فلات قاره؛ نبض تپنده صنعت نفت ایران

سید‌فواد نبوی: صنعت نفت ایران به‌عنوان پیشران اقتصاد کشور این روزها در تکاپوی جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید است تا بتواند یک بار دیگر اقتدار خود را بازیابد. نفت همچنان بیشترین تامین‌کننده بودجه سالانه کشور به شمار می‌آید و در این مسیر توسعه میدان‌های مشترک به‌ویژه در فلات قاره با توجه به ظرفیت‌های فراوان بیش‌از‌پیش ضروری به نظر می‌رسد. شرکت نفت فلات قاره ایران یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده نفت و گاز دریایی جهان است که وظیفه استخراج و بهره‌برداری از میادین نفتی و گازی کشور در طول بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر از گستره آب‌های نیلگون خلیج‌فارس (به استثنای پارس جنوبی و شمالی) و همچنین دریای عمان را با پیشینه نیم قرن تجربه بر عهده دارد.

حوزه اصلی فعالیت شرکت نفت فلات قاره ایران منطقه خلیج‌فارس است که علاوه‌بر ایران، هفت کشور تولیدکننده عمده نفت جهان (عراق، کویت، عربستان، بحرین، قطر، امارات و عمان) در حاشیه آن قرار دارند. در یک دهه گذشته به‌علت برخی موانع، شرکت نفت فلات قاره نتوانست طرح‌های توسعه‌ای خود را به‌طور کامل محقق کند و همچنان جذب سرمایه چالش عمده این شرکت در مسیر توسعه به شمار می‌رود.

طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، میانگین تولید نفت شرکت فلات قاره ایران با اجرای طرح‌های توسعه‌ای میدان‌های جدید و افزایش ظرفیت میدان‌های موجود، تا سه سال آینده به٢٠٠ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد. تولید از میدان‌های نفتی دریایی شرکت فلات قاره ایران امسال معادل میانگین حدود ٥٠٠ هزار بشکه در روز طرح‌ریزی شده است که با اجرای طرح‌های توسعه‌ای میدان‌های جدید، توسعه تکمیلی و افزایش ظرفیت میدان‌های موجود تا سه سال آینده این میزان به روزانه ٧٠٠ هزار بشکه افزایش خواهد یافت.

در سال جاری، بالغ بر ۲ میلیارد دلار اعتبار برای تامین هزینه‌های سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و پروژه‌های تولیدی و توسعه‌ای شرکت نفت فلات قاره ایران اختصاص یافته است که حدود نیمی از آن از محل منابع داخلی ناشی از ذخایر و اندوخته‌های سرمایه‌ای شرکت ملی نفت و بقیه آن از سایر منابع اعتباری به‌ویژه صندوق توسعه ملی، اوراق مشارکت ریالی و منابع و تسهیلات بانکی تامین خواهد شد.

آمارها حاکی از آن است که شرکت نفت فلات قاره در سال ۱۳۸۶ با تولید روزانه ٧٢٤ هزار بشکه نفت موفق شد بیشترین میزان تولید را در ٦٠ سال گذشته به‌دست آورد و هم‌اکنون ٦ محصول صادراتی در این شرکت تولید می‌شود که اگر این شرکت بخواهد روزهای خوش گذشته را تجربه کند، نیازمند تحرکی جدی در جذب سرمایه است و در این مسیر مشارکت بانک‌های ایرانی نیز می‌تواند به‌عنوان یک راهبرد مورد توجه قرار بگیرد.

مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت فلات‌قاره ایران در این رابطه اظهار کرد: اکنون میادین توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته نفتی مهمی از‌جمله رسالت، اسفندیار، آرش، رشادت، توسن، ماهشهر، فرزام، آلفا و نوروز آماده تکمیل و توسعه است که تمایل به جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این میدان‌ها بیشتر است.

محمدحسین دانشفر ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود بیش از ١٠میلیارد دلار برای توسعه این میدان‌ها سرمایه نیاز باشد؛ افزون‌بر‌این در تعدادی از میدان‌های توسعه‌یافته نیز طرح‌های مطالعاتی در دست اقدام بوده که در‌صورت مثبت بودن نتایج مطالعات، برنامه‌های توسعه‌ای دیگری نیز قابل اجرا خواهد بود.

باید گفت که افزایش تولید از فلات‌قاره یک ضرورت انکار‌ناپذیر است و درصورت توسعه و سرمایه‌گذاری حدود ٣٦ میلیارد دلاری در میدان‌های مستقل گازی شامل فروز، فرزاد، لاوان، کیش، گورزین، سلخ و... همچنین لایه‌های گازی میدان‌های بهرگانسر، بلال، آرش، رشادت، رسالت و سلمان، ظرفیت تولید روزانه بیش از ١٢ میلیارد فوت مکعب گاز و ٢٠٠ هزار بشکه میعانات گازی در این میدان‌ها وجود دارد.

مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت فلات قاره ایران با اشاره به مدیریت ١٢١ مخزن نفتی و گازی در قالب ٥٠ میدان توسط این شرکت، گفت: تا پایان سال ٢٠١٢، میزان نفت در جای مخازن توسعه یافته و نیافته این شرکت بیش از ٩٦ میلیارد بشکه بوده که با ضریب بازیافت کنونی حدود ١٥ میلیارد و ٨٠٠ میلیون بشکه آن قابل برداشت است.

دانشفر اظهار کرد: از ٥٠ سال پیش تاکنون، بیش از ٧ میلیارد و ٤٠٠ میلیون بشکه از نفت قابل‌برداشت مخازن نفتی ایران در خلیج‌فارس برداشت شده و بر‌اساس برنامه تولید شرکت نفت فلات قاره ایران حدود هشت میلیارد و ٣٠٠ میلیون بشکه دیگر آن طی سال‌های آینده قابل برداشت است.

در این میان نهایی شدن قراردادهای جدید نفتی و استفاده از آن می‌تواند در تعیین تکلیف توسعه میدان‌های باقیمانده این شرکت، نقش بسزایی داشته باشد و مسیر را برای حضور فعال‌تر سرمایه‌گذاران بین‌المللی تسهیل کند.

بدون تردید، تنوع در نوع قرارداد‌ها و ایجاد جاذبه در کنار حمایت‌های شرکت ملی نفت ایران می‌تواند سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی را به حضور در طرح‌های توسعه‌ای نفت فلات قاره تشویق کند.

تحلیلگران اقتصادی اعتقاد دارند که سرمایه‌گذاری در صنایع نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی به‌عنوان سود‌ده‌ترین صنعت در جهان همچنان در تمام عرصه‌ها مطرح است.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهدتا سال ۲۰۳۰ نیاز جهانی به انرژی حاصل از نفت و گاز حدود ۵۰ درصد بیشتر از مصرف کنونی باشد، بنابراین افزایش تقاضا در این صنعت که عمدتا به‌دلیل نیاز کشورهای در حال توسعه جهان و افزایش نیاز به انرژی و فرآورده‌های وابسته به آن است منجر به رشد بالای این صنعت شده است.

مصرف روزانه ٩٦ میلیون بشکه نفت خام تا سال ٢٠٢٠ و نیاز سالانه ١٢٠٠ میلیارد مترمکعبی مصرف گاز اعضای اتحادیه اروپا و کشورهای شرق و جنوب آسیا مساله‌ای نیست که کشورهای درحال توسعه و توسعه‌یافته برای رشد اقتصادی خود آن را نادیده بگیرند.

اکنون با توجه به اهمیت نفت خام در اقتصاد جهان، کشورمان می‌تواند در آینده با سرمایه‌گذاری بیشتر در میدان‌های غرب کارون و نیز فلات قاره، توان تولید را به ۵/۵ میلیون بشکه هدف‌گذاری‌شده برساند. خلیج‌فارس با وجود کشف بیش از ۹۶ میلیارد بشکه نفت درجا همچنان به‌عنوان اصلی‌ترین منطقه بالقوه کشف منابع جدید نفت و گاز به شمار می‌رود و بر اساس پیش‌بینی به عمل آمده در منطقه خلیج‌فارس تا سال ۲۰۲۰ روزانه ۳۰ میلیون بشکه نفت تولید خواهد شد که نفت فلات قاره ایران هم باید با قدرت در این رقابت حضور فعال داشته باشد.

از سوی دیگر باید در نظر داشت که این منطقه با وجود ۵۷ درصـد از منابع نفتی شناخته‌شده جهان (۷۱۵ میلیارد بشکه ذخیره نفت) و ۴۵ درصـد از کـل ذخـایر جهانی گاز (۲۴۶۲ تریلیون فوت مکعب)، همچنان یکی از غنی‌ترین حوزه‌های نفت و گاز جهان به شمار می‌رود و کشف منابع عظیم هیدروکربنی نشانگر پتانسیل بالای این منطقه به لحاظ تجمع نفت و گاز است.

دولت تدبیر و امید در راه توسعه و رشد صنعت نفت ایران نیازمند یک برنامه‌ریزی جامع و کامل است و با حمایت از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، می‌تواند بر چالش کمبود سرمایه‌گذار غلبه کند و نفت را به‌عنوان یک ثروت ملی، با تمام وجود صیانت کند.