چرا اهداف کاهش مصرف سوخت محقق نمی‌شود

مصرف سوخت چالش همیشگی خودروسازان بوده است. گاه تهدید از سوی بازار جهانی نفت و افزایش قیمت‌ها احساس می‌شود و گاه از سوی سازمان‌های استاندارد و پایش محیط زیست. در این میان ضلع سومی نیز وجود دارد و آن مصرف‌کنندگانی هستند که راضی نمی‌شوند و همواره به دنبال خودروهایی هستند که مصرف سوخت کمتری داشته باشند.

به همین دلیل است که خودروسازان عملا همواره با مساله مصرف سوخت کمتر در محصولاتشان درگیر بوده و نمی‌توانند به‌طور کامل از آن عبور کنند. این برخلاف بسیاری از بخش‌های دیگر است که خودروسازان توانسته‌اند به هر ترتیب یا بر آن غلبه کنند یا با آن کنار بیایند. از اواسط دهه ۷۰ میلادی موضوع ایمنی خودروها به یک مطالبه جدی از سوی شرکت‌های بیمه و موسسات استاندارد ملی در اغلب کشورها تبدیل شد. خودروسازان در ابتدا با شرایطی شبیه به همین مساله مصرف سوخت رو‌به‌رو شدند. هزینه‌های سرسام‌آوری از سوی بازطراحی بدنه‌ها و قالب‌سازی مجدد به آنها تحمیل شد اما ظرف دو دهه آنها توانستند به سطحی از دانش ایمنی در طراحی خودرو دست پیدا کنند که امروزه دیگر مساله‌ای جدی در این خصوص برای آنها وجود ندارد و ایمنی مورد نظر قانون‌گذاران را به‌طور خودکار در طراحی‌هایشان لحاظ کرده و به راحتی می‌توانند استانداردهای مورد نظر را کسب کنند. در مورد حالت دوم یعنی مسائلی که بر آن غلبه نکرده اما با آن کنار آمده‌اند موضوع استهلاک است. برخی خودروسازان بزرگ نیز هستند که هنوز نتوانسته‌اند موضوع استهلاک را در خودروهایشان کاهش دهند. اما آنها با استفاده از افزودن قابلیت‌های دیگری به خودروهایشان، مصرف‌کننده را قانع کرده‌اند که در عین پراستهلاک بودن خودرو آن را خریداری کند. از آنجا که این یک موضوع شخصی بین خودروساز و خریدار است، سازمان‌های نظارتی نیز روی آن حساس نیستند و مشکلی در روند عرضه ایجاد نمی‌کنند.

اما سوخت داستان متفاوتی است. مصرف سوخت یک خودرو اگر تنها یک لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر کاهش پیدا کند اثرات مثبت زیادی در هزینه سالانه کاربر خودرو، کاهش آلایندگی خودرو و اقتصاد یک کشور می‌گذارد. با این حال این کاهش برای خودروسازان کار راحتی نیست. چرا که آنها باید به گونه‌ای مصرف سوخت را کاهش دهند که به قدرت موتورهایشان خدشه‌ای وارد نشود. این یعنی تحقیق و مطالعه گسترده‌ای در این زمینه که مستلزم سرمایه‌گذاری سنگینی است. براساس گزارش‌های موسسه استاندارد اروپا در سال ۲۰۱۴، شرکت‌های آئودی و سئات حدود ۱۸ درصد از بودجه تحقیقاتی سالانه‌شان را به بخش تحقیق کاهش مصرف سوخت اختصاص داده‌اند. این در حالی است که تنها ۷ درصد از این بودجه برای بخش تحقیق ایمنی مصرف شده است. این ارقام به این معنی نیستند که آنها به بخش ایمنی توجه کمتری نشان می‌دهند، بلکه به این دلیل است که مقوله ایمنی به بلوغ خود رسیده است اما موضوع کاهش مصرف سوخت همچنان نیاز به سرمایه‌گذاری دارد تا به ثمر برسد.

در این میان اغلب خودروسازان بزرگ به سراغ راهکار دیگری نیز رفته‌اند و آن پیدا کردن جایگزینی برای بنزین به‌عنوان سوخت غالب در صنعت خودرو است. بالا بودن هزینه‌های تحقیق و توسعه از یکسو و تغییرات مداوم استانداردها و ارتقای مطالبه‌های محیط‌ زیستی موجب شده تا خودروسازان به دنبال سوخت‌های جایگزین باشند. در حال حاضر آنها ترجیح می‌دهند به جای تمرکز روی کاهش مصرف بنزین، به ساخت موتورهای هیدروژن‌سوز مبادرت ورزند.

یکی دیگر از راهکارهایی که خودروسازان برای کاهش مصرف سوخت به کار می‌گیرند کاهش وزن خودرو است. آنها با استفاده از ترکیبات جدید آلومینیوم یا کامپوزیت پلاستیک، تلاش می‌کنند تا خودروهای سبک‌تری تولید کنند که برای به پیش رفتن سوخت کمتری نیاز داشته باشد. اما در این بخش همه چیز در کنترل خودروساز نیست بلکه صنایع جانبی خارج از حیطه خودروسازی باید یافته‌های جدیدی داشته باشند تا خودروسازان از آنها بهره بگیرند. تحقیقی که توسط موسسه فورد و یک شرکت محیط زیست انگلیسی انجام شده اما نشانگر این است که راهکارهای غیرموتوری کاهش مصرف سوخت مانند کاهش وزن، استفاده از کاتالیست یا آیرودینامیک بهتر، تنها به‌صورت موردی و در شرایط رانندگی بهینه کارکرد دارند و تنها راهکار پایدار کاهش مصرف سوخت زمانی است که موتور به‌طور اصولی کم‌مصرف طراحی شده باشد.

در حال حاضر با روندی که موسسات استاندارد به خصوص در اتحادیه اروپا در پیش گرفته‌اند، روزهای دشواری انتظار شرکت‌های خودروسازی را می‌کشد. چرا که باید در یک دهه آینده متوسط مصرف سوخت را به میزان ۳۰ درصد کاهش دهند. البته این الزام به این صورت اعمال می‌شود که اگر خودروسازان به استاندارد مورد نظر دست پیدا نکنند، عرضه خودروهایشان ممنوع نخواهد شد اما سطحی از مالیات بر مصرف سوخت و آلایندگی بر این محصولات بسته می‌شود که بسیاری از آنها عملا قدرت رقابت را از دست می‌دهند. از سوی دیگر بخش خودروسازی نیز همواره صنایع وابسته به تولید سوخت و به‌طور مشخص پالایشگاهی را متهم می‌کند. آنها عقیده دارند که به موازات تلاش خودروسازان برای ساخت موتورهای کم‌مصرف، تلاش قابل ملاحظه‌ای از سوی صنایع نفتی برای تولید بنزین‌های پاک‌تر انجام نمی‌گیرد. همین مساله موجب می‌شود تا تلاش‌های بخش خودروسازی آن‌گونه که باید و شاید به بار ننشیند.

چرا اهداف کاهش مصرف سوخت محقق نمی‌شود