارزش کردند اهمیت آن مشخص شد. یعنی منابعی مانند نفتا و LPG و پنتان پلاس و سایرین را قبل از صادرات از طریق مجتمع‌های پتروشیمی‌تبدیل به محصولات با ارزش افزوده بالاتر کنیم. ما در آغاز دولت سیزدهم، از مجتمع‌های پتروشیمی‌خواستیم که با تغییرات فرآیندی خود به محصولات جدیدی برسند تا سبد محصولات پتروشیمی‌تنوع بیشتری برای مصارف و کاربری‌های مختلف داشته باشند. مثلا ما در نمایشگاه اخیر ایران پلاست چند محصول جدید داشتیم؛ از جمله کپ پلیمرها که به یک معنا فرآیندها و کاربردهای خاص خود را دارند. اما در ارتباط با اینکه برنامه جامعی داشته باشیم باید بگویم بله ما کار فشرده‌ای از دی ماه سال 1400 انجام دادیم و خوشبختانه با این فشردگی برنامه و تلاشی که صورت گرفت توانستیم این طرح را در پایان سال 1401 به عنوان سند تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی تدوین کنیم. ایده اصلی طرح این است که همه صنایع داخلی و سازندگان کنار یکدیگر قرار گیرند تا بتوانیم در حوزه تکمیل زنجیره به نتیجه برسیم. ما بنا گذاشتیم که تمامی محصولاتی که در دنیای فعلی با فعل و انفعالات شیمیایی و دمایی به محصولات جدید می‌رسند و تمام محصولات شیمیایی شناسنامه داری که در دنیا تولید میشوند در داخل تولید شود. یعنی دانش فنی آن خریداری و با ایجاد زیرساخت‌های لازم به بهره‌برداری برسد. با نگاه ویژه‌ای که به ظرفیت‌های داخلی بالاخص به شرکت‌های دانش بنیان و پارک فناوری و امثالهم داشتیم، همه را دعوت کردیم که تحت یک سند جامع با عنوان سند تکمیل زنجیره ارزش، محصولات و کاربری‌های را تعریف و عملیاتی کنند. در این برنامه قرار است هلدینگها با نگاه به نقاط مغفول زنجیره سرمایه‌گذاری لازم را انجام دهند.
لایسنس‌ها قرار است از کجا خریداری شوند؟
بخشی از اینها در داخل وجود داشته است ولی بخش عمده آن با برنامه‌ریزی فشرده‌ای که انجام شد بسته به اینکه خوراک کدام شرکت‌های پتروشیمی جوابگوی محصول بعدی است، ساخته شده است و بر این اساس 21 محصول برای تولید به هلدینگها معرفی شده است. از همین رو تمامی محصولاتی که در دنیا مخصوصا کشورهای پیشرو این صنعت به عنوان محصولات پتروشیمی تولید میشوند، باید در داخل به آنها دست یابیم و اصطلاحا به تکمیل زنجیره برسیم. در سند تکمیل زنجیره ارزش همه پتانسیل و نیازها درج شده است و خوشبختانه با همان خط سیر در حال حرکت هستیم و میتوانیم با این نگاه و راهبرد صدها کارخانه در کشور راه‌اندازی کنیم که از خوراک‌های موجود استفاده و تا پایان زنجیره حرکت کنند.
برای زنجیره ارزش متانول هم در این سند تمهیدی اندیشیده شده است؟
برای این صنعت هم زنجیره ارزش دیده شده و چند محصول برای آن تعریف شده است؛ فرآیندها یا پروژه‌های ام تی او و ام تی پی که به تبع آن به انواع الفین‌ها می‌رسیم. یا امروزه تهیه بنزین از متانول به عنوان یکی از مسیرهای استفاده از این محصول در نظر گرفته شده است. همچنین استفاده از این محصول در واحدهای آروماتیک که در بعضی از زنجیره‌ها مانند استایرن کاربرد دارند. اما ما به اینها اکتفا نکرده‌ایم بلکه نگاه ما به چرخه کامل صنعت بوده است. مثلا در حوزه کاتالیست‌ها برنامه‌ریزی دقیقی انجام داده ایم که تا پایان این دولت تماما بومی‌سازی شوند. این امر بسیار راهبردی و تعیین کننده است، چون در صنعت پتروشیمی تنها با جداسازی همان‌گونه که در صنعت پالایش انجام می‌گیرد، مواجه نیستیم، بلکه با واکنش‌های شیمیایی سروکار داریم و در اینجا مقوله تغییر ماهیت مواد وجود دارد و این موضوع با جداسازی فیزیکی متفاوت است. لذا ما نیاز به فرآیندهای شیمیایی پیشرفته داریم و اگر نخواهیم از کاتالیزورها استفاده کنیم هزینه واکنش‌ها به حدی افزایش پیدا می‌کند که دیگر به صرفه نیست. لذا لازم است که از کاتالیست‌های مختلف بسیاری استفاده کنیم. صنعت کاتالیست به عنوان یکی از گلوگاه‌های اصلی صنعت پتروشیمی محسوب میشود که ما به درستی آن را شناسایی کرده‌ایم و با یک حرکت هوشمند و هدفمند از دی ماه 1400 آغاز کردیم و قرار است تا پایان این دولت به همه کاتالایست‌های نفت گاز و پتروشیمی‌و حتی صنایع دیگری مانند ذوب آهن و ... دست یابیم. بنابراین مقوله کاتالیست‌ها و جاذب‌ها از مقوله‌های بسیار مهم است که به آنها پرداخته‌ایم. از طرف دیگری در حوزه کالا و تجهیزات هم برنامه‌هایی تدارک دیده ایم که از ابزارهای در اختیار خود از جمله تمدید قرارداد پروژه‌ها، سازنده‌ها را تشویق می‌کنیم که بتوانند مقادیر زیادی کالا را برای بار اول تولید کنند تا از این طریق وابستگی خود را به بیگانه‌ها کاهش دهیم.
