گنج‌های پنهان
کدام پروژه‌های صنعتی و معدنی قابلیت جذب سرمایه دارند؟
ایران یک بازار اساساً جذاب است. این کشور در قلب غرب آسیا واقع شده است و به آن امکان دسترسی به بازارهای منطقه‌ای در خاورمیانه و آسیای مرکزی را می‌دهد و در عین حال به عنوان نقطه‌ای برای تجارت میان اروپا و چین عمل می‌کند. ایران با نزدیک به 83 میلیون نفر، هجدهمین کشور پرجمعیت جهان است. با نگاهی به تولید ناخالص داخلی، این کشور به عنوان بیست و سومین اقتصاد بزرگ جهان رتبه‌بندی می‌شود. بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی به بخش خدمات نسبت داده می‌شود و به رغم اینکه ایران بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز جهان را دارد، اقتصاد آن متنوع است.
فرصت سرمایه‌گذاری در پتروشیمی
صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد جهانی است که کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلف از جمله پلاستیک، ساختمان، خودروسازی و بسته‌بندی دارد. این صنعت با استفاده از مواد پتروشیمی محصولات مختلفی از جمله سوخت، الیاف مصنوعی و رزین تولید می‌کند. با وجود همه‌گیری کووید19، صنعت پتروشیمی جهانی در سال 2020 شاهد رشد قابل توجهی بود و انتظار می‌رود در آینده قابل پیش‌بینی به رشد خود ادامه دهد.
ایران دارای ذخایر قابل توجهی از گاز طبیعی و نفت خام است که این کشور را به یکی از بازیگران اصلی صنعت پتروشیمی تبدیل کرده است. دولت ایران به طور فعال در حال ترویج سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی بوده و به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مشوق‌هایی ارائه می‌دهد. در ادامه نگاهی دقیق‌تر به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی به‌ویژه در ایران و آینده پتروشیمی خواهیم داشت. همچنین نقش شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران (NIPC) را در توسعه صنعت پتروشیمی ایران بررسی خواهیم کرد.
ایران دارای ذخایر قابل توجهی گاز طبیعی و نفت خام است که این کشور را به یکی از بازیگران اصلی صنعت پتروشیمی تبدیل کرده است. طبق اعلام دولت ایران، این کشور در سال مالی 2021-2020 حدود 65 میلیون تن پتروشیمی تولید کرده است. صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین صادرات غیرنفتی ایران است و درآمدهای قابل توجهی برای کشور به همراه دارد.
دولت ایران به طور فعال در حال ترویج سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی بوده و به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مشوق‌هایی ارائه می‌دهد. دولت برای تولید 133 میلیون تن پتروشیمی تا سال 2025 هدف‌گذاری کرده است که نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این بخش دارد.
یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری قابل توجه در ایران، احداث پتروشیمی‌های جدید است. دولت ایران اعلام کرده است که قصد دارد طی چند سال آینده چندین کارخانه جدید پتروشیمی راه‌اندازی کند که به سرمایه‌گذاری 20 میلیارددلاری نیاز دارد. دولت پیش از این با شرکت‌های داخلی و خارجی برای ساخت این کارخانه‌ها قرارداد امضا کرده است.
یکی دیگر از فرصت‌های سرمایه‌گذاری، توسعه پتروشیمی‌های موجود است. NPC شرکت‌ها را تشویق می‌کند تا در گسترش کارخانه‌های موجود خود سرمایه‌گذاری کنند تا ظرفیت تولید را افزایش دهند.
انتظار می‌رود صنعت پتروشیمی به دلیل افزایش تقاضا برای محصولات پتروشیمی در صنایع مختلف، در آینده قابل پیش‌بینی به رشد خود ادامه دهد. بر اساس گزارش Allied Market Research، اندازه بازار جهانی پتروشیمی در سال 2019 به 2/ 578 میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2027 به 6/ 758 میلیارد دلار برسد؛ با نرخ رشد ترکیبی سالیانه 4/ 3درصدی از سال 2020 تا 2027.
یکی از محرک‌های مهم رشد در صنعت پتروشیمی افزایش تقاضا برای پلی‌پروپیلن است. پلی‌پروپیلن یکی از پرمصرف‌ترین ترموپلاستیک‌ها در جهان است و در طیف وسیعی از محصولات مانند بسته‌بندی، قطعات خودرو و منسوجات کاربرد دارد. طبق گزارش Mordor Intelligence، انتظار می‌رود تقاضای جهانی پلی‌پروپیلن در پنج سال آینده با نرخ رشد ترکیبی سالیانه 9/ 3 درصد افزایش یابد.
یکی دیگر از محرک‌های رشد در صنعت پتروشیمی افزایش تقاضا برای اتانول و متانول است. اتانول و متانول به عنوان خوراک برای تولید محصولات مختلف پتروشیمی مانند رزین و پلاستیک استفاده می‌شود. انتظار می‌رود افزایش تقاضا برای سوخت‌های زیستی و انرژی‌های تجدیدپذیر باعث رشد اتانول و متانول در صنعت پتروشیمی شود.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران: NPC و NIPC نقش مهمی در توسعه صنعت پتروشیمی در ایران دارند. NPC مسوولیت توسعه، تولید و فروش محصولات پتروشیمی در ایران را بر عهده دارد، در حالی که NIPC مسوولیت مدیریت پروژه‌های پتروشیمی در کشور را بر عهده دارد.
NPC با تمرکز بر توسعه پروژه‌های جدید و توسعه پروژه‌های موجود، فعالانه سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی در ایران را ترویج می‌کند. NPC همچنین در تلاش برای افزایش ظرفیت تولید کارخانه‌های پتروشیمی در کشور برای پاسخگویی به تقاضای رو به رشد محصولات پتروشیمی بوده است.
NIPC برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت پتروشیمی در ایران تلاش کرده است. این شرکت قراردادهای متعددی را با شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پتروشیمی کشور منعقد کرده است. NIPC همچنین برای توسعه فناوری‌های جدید برای بهبود کارایی کارخانه‌های پتروشیمی در ایران تلاش کرده است.
زیرساخت
ایران احتمالاً در 10 سال آینده به بیش از یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها نیاز دارد. این امر برای برآوردن برنامه‌های بلندپروازانه‌ای که دولت ایران برای حمل‌ونقل، برق و آب ارائه کرده است، ضروری خواهد بود.
1- فرودگاه‌ها و هوانوردی در ایران
ایران دارای 54 فرودگاه از جمله هشت فرودگاه بین‌المللی است که شرکت فرودگاه‌های ایران اداره می‌کند. زیرساخت‌های هوانوردی ایران چه از نظر فرودگاه‌ها و چه از نظر ناوگان هوایی (زیرا ممکن است درپنج سال آینده به 300 مورد نیاز باشد) به سرمایه‌گذاری قابل توجهی نیاز دارد.
افزایش بازدیدکنندگان توریستی و تجاری به برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری در فرودگاه‌ها منجر شده است. این طرح‌ها شامل افزایش شش‌برابری ظرفیت فرودگاه اصلی تهران است.
2- بنادر در ایران
سازمان بنادر و دریانوردی ایران حدود 900 میلیون دلار پروژه در نظر گرفته است.
3- ریل در ایران
شبکه ریلی ایران را راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران اداره می‌کند که تحت کنترل وزارت راه و شهرسازی است.
ایران قصد دارد تا سال 2025 حداقل وسعت شبکه ریلی کشور را با 25 هزار کیلومتر مسیر دو برابر کند. همچنین برنامه‌هایی برای گسترش خدمات مترو تهران به مناطق بیشتری از شهر وجود دارد.
4- زیرساخت‌های آب در ایران
ایران با کمبود شدید آب مواجه است که تولید مواد غذایی و سایر صنایع پرمصرف آب را تهدید می‌کند.
دولت ایران سالانه هفت میلیارد دلار هزینه برای توسعه زیرساخت‌های آبی خود از جمله آب‌شیرین‌کن در منطقه خلیج‌فارس و خطوط لوله توزیع آب متعهد شده است.
بهداشت و درمان و داروسازی
ایران یکی از توسعه‌یافته‌ترین بخش‌های بهداشت و درمان و داروسازی را در خاورمیانه دارد.
حدود 90 درصد جمعیت ایران زیر پوشش بیمه‌های دولتی هستند. انتظار می‌رود هزینه‌های بهداشت و درمان به دلیل موارد زیر افزایش یابد: رشد جمعیت؛ افزایش میانگین سنی؛ افزایش بیماری‌ها و ناتوانی‌های طولانی‌مدت و مرتبط با سبک زندگی در مقایسه با بیماری‌های عفونی.
میانگین سنی از سال 2010 تا 2025، هشت سال افزایش می‌یابد و بار بیماری به سمت شرایط مزمن و غیرواگیر تغییر می‌کند.
دولت ایران می‌خواهد مراقبت‌های بهداشتی را توسعه دهد و نوسازی کند از طریق:
ساخت بیمارستان‌های جدید، اضافه کردن 115 هزار تخت اضافی تا سال 2021، توسعه بیش از 50 آزمایشگاه پزشکی جدید، ایجاد 13 مرکز جامع سرطان، سرمایه‌گذاری 280 میلیون‌دلاری در مراکز جدید تصویربرداری، سرمایه‌گذاری 130 میلیون‌دلاری در مراکز جدید دیالیز و توسعه بیشتر مراکز پزشکی دندانپزشکی.
شرکت‌های بین‌المللی مانند سامسونگ و دایلیم در حال حاضر مشغول توسعه بیمارستان‌های جدید ایران هستند.
داروسازی در ایران در سال 2015، 68/ 1 میلیارد پوند ارزش داشت که شامل 24/ 1 میلیارد پوند محصولات داخلی و عمدتاً کم‌ارزش و با حجم بالا بود.
واردات دارو تنها پنج درصد از حجم فروش و 38 درصد از ارزش آن را تشکیل می‌دهد.
فقدان فناوری مدرن به این معنی است که ایران نمی‌تواند پیشرفته‌ترین داروها را تولید کند. برخی از شرکت‌های دارویی بین‌المللی در پنج سال گذشته در ایران فعالیت خود را حفظ کرده‌اند و تعداد بیشتری نیز در حال برنامه‌ریزی برای ورود به بازار در آینده نزدیک هستند.
با این حال، دولت ایران به‌شدت هزینه‌های درمان را تنظیم می‌کند و برای دفاع از تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای خارجی، تعرفه‌های حمایتی دارد. استثنائاتی برای فناوری پیشرفته و داروهایی وجود دارد که نمی‌توانند در داخل تولید شوند.
دولت ایران می‌خواهد توانایی دارویی داخلی خود را توسعه دهد و به دنبال شرکای تجاری است که قادر و مایل به انتقال فناوری به سازمان‌های ایرانی باشند.
صنایع معدنی
ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان مواد معدنی در جهان است که در بین 15 کشور بزرگ غنی از مواد معدنی قرار دارد. بر اساس گزارش‌ها، این کشور دارای بیش از 68 نوع ماده معدنی است که استراتژیک محسوب می‌شوند و از توان اقتصادی بالایی برخوردار هستند. از مهم‌ترین مواد معدنی می‌توان به مس، آهن و طلا اشاره کرد که در نقاط مختلف کشور به مقدار زیاد یافت می‌شود. علاوه بر این، ایران ذخایر قابل توجهی از زغال‌سنگ، سرب، روی و اورانیوم نیز دارد.
مهم‌ترین معادن ایران عبارت‌اند از: زغال‌سنگ، کانی‌های فلزی، شن و ماسه، مواد معدنی شیمیایی و نمک. ذخایر بزرگ دیگری که عمدتاً توسعه‌نیافته باقی مانده‌اند عبارت‌اند از: روی (بزرگ‌ترین جهان)، مس (نهمین ذخایر بزرگ جهان)، آهن (دوازدهمین در جهان)، اورانیوم (دهمین رتبه بزرگ جهان) و سرب (یازدهمین ذخایر بزرگ جهان). ایران با حدود یک درصد از جمعیت جهان، بیش از هفت درصد از کل ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد.
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) می‌گوید در 20 سال گذشته بیش از 22 میلیارد دلار در بخش معادن کشور سرمایه‌گذاری کرده است.
در بیانیه منتشرشده در پورتال خبری ایمیدرو آمده است: «از آغاز فعالیت ایمیدرو در سال مالی 2003-2002 تا سال 2023-2022[منتهی به 20 مارس]، در مجموع 8/ 22میلیارد دلار در 223 پروژه در بخش معدن از جمله اکتشاف، استخراج، فرآوری و زیرساخت، با همکاری بخش خصوصی، برای توسعه بخش معدن و صنایع معدنی ایران سرمایه‌گذاری شده است. ایران برای افزایش تولید مس 15 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کند.
ایران قصد دارد تولید سالانه کاتد مس خود را از 280 هزار تن فعلی به بیش از یک میلیون تن افزایش دهد.
پرس تی‌وی به نقل از رضا فاطمی‌امین وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران گزارش داد که این کشور به دنبال هزینه 15 میلیارددلاری برای رشد تولید مس خود در پنج سال آینده است. انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری پیشنهادی صادرات این فلز را از این کشور از 7/ 1 میلیارد دلار به بیش از 10 میلیارد دلار افزایش دهد.
فاطمی‌امین به نقل از این خبرگزاری گفت: «برای دستیابی به این هدف، برنامه افزایش 750 هزارتنی تولید از تابستان امسال آغاز شد که به سرمایه‌گذاری 15 میلیارددلاری نیاز دارد و به‌تدریج تا سال 1406 این طرح‌ها به بهره‌برداری می‌رسد. با اکتشافات انجام‌شده تاکنون رتبه پنجم جهان را کسب کرده‌ایم و با ادامه کار اکتشاف این رتبه نیز ارتقا خواهد یافت.»
اکتشافات جدید در استان خراسان جنوبی در شرق ایران آغاز شده و در سایر استان‌ها نیز در حال انجام است. ایران با داشتن یک درصد از جمعیت جهان، بیش از شش درصد از ذخایر مس جهان را در اختیار دارد.
شرکت ملی صنعت مس ایران (NICICO) سه معدن بزرگ مس کشور شامل سرچشمه، سونگون و میدوک را اداره می‌کند. در مجموع، این معادن دارای ذخایر 4/ 3 میلیاردتنی هستند.
رونق فولاد
ایران که ادعا می‌شود پیشروترین تولیدکننده فولاد در جهان است، در نظر دارد تا سال 2025 تولید فولاد را به 55 میلیون تن در سال افزایش دهد. از این میزان، 20 تا 25 میلیون تن به صادرات اختصاص دارد.
صنعت فولاد ایران در سال‌های گذشته در برابر تمامی فشارها و موانع ایجادشده از سوی نیروهای خارجی مانند تحریم‌های آمریکا و شیوع ویروس کرونا که عملکرد تولیدکنندگان برتر جهان را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده، همواره در حال توسعه بوده است.
بر اساس آخرین اطلاعات منتشرشده از سوی انجمن جهانی فولاد (WSA)، جمهوری اسلامی ایران در میان تولیدکنندگان برتر فولاد جهان در فاصله ژانویه تا ژوئن 2023 در رتبه هشتم قرار گرفته است.
تولید فولاد خام ایران در شش‌ماه مذکور به 1/ 16 میلیون تن رسید که نسبت به سال قبل 8/ 4 درصد افزایش را به ثبت رساند.
پیش‌بینی می‌شود این کشور تا سال ۱۴۰۴ (2025) به رتبه هفتم در میان تولیدکنندگان برتر فولاد جهان صعود کند.
جمهوری اسلامی در نیمه اول سال 2022 در میان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان در جایگاه دهم ایستاد.
سیزدهمین کنفرانس و نمایشگاه بازار فولاد و سنگ‌آهن ایران که با نام «ISMC 2023» نیز شناخته می‌شود، در می سال جاری برگزار شد.
این رویداد هرسال به میزبانی گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد (شرکت مادر فایننشال‌تریبون) و با حضور مقامات عالی صنعت فولاد، کارشناسان و بازرگانان برگزار می‌شود.
بر اساس گزارش روزنامه دنیای اقتصاد در سایت خود، کنفرانس و اکسپوی دوروزه در هتل المپیک تهران بر محورهای زیر تمرکز داشت:
- تامین بلندمدت سنگ‌آهن و مواد اولیه، سیاستگذاری پایدار و الزامات زیرساختی.
- عدم تعادل عرضه و تقاضای فولاد (صادرات و فروش داخلی)، ضرورت تهیه برنامه جامع فولاد در افق 2026-2025.
- نقش روابط فعال اقتصادی و سیاسی بین‌المللی در فروش محصولات و بومی‌سازی فناوری‌های نوین.
- بررسی کاهش مصرف داخلی و فاصله زیاد بین قیمت داخلی و جهانی محصولات فولادی.
- اثرات چالش‌های زیرساخت و مسائل انرژی بر تولید: بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی.
- فولاد سبز، الزامات زیست‌محیطی صنعت فولاد و جایگاه ایران در ارتقای فناوری تولید.
در این گزارش آمده است: به رغم بی‌ثباتی اقتصادی کشور در سال‌های اخیر، صنایع فولاد و سنگ‌آهن توانسته‌اند روند رو به رشد خود را از نظر تولید و صادرات حفظ کنند، به‌طوری که صادرات غیرنفتی در چهارماه اول سال مالی 2023-2022 شمش آهن و فولاد جزو 10 کالایی بودند که بیشترین صادرات را به خود اختصاص دادند.
