دنیای اقتصاد- مجموعه‌ای از چند دستگاه پیش نشانگر زلزله تحت عنوان زلزله‌سنج در محدوه غرب تهران - حدفاصل اتوبان‌های همت و حکیم- نصب شد. این دستگاه تاکنون در پیش‌بینی و شناسایی زلزله‌هایی با بزرگای پایین و متوسط، موفق عمل کرده است. محمود فاطمی عقدا رییس مرکز تحقیقات مسکن با بیان اینکه دستگاه زلزله‌سنج در این مرکز نصب شده و حرکات مربوط به فعل و انفعالات زیر زمین از طریق این دستگاه به صورت لحظه‌ای به اتاق کنترل ارسال می‌شود، گفت: انتظار این است قبل از وقوع زلزله بزرگ در تهران، علایم هشدار از طریق زلزله سنج منتشر شود.

پیش‌ به‌سوی غافلگیرکردن زلزله بزرگ
«زلزله‌سنج» تهران نصب شد
برای اطلاع از «آستانه وقوع زلزله» چند دستگاه پیش‌نشانگر در مجاورت پارک پردیسان فعال شده است
فرید قدیری
لیلا درخشان
مسوول ارشد تیم تحقیقات پیش‌بینی زلزله، از نصب چند دستگاه هشداردهنده زلزله در تهران خبر داد. این دستگاه‌ها که در مجاورت پارک پردیسان -حد فاصل اتوبان‌های همت و حکیم - روی زمین تعبیه شده‌اند، قرار است چند روز قبل از وقوع زلزله بزرگ در پایتخت، با اعلام وضعیت غیرعادی در زیرزمین، تهران را از خطر فاجعه در پیش، مطلع کنند. هر چند به گفته مقام مسوول دستگاه، اکتفا به داده‌های دستگاه نصب شده به تنهایی قابل استناد نیست، اما با توجه به اینکه دو سال پیش‌ نیز پیش‌نشانگر مشابهی توسط سازمان زمین شناسی در عمق 50 متری کوه‌های توچال تعبیه شد، انتظار این است که با تلفیق اطلاعات این دو دستگاه بتوان ضریب صحت عملکرد زلزله‌سنج در تهران را بالا برد.
دکتر محمود فاطمی عقدا، رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان با تشریح جزئیات عملکرد دستگاه‌های زلزله‌سنج تازه نصب‌شده در تهران، به دنیای‌اقتصاد گفت: این دستگاه‌ها هم‌اکنون فعال هستند و از طریق ارتباط تلفنی و اینترنتی، ثانیه به ثانیه حرکات و داده‌های زیرزمین را به اتاق کنترل که در مرکز قرار دارد، ارسال می‌کنند. پردازشگر‌های اتاق کنترل نیز در صورت دریافت علائم غیرعادی یا داده‌های متفاوت، اقدام به تحلیل گزارش‌ها می‌کنند که در صورت مثبت بودن واکنش‌ دستگاه، هشدار «نزدیکی شروع زلزله» اعلام خواهد شد.
فاطمی عقدا معاون وزیر مسکن درباره نحوه اعلام عمومی هشدار زلزله تصریح کرد: پیام آستانه وقوع زلزله در تهران را به ستاد مدیریت بحران کشور منعکس خواهیم کرد.
وی با اشاره به اینکه پیش‌از این به کمک دستگاهی مشابه زلزله‌سنج تهران، زلزله‌های خفیف چندسال پیش مازندران و کرمان شناسایی شده بود، گفت: دستگاه‌های هشداردهنده زلزله تهران در جریان فعالیت‌شان هم آزمایش خواهند شد و هم اینکه انتظار داریم قبل از وقوع زلزله بزرگ در پایتخت بتوانیم به کمک این دستگاه‌ها، مطلع شویم.
عقدا در خصوص میزان دقت این سامانه در پیش‌بینی زلزله‌هایی با بزرگای بالا گفت: از زمان راه‌اندازی و نصب دستگاه پیش‌نشانگر زلزله، تاکنون زلزله بزرگی رخ نداده است تا دقت آن به‌طور کامل مورد ارزیابی قرار بگیرد، اما پیش‌بینی‌ها برای زلزله‌هایی با بزرگای پایین و متوسط با موفقیت انجام شده است.
این مقام مسوول در پروژه پیش‌بینی زلزله تهران در عین حال هشدار داد: در شهر بزرگ و استراتژیکی همچون تهران، اتکا به دستگاه پیش‌نشانگر برای در امان ماندن از خطرات زلزله بزرگ، قابل قبول نیست. حتی اگر زلزله را هم پیش‌بینی کنیم، باز خسارت غیرقابل تصوری خواهیم داشت. در این صورت امدادرسانی در این شهر و سروسامان دادن به حادثه دیدگان در چنین شهری کار ساده‌ای نیست. ضمن اینکه مشکلاتی که بعد از حادثه گریبانگیر می‌شود خارج از تصور است.
از کوه‌های توچال تا مرکز تحقیقات
به گزارش دنیای‌اقتصاد، دو سال پیش‌ سازمان زمین‌شناسی وابسته به وزارت صنایع، یک دستگاه هشداردهنده زلزله در عمق ۵۰ متری کوه‌های توچال تهران نصب کرد. این دستگاه به‌صورت روزانه امواج الکترومغناطیسی دریافتی از درون زمین را ثبت و منتقل می‌کند که در صورت رویت ناهنجاری خاص در امواج، احتمال ارتباط آن با زمین‌لرزه در سازمان بررسی می‌شود.
در زمان راه‌اندازی این دستگاه - سال86- اعلام شد، علائمی که دستگاه توچال منتشر می‌کند به تنهایی نمی‌تواند مبنای پیش‌بینی زلزله قرار بگیرد؛ چرا که ارتعاش غیرطبیعی هم می‌تواند نشانه حرکت گسل و هم‌اینکه نشانه فرآیندهای دیگر در زیرزمین باشد.
این در حالی است که هم‌اکنون ردیابی تحرکات زیرزمین تهران در دامنه کنترل و رصد دو دستگاه قرار گرفته است که یکی در شمال تهران واقع در عمق کوه‌های توچال و دیگری در داخل محوطه مرکز تحقیقات مسکن واقع در مجاورت پارک پردیسان نصب شده است.
هرچند نحوه کارکرد این دو دستگاه با یکدیگر متفاوت است، اما تحلیل سطح طبیعی یا غیرطبیعی ارتعاش‌های زیرزمین در هر دو پیش‌نشانگر مشخص و اعلام خواهد شد.
از بین گسل‌های موجود در تهران، گسل شمال خطرناک‌ترین گسل شناخته شده است. تا جایی‌که طبق یک مطالعه در سازمان زمین‌شناسی، گسل شمال عامل چند زلزله در تهران بوده است.
همچنین براساس مطالعات سازمان زمین‌شناسی، اخیرا مشخص شده در زیر پارک پردیسان، یک گسل پنهان وجود دارد که نسبتا بزرگ است. همچنین تفاوت ارتفاعی که بین دو بزرگراه همت و رسالت وجود دارد - دره فرحزاد - ناشی از وجود همین گسل بزرگ و پنهان در زیر منطقه پارک پردیسان است.
محمود فاطمی عقدا، رییس مرکز تحقیقات مسکن درباره علت انتخاب محوطه مرکز برای نصب دستگاه زلزله‌سنج، به دنیای‌اقتصاد گفت: این منطقه به لحاظ برقراری امنیت برای دستگاه مثبت ارزیابی شده است. ضمن اینکه موقعیت جغرافیایی مرکز تحقیقات مسکن نزدیک به گسل شمال تهران است.
وی افزود: این دستگاه شامل چندین قطعه است که هر کدام از آنها در بخش‌هایی از مرکز تحقیقات نصب شده است.
واکنش دستگاه به زلزله شدت‌بالا
عقدا در عین حال تاکید کرد: دستگاه‌ هشداردهنده زلزله هنوز بصورت کامل راستی‌آزمایی نشده است، بلکه قرار است با وقوع زلزله احتمالی، صحت کارآیی آن مورد تست فنی قرار بگیرد. به همین منظور مشابه این دستگاه‌ها را هم‌اکنون در چند استان دیگر نصب کرده‌ایم تا در هر منطقه کشور که زودتر زلزله با شدت بالا رخ داد، نتایج عملکرد و واکنش دستگاه زلزله‌سنج مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.
دستگاه در منطقه‌ دیگری از تهران نصب نمی‌شود
مسوول ارشد تیم تحقیقات دستگاه زلزله‌سنج در ادامه گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد افزود: این دستگاه در نقطه دیگری از تهران نصب نخواهد شد.
وی همچنین گفت: پیش‌بینی این است که دستگاه‌ زلزله‌سنج زمانی نسبت به در پیش‌بودن زلزله هشدار دهد که به اندازه کافی فرصت برای مقابله با آن وجود داشته باشد.
عقدا تاکید کرد: عملکرد و پردازش داده‌های دستگاه هشداردهنده زلزله شبانه‌روز و حتی روزهای تعطیل از طریق ارتباط تلفنی با دستگاه پیگیری، تجزیه و تحلیل می‌شود.
معاون وزیر مسکن و رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان بهترین راه پیشگیری و تقویت توانایی‌های پاسخگویی و امداد اضطراری را جدیت در اجرای سیاست دولت مبنی بر کاهش بار جمعیتی تهران عنوان کرد و گفت: به موازات ایمن‌سازی شهر در تمام ابعاد مقاوم‌سازی ساختمان‌های موجود، جلوگیری از ساخت وسازهای غیرمقاوم، مقاوم‌سازی شریان‌های حیاتی شهر و فراهم کردن امکانات برای زمان پس از حادثه از دیگر اقدامات ضروری به شمار می‌آید.
خطرپذیری زلزله بسیار بالا است
رییس مرکز تحقیقات مسکن در پاسخ به این سوال که سامانه زلزله‌سنج در تهران تا چه اندازه در کاهش نگرانی‌های ساکنان شهر موثر است، تصریح کرد: در تهران به دلیل تراکم بالای جمعیتی و تجمع ثروت -مالی، انسانی، نخبگان و دانشجویان- خطرپذیری زلزله بالاست و نباید صرف اطمینان کامل به پیش‌بینی زلزله، از اقدامات پیش‌گیرانه غافل شد.
موفقیت دستگاه در پیش‌بینی زلزله‌های کوچک
به گزارش دنیای‌اقتصاد حدود ۵ سال بررسی‌های کارشناسی درباره این دستگاه در مرکز تحقیقات مسکن زمان برده است.
رییس مرکز تحقیقات مسکن در این باره گفت: دستگاه هشدار دهنده زلزله تاکنون در پیش‌بینی زلزله‌های کوچک و متوسط موفق بوده است، اما از آنجایی‌که پیش‌بینی شده بود این زلزله‌ها فاقد خسارت‌ هستند، جزئیات آن اعلام عمومی نشد. فاطمی عقدا افزود: هم‌اکنون توسط دستگاه هشدار دهنده زلزله در تهران زلزله‌های خفیفی که در طول روز اتفاق می‌افتد ثبت می‌شود.
وی در عین حال تاکید کرد: برای دریافت ضریب خطای این دستگاه نیاز است آزمایش‌های دقیق‌تری انجام شود. چون هنوز این دستگاه در خصوص پیش‌بینی زلزله‌های بزرگ توفیق نداشته است.
عقدا اظهار امیدواری کرد: در صورت تست فنی کامل دستگاه، نصب آن در همه استان‌ها انجام می‌شود.
رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان تاکید کرد: تاکنون هیچ کشوری موفق به پیش‌بینی درست از لحظه وقوع زلزله نشده است.

تکذیب پیش‌بینی ۲۴ ساعت قبل

رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان پیش‌بینی زلزله 24 ساعت قبل از وقوع را تکذیب کرد. محمود فاطمی عقدا درباره خبری که هفته گذشته برخی خبرگزاری‌ها به نقل از وی مبنی بر اختراع دستگاهی که می‌تواند یک روز قبل از وقوع زلزله، ساکنان منطقه را مطلع کند، به دنیای‌اقتصاد گفت: تحقیقات روی این دستگاه در حال سیر مراحل تکمیل است و هنوز به زمان مشخصی برای اعلام نماگرهای وقوع زلزله دست پیدا نکرده‌ایم.
وی زمان ۲۴ ساعت را هدف‌گذاری محققان دستگاه عنوان کرد و گفت: قصد این است که به نوعی دستگاه پیش‌نشانگر را تنظیم کنیم که حداقل یک روز قبل از وقوع، دستگاه اعلام هشدار کند. رییس مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن گفت: با تکمیل سامانه تشخیص زمین لرزه که تحقیقات آن از سال‌ها قبل آغاز شده است، پیش‌بینی زلزله حداقل ۲۴ ساعت قبل از وقوع امکان‌پذیر خواهد شد.
وی با بیان اینکه به صراحت اعلام می‌کنم زلزله به راحتی قابل پیش‌بینی خواهد بود، گفت: در دنیا تنها 10 درصد مسیر دستیابی به علم پیش‌بینی زلزله طی شده است، اما در ایران تا 90 درصد جلو رفته‌ایم.