چرخش نخ‌نما
چالش‌های صنعت نخ چیست؟
اما از نظر نهادهای ناظر بر قیمت، رشد قیمت مواد اولیه برای نخ مصرفی در صنعت تایر قابل قبول نبود، چراکه صنعت تایر به دلایل متعدد از جمله حذف ارز دولتی، رشد شدید قیمت مواد اولیه، قیمت‌های نامناسب محصول، مسائل مربوط به فناوری، رشد دستمزدها و هزینه‌های سربار و... با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو بوده و هست و حتی مواد اولیه داخلی مورد نیاز این صنعت نیز با رشد زیادی روبه‌رو شده است.
در این میان نقدینگی پایین شرکت‌ها، عدم پرداخت معوقات و بدهی‌ها از طرف شرکت‌های تایرسازی، قیمت‌گذاری دستوری، وام‌های بانکی با سودهای بالا و هزینه‌های مالی بالا، واردات پرهزینه مواد اولیه و تاخیرهای سه تا شش‌ماهه وجوه دریافتی، حاشیه سود پایین شرکت‌های تولیدکننده نخ، مشکلات حواله پول، ترخیص، حمل‌ونقل و... همگی هزینه‌ها و زمان بازگشت پول را افزایش داده و به چالش‌های نقدینگی در شرکت‌های تولیدکننده نخ دامن زده است.
در چنین شرایطی دولت سیاست قیمت‌گذاری دستوری در صنعت تایر را نیز به شدت تعقیب می‌کند و بر آن اصرار دارد، این در حالی است که در صنعت نخ‌سازی قیمت‌گذاری رقابتی و با سود اندک است و شرکت‌های رقیب و مشتریان مشخص هستند. صادرات در این صنعت وجود ندارد و واردات نخ نیز با تعرفه‌ها و کنترل‌هایی از سمت دولت انجام می‌شود. این موضوع باعث شده شرکت‌های تایرساز از دولت بخواهند به همان دلایل که تایر از قیمت‌گذاری دستوری تبعیت می‌کند، این قاعده در حوزه شرکت‌های تولیدکننده نخ تایر نیز حاکم شود، در حالی که این موضوع می‌تواند نتایج معکوسی را به همراه داشته باشد.
در این مسیر حتی برخی مقایسه‌های نادرست با برخی شرکت‌های خارجی به عنوان مثال شرکت‌های چینی صورت می‌گیرد. در صورتی که همان‌طور که نمی‌توان صنایع خودرو و تایر را با نمونه‌های مشابه چینی مقایسه کرد، به همان میزان مقایسه صنعت نخ تایر دو کشور نیز درست نیست، چراکه مولفه‌ها و شرایط و هزینه‌های تولید و قیمت تمام‌شده محصول در چین و ایران از دو فرمول و تابع متفاوت تبعیت کرده و اساساً مقایسه صنعت در دو کشور اشتباه است.
در صنعت نخ مشکل اصلی به ظرفیت تولید برمی‌گردد که در کل کشور حدود 22 هزار تن بوده که تقریباً با مصرف برابر است و به همین دلیل توان صادراتی برای این صنعت بسیار ناچیز است. به علاوه با فرض اینکه ظرفیت تولید افزایش یابد سوال اول که باید به آن پاسخ داد این است که قرار است تولید مازاد به کدام کشورها صادر شود و آیا از نظر اقتصادی برای خریدار خارجی دارای توجیه کافی است؟ در پاسخ باید گفت با توجه به اینکه ماده اولیه نخ تایر (یارن) از خارج از کشور و با قیمت بالای ارز مبادله‌ای وارد می‌شود و با توجه به سایر هزینه‌های فرآیند، از نظر اقتصادی توجیه خود را از دست خواهد داد. البته شرکت نخ رازی از حدود سه، چهار سال پیش تولید یارن پلی‌استر را در دستور کار خود قرار داده که این نخ در آینده در تایرهای سواری به کار گرفته خواهد شد. تولید حدود 15 هزار تن یارن پلی‌استر در خط تولید کارخانه باعث می‌شود به جای واردات این ماده اولیه، با اتکا به مواد اولیه پتروشیمی در داخل، یارن مورد نیاز تولید شود و درنتیجه محصول، صددرصد داخلی بوده و امکان صادرات مقرون‌به‌صرفه نیز برای آن وجود دارد.
بازار یارن پلی‌استر در حال حاضر حدود 8 تا 10 هزار تن است و با تولید 15 هزار تن مازاد آن قابلیت صادرات پیدا می‌کند. به علاوه از آن به بعد قیمت تمام‌شده نخ کاهش می‌یابد و در نتیجه صادرات نخ بافته‌شده نیز دارای توجیه اقتصادی خواهد شد.
دو انتظار از دولت
نگاهی به وضعیت چهار شرکت نخ‌ساز نشان می‌دهد این شرکت‌ها با مشکل جدی نقدینگی روبه‌رو هستند. در این ارتباط دو انتظار از دولت وجود دارد؛ نخست ضرورت تامین منابع مورد نیاز برای طرح‌های توسعه و احداث کارخانه و خط تولید است. در حال حاضر کل خط تولید و پروژه رازی بر مبنای سرمایه‌گذاری خصوصی انجام شده و این مجموعه نتوانسته هیچ کمک مالی دریافت کند. البته دولت حاضر به پرداخت تسهیلات ارزی است، اما با توجه به نوسانات شدید نرخ ارز و چشم‌اندازهای افزایش آن در آینده، این نوع تسهیلات مناسب ارزیابی نمی‌شوند. به علاوه در حوزه سرمایه در گردش، متاسفانه این سرمایه به خرید مواد اولیه داخلی محدود شده و ال سی که بانک‌ها حاضرند در اختیار شرکت‌ها قرار دهند تنها برای خرید این دسته از مواد اولیه است و در مورد صنایعی که مواد اولیه آنها از خارج تامین می‌شود تدبیری اندیشیده نشده و نمی‌توان از این تسهیلات هیچ بهره‌برداری کرد. انتظار دوم از دولت حمایت از تولید داخل از طریق تامین مواد اولیه داخلی است. کشورهای دیگر با سیاست‌های جدی جلوی خام‌فروشی مواد اولیه را می‌گیرند و از فروش محصولات داخلی خود حمایت می‌کنند و بر این اساس انتظار داریم دولت تامین مواد اولیه داخلی را تسهیل کند و در عمل شرایطی را فراهم کند که تولیدکنندگان در صنعت نخ تایر بتوانند تولید اقتصادی انجام دهند. در حال حاضر زمانی تولید این محصول اقتصادی است که در مقیاس بالا تولید شود و این در حالی است که انتظار داریم حالا که برخی با قبول ریسک بالا، تولید مواد اولیه مورد نیاز در صنعت تایر را در دستور کار خود قرار داده‌اند، دولت نیز با حمایت از صنعت داخل در تعرفه‌ها و مجوزهای واردات، سیاست‌های مناسب مورد نیاز را در پیش بگیرد.
