تحقق طرح‌های توسعه شرکت ملی صنایع مس ایران
سال 94برای ایران که بخش عمده‌ای از اقتصادش به محصولاتی وابسته است که از دل زمین برمی‏خیزد، سال خوبی نبود. با کاهش چشمگیر رشد اقتصاد چین، بهای محصولاتی چون نفت خام و مس در یک سال بیش از 40 درصد افت کرد. از همین رو، این سال برای شرکت‌های تخصصی داخل کشور که وظیفه تولید این کالاها و محصولات را برعهده دارند سال پرفراز و نشیبی بود. این نوشتار تلاش کرده است فعالیت‌ها و اقدامات شرکت ملی صنایع مس ایران را به عنوان یکی از شرکت‌های بزرگ متولی استخراج و تولید مس در کشور ،بررسی کند.

پیش به سوی اکتشاف

دولت یازدهم با کاهش شدید قیمت نفت روبرو شد. کاهش قیمت نفت سیاست‌های دولت را به سمت بهره گیری بیشتر از دیگر منابع به خصوص منابع معدنی معطوف کرد. با حمایت دولت، بهره گیری از معادن و شکوفایی آن در دستور شرکت‌های صنعتی معدنی قرار گرفت. مسئله‌ای که وجود داشت این بود که در کنار حمایت‌های دولت و تصمیم شرکت‏ها برای افزایش بهره وری و ایجاد نقش حیاتی برای صنعت معدنی در کشور در بیشتربخش های فلزات غیر آهنی قیمت‏های جهانی با کاهشی حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد رو برو شد. در این میان، شرکت مس در یک اقدام حساب شده و متناسب با سیاست های اقتصادی خود در کنار پیشبرد امر تولید و تعریف طرح ‏های توسعه‌ای بی‏شمار به توسعه اکتشافات روی آورد. شرکت ملی صنایع مس با رجوع به تجربه دو دهه اخیر شرکت‌های معدنی و صنعتی بزرگ دنیا دریافت که پیروی از روندی منطقی در اجرای طرحهای اکتشافی و عدم تأثیرپذیری سریع این پروژه‏ها از بحران‏های مالی کوتاه مدت جهانی، معمولاً باعث ایجاد ارزش افزوده فراوان برای شرکت‏ها می‏شود، آن‏هم در زمانهایی که بهبود در اقتصاد جهانی روی می‏دهد. بنابراین، این‏گونه شرکت‏ها رشد سریعی را در دوران پس از رکود تجربه می‏کنند.

از سوی دیگر، کمبود مواد معدنی در جهان در کنار روند روبه رشد تقاضا و نوسان قیمت مواد معدنی موجب شده است حجم سرمایه‏گذاری‏های مربوط به طرح‏های معدنی و پروژه‏های اکتشافی افزایش یابد، به طوریکه سرمایه‏گذاری‏های مربوط به اکتشافات فلزات غیرآهنی از ۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ به ۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ و ۶/ ۱۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ رسید و طی ۷ سال اخیر به رشد خود ادامه داد.

با هدف پیگیری و پی ریزی این سیاست، شرکت ملی صنایع مس ایران برای سال ۹۴، ۵۵۰۰۰ متر حفاری در نظر گرفت و این موضوع با جدیت پیگیری شد به طوری که تا پایان آذر ماه با رشد ۲۲ درصدی در کل کشور ۵۳۲۰۹ متر حفاری انجام داد.

رشد تولید

هرچند قیمت جهانی مس در سال جاری کاهش یافت، اما شرکت ملی صنایع مس ایران با اولویت سنجی تولید و تغییر برنامه‌های تولید به ۴۰۰ هزار تن مس محتوی تا پایان سال ۹۸ نشان داد که بر اساس محاسبات دقیق فنی، به جای تولید بیش از تقاضای داخلی و جهانی، سعی در تحقق برنامه‏های تولیدی متناسب با ظرفیت و توانایی شرکت مس دارد. علاوه بر این، سیاست افزایش تولید کنسانتره به جای پرداختن به تولید کاتد -که ارزش افزوده کمی دارد - در دستور کارشرکت مس قرار گرفت. بر این اساس، شرکت ملی صنایع مس ایران تا پایان دی ماه موفق به رشد تولید و تحقق آن در مس محتوی، کاتد، کنسانتره و سنگ سولفوری شد به طوری که تا پایان دی ماه ۹۴ تولید مس محتوی این شرکت در مجموع ۲۱۳ هزار و ۹۴۸ تن بوده که در مقابل برنامه تعریف‏شده ۲۱۱ هزار و ۷۰۶ تنی، رشد ۱ درصدی داشته است. همچنین تا پایان دی ماه کاتد تولیدی شرکت ۱۵۳ هزار و ۵۰۲ تن بوده که در مقابل برنامه تعریف‏شده ۱۵۰ هزار و ۷۳۰ تنی، از رشد ۲ درصدی برخوردار بوده است.

تحقق طرح‏های توسعه‏ای

مشکلات مالی، کاهش نرخ‏های جهانی و به صرفه نبودن استحصال مس از عیارهای پایین تر، مهمترین دلایلی بود که شرکت مس طرح‏های توسعه‌ای خود را از ۳۶ طرح به ۱۸ طرح کاهش داد. طرح معادن مس تفت، تجهیز معدن و احداث کارخانه تغلیظ درآلو کرمان، احداث کارخانه تغلیظ دره زار، تجهیز معدن و احداث کارخانه تغلیظ چهل کوره زاهدان، طرح توسعه ذوب سرچشمه، طرح توسعه ذوب خاتون‏آباد، طرح احداث کارخانه‌های اسید کرمان(سرچشمه/ خاتون‏آباد)، هیدرومتالورژی سونگون(لیچینگ کنسانتره)، احداث کارخانه پالایشگاه خاتون آباد، احداث کارخانه تغلیظ چاه فیروزه، طرح جامع آب، طرح جامع برق، احداث کارخانه هیپ لیچینگ سونگون، احداث نیروگاه سیکل ترکیبی، احداث کارخانه های مواد ناریه و احداث کارخانه آهک اهر، ۱۸ برنامه مصوب شرکت مس برای تحقق تولید ۴۰۰ هزار تنی مس محتوی است.

مشارکت با بخش خصوصی

مشکل تامین مالی طرح‏های توسعه‏ای، شرکت مس را بر آن داشت تا برای جبران کمبود مالی و پیشبرد طرح‌های توسعه‏ای معادنی مانند درآلو و چاه فیروزه که خارج از سایت شرکت بود و برداشت از آنها توجیه اقتصادی داشت، به مشارکت با بخش خصوصی بپردازد. این رویکرد از یک سو در راستای شکستن انحصاری بودن طرح‌های شرکت مس و از سوی دیگر به دلیل نبود نقدینگی کافی و عدم امکان راه‏اندازی و تجهیز همه طرح‏ها، در دستور کار شرکت قرار گرفت. این سیاست در سال ۹۴ با جدیت پیگیری شد و معدن درآلو و چاه فیروزه از طریق فراخوان در قالب شرکت- پروژه پیش برده شد و شرکت هایی نظیر میدکو و ماهان در مناقصه پذیرفته شدند و قراردادهای مربوطه به امضای طرفین رسید.

از نگاه شرکت مس پیگیری این سیاست فقط در حوزه واگذاری و راه‏اندازی واحدهای تغلیظ نیست، چرا که این شرکت سیاست جذب سرمایه‏گذار برای ورزشگاه‏های ۳۰ هزار نفری کرمان، ۱۰ هزار نفری رفسنجان و ۱۰ هزار نفری شهربابک، پروژه نیروگاه برق سیکل ترکیبی در سیرجان و واگذاری چند معدن کوچک و متوسط نظیر معدن ایجو را در مرحله بعدی سیاست‌های خود قرار داده است.

توسعه اشتغال زایی در مناطق محروم

یکی از سیاست‏هایی که شرکت مس در همه احوال، روزگار خوش و ناخوش اقتصادی، در دستور کار خود قرار داده است استفاده از توان شرکت در راستای توسعه اشتغال زایی در مناطق محروم است. در همین راستا طرح تجهیز معدن و احداث کارخانه تغلیظ چهل کوره زاهدان به منظور تجهیز و بهره برداری از معدن چهل کوره به ظرفیت ۳۰۰ هزار تن خاک سولفیدی و تولید سالانه ۱۶۷۰۰ تن کنسانتره مس با متوسط عیار ۲۰ درصد در سال با جدیت تمام در سال ۹۴ پیگیری شد و خبر‌ها حکایت از افتتاح این پروژه در آینده‌ای نزدیک دارد. از منظر شرکت ملی صنایع مس ایران، این طرح با توجه به قیمت کنونی مس اگرچه جزو طرح های ضررده شرکت است، اما با توجه به رویکرد شرکت مس در زمینه اشتغال زایی در مناطق محروم باعث ایجاد اشتغال در منطقه و شکوفایی آن خواهد شد.

محیط زیست

سال 94 برای شرکت ملی صنایع مس ایران، سال بسیار خوبی به لحاظ اقدامات زیست محیطی بود. انجام فعالیتهای زیست محیطی تاثیرگذار و تلاش برای راه اندازی طرح‌های سبز نظیر کارخا‏نه‏های اکسیژن، اسید سولفوریک و اصلاح ومدرنیزه کردن کارخانه ذوب از مهمترین اقدامات تاثیرگذار در این حوزه است که از سوی شرکت ملی صنایع مس ایران در حال انجام است. همچنین شرکت موفق شد قسمت اعظم آلودگی‌های منطقه خاتون آباد و شهربابک را که مربوط به غبار خروجی از ESP‌های کارخانه ذوب بود، با ارتقای سیستم‌های ESP تا حد زیادی کنترل کرده و بهبود ببخشد.

گواه تاثیرگذاری فعالیت‌های زیست محیطی شرکت ملی صنایع مس ایران کسب تقدیرنامه‌ها و گواهینامه معتبر از سوی مراجع و بنیادهای محیط زیستی است که فعالیت‌ها و اقدامات مدیرت سبز را در نقاط مختلف جهان رصد و بررسی می‌کنند. کسب گواهینامه گرید B در حوزه مدیریت انرژی، تقدیرنامه سطح 2 مدیریت سبز و دریافت نشان بلوغ HSE از سوی بنیاد جهانی انرژی، که هر سال با هدف معرفی و تقدیر از طرح‌های برتر در پنج حوزه زمین، آب، هوا، انرژی و توسعه جوانان در یک کشور برگزار می‏شود و نمایندگان 177 کشور در آن حضور دارند، از جمله این دستاوردهاست.

جمع بندی

مس پیش و پس از برجام: بهشت سرمایه‏گذاران معدنی ایران

در حال حاضر صنعت مس، اقتصادی‏ترین صنعت فلزات پایه و استراتژیک قرن بیست و یکم و بهشت سرمایه‏گذاران معدنی در دنیا و ایران است. مهم‏ترین فاکتور تاثیرگذار در انتخاب فیلد سرمایه‏گذاری در این حوزه پتانسیل‏های معدنی کشوراست. در حوزه پتانسیل‌های معدنی مس، ایران با دارا بودن حدود 20 میلیون تن مس محتوی در حدود 3 تا 4 درصد ذخایر جهانی مس را در اختیار دارد و سهم ایران از تولید حدود 22 میلون تنی مس تصفیه شده دنیا در حدود 9/ 0 درصد است. در حال حاضر شرکت ملی صنایع مس ایران دارای ذخیره‌ای بیش از 2/ 1میلیارد تن در مس سرچشمه و سایر معادن از جمله معادن سونگون و میدوک است. از یک سو، وجود این میزان ذخیره معدنی قطعی شده ضمانت خوبی برای سرمایه گذاری در این حوزه است و از سوی دیگر، تقاضای روز افزون مس در صنعت جهانی می‌تواند امکان نگاه بلند مدت به سرمایه‌گذران بدهد تا بتوانند با اطمینان خاطر بیشتری در این زمینه سرمایه‏گذاری کنند.

از سوی دیگر، نگاهی به بازار مصرف این فلز که حوزه انرژی و ساختمان به شدت به آن وابسته است، نشان می دهد که در شرایط کنونی و آینده نیاز به این فلز همچنان وجود خواهد داشت و ارزش مس را که از آن به عنوان نبض توسعه یاد می‌کنند افزایش خواهد داد. نگاهی به رشد غول آسای چین طی ۲ دهه اخیر اثبات کننده این موضوع است که مس بازیگر اصلی و حیاتی توسعه این کشور بوده است. در مجموع می‌توان گفت که مس، هم پیش و هم پس از برجام، مهمترین فیلد سرمایه گذاری برای سرمایه گذاران خواهد بود.