آینده اوقات فراغت

رندی وایت/ مدیر کمپانی وایت هاچینسون و متخصص راه‌اندازی تجارت‌های مبتنی بر تفریحات
مترجم: کاوه فرازمند

رکود اقتصادی فعلی از نظر شدت و مدت بی‌مانند است. بر اساس تحلیل‌هایی که از طرف اقتصاددان‌ها، جامعه‌شناس‌ها، روانشناس‌ها و روندپژوهان ارائه می‌شود، وقتی این رکود پایان یابد، ما به حال و هوای پیش از آن باز نخواهیم گشت. این رکود مصرف‌گرایی را، آن گونه که ما می‌شناختیم، پایان می‌دهد و ذهنیت مصرف‌کنندگان را از بنیاد تغییر می‌دهد.

موسسه آینده‌پژوهی «برین‌رزرو» مجموعه آثار رکود فعلی را به شکل زیر خلاصه می‌کند: قریب به اتفاق واکنش‌ها به رکود فعلی به سمت کاهش مصرف و ساده‌تر کردن همه چیز پیش می‌رود و مسابقه مصرف آرام‌تر می‌شود. هر روز افراد بیشتری به کوچک کردن ابعاد زندگی فکر می‌کنند و پس‌انداز مساله محوری خانواده‌ها شده است، حتی آنهایی که توان مالی بالایی دارند. این پدیده را هر چیزی بنامیم، چه سادگی خودخواسته و چه کوچک کردن ابعاد مصرف، یک چیز تغییر نمی‌کند، مردم کمتر خرج می‌کنند و کمتر کالا می‌خرند. تقریبا عموم متخصصان اتفاق نظر دارند که حتی بعد از پایان این صرفه‌جویی، عدم ولخرجی راهبرد اصلی زندگی خواهد ماند.

یکی از اولین بودجه‌هایی که خانواده‌ها کاهش داده‌اند، بودجه سرگرمی و تفریحات است. اغلب مردم به سمت تفریحات کم‌هزینه‌تر رفته‌اند و به شکلی غریب برخی از این تفریحات را جذابتر یافته‌اند. استفانی اسمیت، روانشناسی در شهر اریِ کلرادو می‌گوید مراجعان او که بودجه تفریحاتشان را کاهش داده‌اند به‌شدت از میزان رضایت خود شگفت زده‌اند. رفتن به سینما همراه خانواده، اگرچه تفریحی دسته‌جمعی است، اما ناگزیر همه به پرده خیره می‌شوند، اما در یک بازی خانگی همان میزان وقت با خانواده گذرانده می‌شود و در عین حال ارتباط چهره به چهره نیز میسر است.

در میان همه این تغییرات، دو نمونه شاخص‌تر از بقیه هستند: تغییر از تفریح در بیرون خانه به تفریحات درون خانه و علاقه به تفریحات سایبر. به‌ویژه تفریحات سایبر جایگاه ویژه‌ای در این تغییر دارند؛ زیرا عمده تارنماهای اینترنت رایگان است و بسیاری گشت و گذار در اینترنت را به تفرج در مرکز خریدی که قادر به پرداخت بهای کالاهایش نیستند ترجیح می‌دهند. تحقیقات موسسه بازارسنجی نیلسون در بریتانیا نشان می‌دهد مقدار زمانی که گیم‌باز‌های قهار پای کنسول‌های بازی می‌گذرانند رو به افزایش است و به‌طور همزمان فروش بازی‌های جدید گران‌قیمت هم رو به کاهش است. این دو روند معکوس نشانه ارزش مالی تفریحات الکترونیک برای کاربران است. اما حتی در اینترنت هم بسیاری از تفریحات جذاب نیازمند هزینه بودند، تا اینکه جذابیتی جدید در فضای مجازی سر برآورد: شبکه‌های اجتماعی.

براساس تحقیقات مرکز «آینده‌ دیجیتال» دانشگاه کالیفرنیای جنوبی زمانی که خانواده‌های آمریکایی در تعامل با هم سپری می‌کنند از سال ۲۰۰۶ تا امروز 30 درصد کاهش داشته است. این حقیقت نشانه تحولی در شکل سپری کردن اوقات فراغت است. در کنار تغییراتی که در رویکرد اقتصادی مصرف‌کنندگان بر شمردیم، تفریحات الکترونیک و سایبر می‌تواند بازارهای جدید عرصه اوقات فراغت باشد. رکود اقتصادی تاثیر دیگری هم بر اوقات فراغت داشته است. با غیرمادی شدن مصرف‌کنندگان و کاهش اهمیت کالاها، نگاه مصرف‌کننده برای لذت بردن از اوقات فراغتش، از اشیا به سمت آدم‌ها چرخیده است. همزمان این تماس مداوم افراد با یکدیگر که به‌واسطه شبکه‌های اجتماعی ایجاد شده است، عطش افراد به دانش عمومی، اخبار و هر چیز دیگری که حضور آنها را در این فضا مقبول‌تر کند افزایش داده است.

مصرف‌کنندگان تمایل بسیاری دارند که اوقات فراغت آنها همزمان با لذت، به ارتقای کیفی پرسونای ایشان نیز کمک کند. در واقع رکود اخیر روندی را که جو پیم و جیم گیلمور در کتاب «اقتصاد تجربه» نشان دادند تسهیل کرده است. این دو در کتابشان روندی از تغییرات تولید و ارزش افزوده را نشان دادند که از تولید مواد خام آغاز می شد، سپس به تولید کالا می‌رسید و در ادامه به تولید خدمات. پیم و گیلمور سطح بالاتری را برای تولید ارزش افزوده فرض می‌کنند: تولید تجربه. این دو معتقدند جهان آینده، جهان تجارت تجربه است. در وضعیت رکودی اتفاقا این علاقه به تجربه بیشتر شده است، به‌ویژه تجربیاتی که باعث ارتقای فرد و ضامن حضور بیشتر او در فضای مجازی باشد؛ بنابراین در فضای مجازی، تجربه قابل خرید و امکان ارتقای کیفی پرسونای فردی در کنار هم می‌توانند مدلی برای فرصت‌های تجاری آینده در جهان پس از این رکود باشند.

آینده اوقات فراغت