گروه نفت و پتروشیمی: بازار جهانی نفت به لطف تقویت تقاضا و اختلال عرضه گسترده‌ای که از سوی برخی کشورهای تولیدکننده نفت رخ داده است؛ در حال بازگشت به تعادل است. افزایش مصرف بنزین ارزان در آمریکا و در آستانه تابستان اتفاقی است که در برخی از اقتصادهای بزرگ در حال ظهور مانند هند و مکزیک نیز در حال رخ دادن است.

روند فعلی برای مصرف بنزین در حالی شکلی صعودی به خود گرفته است که نفت ارزان، مصرف بنزین را برای رانندگان به صرفه کرده است. بر این اساس جان کمپ، تحلیلگر بازارهای کالایی رویترز عقیده دارد روند فعلی در مصرف بنزین در کشورهای یاد شده می‌تواند به افزایش تقاضای جهانی نفت تا بیش از ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز کمک کند. میزان افزایش مصرف نفت در سال ۲۰۱۵ چیزی حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز بوده است. همانطور که اشاره شد پیش‌بینی می‌شود در سال جاری میلادی میزان رشد تقاضای روزانه نفت به بیش از ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز برسد و در سال آینده نیز شاهد رشد تقاضایی بیش از یک میلیون بشکه‌ای در روز باشیم. این به آن معناست که قوی‌ترین و پایدارترین افزایش تقاضای نفت را از قبل از بحران جهانی مالی (در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ میلادی) شاهد خواهیم بود. در طرف عرضه نیز انتظار می‌رود بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ تولیدات نفت آمریکا روزانه ۷۰۰ هزار بشکه کاهش را در پی افت قیمت‌ها و خروج سرمایه‌ها از صنعت نفت این کشور، به ثبت برساند.

در عین حال یک لیست طولانی از کشورهایی وجود دارد که تولید نفت آنها به دلایل مختلف با اختلال همراه شده است. لیبی، نیجریه، ونزوئلا و کانادا کشورهایی هستند که مشکلات آنها در کنار دیگر تولیدکنندگان، روند کاهش عرضه نفت به بازارهای جهانی را به بیش از ۳ میلیون بشکه در روز افزایش داده است. این شرایط در حالی وجود دارد که ذخیره نفت خام و سوخت در پی عرضه بیش از اندازه، در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به شکل غیرمنتظره‌ای افزایش یافته بود. حال آنکه تصور نمی‌شود در سال جاری شرایط آن سال‌ها برای موجودی ذخایر تکرار شود. حال این تغییر مسیر بازار از عرضه بیش از حد به سمت تعادل، به خوبی در رابطه با قیمت‌های معاملات آتی در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت مشهود است. به‌طور کلی دوره‌های مازاد عرضه و افزایش تقاضا با یک کانتانگو در قیمت‌های آتی همراه می‌شود. در چنین حالتی قیمت قراردادهای نزدیکتر ارزان‌تر از قراردادهایی است که موعد سررسید آنها طولانی‌تر است. این در حالی است که تقاضای بیش از حد و سقوط ذخیره انبارها معمولا با مکانیزم عکس کانتانگو عمل می‌کند. در چنین شرایطی قیمت‌ها برای قراردادهایی با موعد نزدیک‌تر بالاتر از قراردادهایی خواهد بود که سررسید آنها دیرتر است.

در طول ۳۰ سال گذشته همواره تغییر مسیر بازار از عرضه بیش از حد به تقاضای بیش از اندازه، معمولا خود را به شکل یک تغییر از کانتانگو به شکل عکس آن (backwardation) و همچنین برعکس نشان داده است. در شش ماه گذشته درجه کانتانگو، برای هر دو نفت برنت و نفت خام آمریکا به‌طور قابل توجهی با نشانه‌هایی از افزایش تقاضا و افت عرضه، کاهش یافته است. در حال حاضر اگرچه هر دو بازار آتی معاملات خود را با حالتی محدود از کانتانگو ادامه می‌دهند اما به نظر می‌رسد تمایل بازار به تعادل بسیار زیاد است.

کانتانگویی که حالا در قیمت‌های نفت خام آمریکا وجود دارد در محدوده ۲ دلار در هر بشکه است که تفاوت قابل‌توجهی با کانتانگوی بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۴ (دوران رونق بازار نفت و رشد مداوم قیمت‌ها) که ۵/ ۱ دلار در هر بشکه بود ندارد. همچنین کانتانگوی حدودا ۷۰/ ۱ دلاری که حالا برای نفت برنت وجود دارد نیز چندان فاصله‌ای با متوسط آن در دهه گذشته که ۷۳ سنت بوده است، ندارد.

چشم‌انداز ریسک قیمت‌ها در عرضه و تقاضا حالا منطقی و متعادل به نظر می‌رسد و در قیمت‌های تک محموله‌ای نیز منعکس شده است. اما شرایطی که به آن اشاره شد در حالی وجود دارد که در طرف عرضه، چنانچه اختلالات فعلی در عرضه حل و فصل شود، تولید نفت خام می‌تواند در ۱۲ ماه آینده رشدی ناگهانی را تجربه کند. چنانچه دولت نیجریه بتواند امنیت را به این کشور بازگرداند، بیش از نیم میلیون بشکه در روز به سرعت به بازار بازخواهد گشت. تولیدات نفت خام آمریکا نیز چنانچه قیمت‌ نفت در سطح و یا بالای ۵۰ دلار باقی بماند، می‌تواند تثبیت شده و مجددا افزایش یابد. تعداد دکل‌های حفاری نفت و گاز در ایالات متحده در هفته گذشته و برای نخستین‌بار در ۱۱ هفته اخیر، احتمالا در پاسخ به افزایش قیمت‌ها با رشد همراه شد. اما در میان مدت چنانچه رشد تقاضا سرعت بیشتری نسبت به اضافه شدن منابع جدید به خود بگیر، می‌تواند به زیان تولیدکنندگانی تمام شود که برای بازگشت به چرخه تولید به زمان و سرمایه‌گذاری‌های جدید نیاز خواهند داشت. بر این اساس در میادین نفتی افزایش قابل‌توجهی در سرمایه‌گذاری به جای کاهش تولید نیاز خواهد بود تا تولیدکنندگانی مانند شیل بتوانند به رشد مداوم مصرف پاسخی مناسب و به موقع بدهند. در چنین شرایطی به افزایش بیشتر قیمت‌ها نیاز خواهد بود. بنابراین تا سال ۲۰۱۸ و با این فرض که رکود جهانی پایان یابد، برای مهار رشد بسیار سریع تقاضا و تشویق تولیدکنندگان برای بازگشت به چرخه تولید، قیمت‌هایی بالاتر نیاز خواهد بود.