کارنامه آنلاین تریدینگ در بازار سرمایه

در حال حاضر تعداد کاربران معاملات بر خط حدود ۱۷۰هزار نفر است

گروه بورس- اعظم شریفی: معاملات آنلاین از ۱۳ تیرماه سال ۸۹ با انجام معامله ۱۶ میلیون تومانی بر روی سهام ۷ شرکت بورسی، برای نخستین بار راه‌اندازی شد تا فصل نوینی در مبادلات بازار اوراق بهادار آغاز شود. اما با گذشت بیش از ۳۰ ماه از آغاز معاملات آنلاین دستاورد معاملات برخط که افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران حقیقی در معاملات روزانه بازار سهام است، کاملا قابل رصد است.

«معاملات آنلاین» به دادوستدهایی اطلاق می‌شود که در آن سرمایه گذاران به طور مستقیم سفارش‌های مبادله اوراق بهادار را از طریق کانال‌های ارتباطات الکترونیکی شامل اینترنت و تلفن همراه وارد می‌کنند. این فرآیند به طور کاملا خودکار بوده و سفارش‌ها بعد از انجام کنترل‌های لازم در شرکت کارگزاری به صورت خودکار به سیستم معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران برای انجام معامله ارسال می‌شود.

اگر بخواهیم نگاهی دقیق به چرخه الکترونیک داده‌ها در فرآیند معاملات آنلاین داشته باشیم، می‌توان گفت در معاملات آنلاین تمام عملیاتی که در روش سنتی و روش معاملات اینترتی اوراق بهادار به صورت دستی و دخالت نیروی انسانی انجام می‌شد، کاملا مکانیزه شده و همه امور با استفاده از بسترهای امن مخابراتی در کسری از ثانیه انجام می‌شود.

روایت رسمی از کارنامه آنلاین تریدینگ

مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس درخصوص افزایش معاملات برخط به خبرنگار دنیای اقتصاد گفت: معاملات آنلاین در ۸ ماهه اول امسال به نسبت ۸ ماهه اول سال ۱۳۹۰ از لحاظ تعداد معاملات ۵۰ درصد و از لحاظ حجم معاملات ۶۰ درصد و از لحاظ ارزش معاملات هم ۷۰ درصد افزایش داشته است.

علی عبداللهی خاطرنشان کرد: در ۸ ماه نخست سال، حجم معاملات آنلاین به بیش از ۱۰ میلیارد و ۶۷۰ میلیون سهم رسید که معادل ۱۰ درصد حجم معاملات بورس تهران را به خود اختصاص داده است.

وی افزود: مهم‌ترین دلایل اقبال کاربران را می‌توان به راحتی انجام معامله و فرآیندهای مرتبط با آن دانست. همچنین دسترسی به اطلاعات مورد نیاز در حداقل زمان ممکن، سادگی انجام معامله، نقل و انتقال وجه بدون مراجعه حضوری به بانک یا کارگزاری و از همه مهم‌تر تصمیم‌گیری در خصوص انجام خرید یا فروش و اجرای این تصمیم بدون مداخله شخص دیگری من‌جمله معامله‌گر کارگزاری از دلایل عمده اقبال به سمت معاملات برخط است.

عبداللهی گفت: از سوی دیگر معاملات آنلاین آزادی انتخاب در ارسال سفارش‌ها به سیستم معاملات به ویژه برای معامله‌گران خرد و ریسک‌گریز ایجاد می‌کند؛ به عنوان مثال هر شخصی می‌تواند حتی به تعداد یک سهم درخواست خود را به سامانه معاملاتی ارسال کند. این در حالی است که قبل از راه‌اندازی معاملات آنلاین پاسخگویی به برخی درخواست‌ها و سفارش‌های متنوع و متعدد معامله‌گران خرد برای کارگزاری‌ها سخت و در برخی موارد به دلیل محدودیت منابعی مانند تعداد معامله‌گر، زمان و... امکان‌پذیر نبود. ولی با راه‌اندازی معاملات آنلاین، معامله‌گران خرد خودشان می‌توانند هرگونه سفارش حتی به تعداد خیلی پایین را نیز عملیاتی کنند.

مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس خاطرنشان کرد: معاملات آنلاین یک بستر آموزشی خیلی موثر در سطح ملی ایجاد کرده است؛ به طوری که افرادی که با بازار سرمایه و بورس آشنایی نداشته و ندارند می‌توانند از این طریق با بازار سرمایه و فرآیندهای آن، به طور عملی و با صرف کمترین هزینه و ریسک آشنا شوند.

افزون بر این حذف محدویت‌های مکانی یکی دیگر از دلایل عمده اقبال به معاملات آنلاین بوده است. در بسیاری از شهر‌های کشور شعبه کارگزاری وجود ندارد ولی با معاملات آنلاین هر فردی (با فرض دسترسی به اینترنت) از هر نقطه کشور و البته هر نقطه دنیا می‌تواند مبادرت به انجام معامله در بورس کند.

البته فقط یک بار مراجعه حضوری به کارگزاری برای انجام فرآیند احراز هویت و دریافت کد سهامداری (در صورت نداشتن) لازم است. همین فرآیند هم با راه‌اندازی بسترهای کارت هوشمند ملی در سطح کشور قابل الکترونیکی شدن به طور کامل است.

عبداللهی با بیان اینکه در حال حاضر ۴ سیستم نرم‌افزاری از ۴ شرکت برای انجام معاملات برخط در بازار وجود دارد، افزود: تا جایی که اطلاع دارم گروهی از کارگزاران درصدد ایجاد و راه‌اندازی یک شرکت فعال در حوزه فناوری اطلاعات بازار سرمایه هستند که پیشرفت‌هایی هم در این زمینه حاصل شده است. ولی تاکنون درخواستی از سوی این شرکت برای دریافت مجوز معاملات برخط به سازمان واصل نشده است. مجوز ارائه نرم افزار معاملات برخط به کارگزاری یا گروهی از کارگزاری‌ها داده نمی‌شود، بلکه به شرکت‌های متخصص و فعال در حوزه فناوری اطلاعات بازار سرمایه داده می‌شود.

مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: زیرساخت‌های دسترسی برخط ارائه شده توسط شرکت‌های نرم‌افزاری باید قبل از ارائه به کارگزاری‌ها به تایید سازمان بورس و اوراق بهادار برسد که از لحاظ کسب‌و‌کاری توسط مدیریت نظارت بر بورس‌های سازمان بررسی‌های لازم صورت ‌گیرد و از لحاظ موارد فنی و امنیتی بررسی‌های لازم توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تهران انجام می‌گیرد. البته این بررسی‌ها نقطه‌‌ای نیست، بلکه در طول زمان، بهره‌برداری از این سامانه‌ها، بررسی‌های فنی و غیر فنی لازم نیز انجام می‌گیرد به ویژه در زمینه مسائل‌ فنی امنیتی. وی افزود: به عنوان مثال در بازه‌های زمانی زیرساخت‌های دسترسی برخط به لحاظ امنیتی مورد بررسی قرار می‌گیرند و گزارش نقاط ضعف و نقاط قوت این زیرساخت‌ها به شرکت‌های ارائه‌دهنده ارائه می‌شود تا نقاط ضعف آنها در مهلت مقرر برطرف شود و البته اگر در مهلت مقرر ایرادات برطرف نشود، امکان لغو مجوز برای زیرساخت دسترسی مورد بررسی وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر شرکت‌های نرم‌افزاری در حال افزودن قابلیت‌ها و امکانات جدید به سامانه‌های خود هستند.

این در حالی است که سازمان از حضور شرکت‌های جدید ارائه دهنده زیرساخت دسترسی برخط که از توانمند‌های خوبی برخوردار باشند و بتوانند شرایط لازم را احراز کنند، استقبال می‌کنند.

نمودار آنلاین‌ها صعودی است

به اعتقاد این مقام مسوول، معاملات برخط از لحاظ تعداد، حجم و ارزش روند صعودی دارند و پیش‌بینی می‌شود که این روند ادامه داشته باشد که البته متغیرهای دیگری نظیر وضعیت بازار غیر از مسائل فنی و آمادگی زیرساخت‌های فنی می‌تواند بر این روند تاثیرگذار باشد.

عبداللهی خاطرنشان کرد: در آینده‌ای نزدیک قرار است که استفاده از مکانیزم امضای دیجیتال در زیرساخت‌های دسترسی برخط اجباری شود البته به صورت تدریجی. به عنوان مثال در ابتدا برای کاربرانی که میزان و ارزش معاملاتشان بالاست و سپس سایرین، که بررسی‌های اولیه در خصوص تعیین اولویت‌ها توسط شرکت مدیریت فناوری در حال انجام است. در حال حاضر مطابق دستورالعمل اجرایی معاملات برخط، سامانه‌های موجود در بازار قابلیت استفاده از امضای الکترونیک را دارند.

این مقام مسوول تاکید کرد: در حال حاضر در عرضه‌های اولیه تنها محدودیت برای معاملات آنلاین این است که اولین قیمت صف خرید نمی‌تواند سفارش آنلاین باشد. روی حجم سفارش این محدودیت توسط نرم افزارهای OMS و در صورت نیاز ناظر اعمال می‌شود.

وی همچنین درخصوص استفاده از معاملات آنلاین در معاملات عمده نیز تصریح کرد: برای انجام آنلاین معاملات عمده تقاضای خاصی تاکنون مطرح نشده است و چون تعداد خریداران در معاملات عمده کم است و به دلیل نحوه و فرآیندهای انجام معامله در معاملات عمده، انجام آنلاین این معاملات فعلا مزیت خاصی را به همراه نداشته باشد.

آنلاین خوب است، چون...

در همین حال یک معامله‌گر آنلاین این نوع معاملات را بزرگ‌ترین دستاورد بازار سرمایه در چند سال اخیر دانست و گفت: معاملات برخط خیلی زودتر و خیلی بیشتر از انتظار، جایگاه خود را در بازار بورس پیدا کرده و در حال افزایش سهم خود از معاملات روزانه است. محمد شکوری‌راد در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد افزود: از این حیث باید گفت که تاکنون تجربه بسیار موفقی به دست آمده است که باید توجه و ارزش زیادی برای آن قائل بود.

وی در رابطه با تفاوت‌های معاملات آنلاین در ایران و جهان گفت: پیشرفته‌ترین نرم‌افزارهای ارائه‌دهنده معاملات آنلاین در دنیا هم چیزی بیشتر از دامنه‌ای از ابزارهای تکنیکال و همین طور آپشن‌هایی جهت سهولت بیشتر معامله‌گر در انجام معاملات ندارند و در واقع به ابزار پیچیده‌ای مجهز نیستند.

این معامله‌گر برخط ادامه داد: در ایران هم چند نوع نرم‌افزار معاملات آنلاین وجود دارد که برخی ساده و برخی پیچیده ترند و طبیعا کاربران بسته به نوع و روش معاملات می‌توانند، نرم‌افزارمناسب خود را از طریق شرکت کارگزاری ارائه‌دهنده آن پیدا کنند. بنابراین می‌توان گفت که در نحوه انجام معاملات تفاوت خیلی زیادی وجود ندارد و عمده تفاوت‌ها ناشی از تفاوت قوانین و مقررات است. به عنوان مثال در هیچ جایی غیر از بورس ایران صفوف خرید یا فروش وجود ندارد و طبعا سرخطی زدن هم بی‌معنی است، ولی معامله‌گران آنلاین در ایران خیلی با این مسائل درگیرند. نکته دیگر آن است که در کشورهای پیشرفته به جهت ارتباط مستقیم معاملات با بانک، امکان استفاده از وام و ضرایب اهرمی نیز وجود دارد.

شکوری‌راد با بیان اینکه مزیت‌های این ابزار بی‌شمار است، تاکید کرد: اساسا چنین ابزارهایی که منجر به افزایش سطح اعتماد سرمایه‌گذاران و سهولت انجام معاملات می‌شود خود به خود مزیت‌زا هستند و هر چقدر با استقبال بیشتر مواجه شوند، مزیت‌های بیشتری نیز ایجاد می‌کنند.

این معامله‌گر برخط افزود: استقبال گسترده‌ای که از معاملات آنلاین در ایران صورت گرفته نشان‌دهنده آن است که این ابزار خلا‌های بزرگی را پر کرده است. به عنوان مثال متوسط ارزش هر دفعه معاملات آنلاین کمتر از ۵۰۰ هزار تومان است و این نشان می‌دهد که این ابزار به صورت گسترده مورد توجه سهامداران خرد قرار گرفته است. این در حالی است که تعداد محدود ایستگاه‌های معاملاتی در کارگزاری‌ها باعث می‌شد که ناخواسته به سهامداران دارای سرمایه‌های محدود توجه کمتری صورت بگیرد و این موضوع به مرور باعث سرخوردگی و خروج آنها از بازار شود، ولی حالا به نظر می‌رسد که بیشتر آنها با معاملات آنلاین بازگشته‌اند. همچنین با اعتماد بیشتری که با حذف واسطه نسبت به معاملات پیدا کرده‌اند، پای افراد جدیدی را نیز به بازار بازکرده‌اند که بیش از دو برابر شدن کدهای سهامداری از زمان شروع معاملات آنلاین موید این مساله است.

شکوری‌راد با بیان اینکه ابزار معاملات آنلاین در بورس را می‌توان به نوعی با شبکه شتاب در سیستم بانکی مقایسه کرد، تصریح کرد: راه‌اندازی شتاب باعث تحول در سیستم بانکی شد و شعب بانک‌ها را خلوت کرد و اجازه ارائه خدماتی بهتر و گسترده‌تر و همین طور مشتری مداری بیشتری به آنها داد. همچنین اشتباهات انسانی در مراودات بانکی بسیار کاهش یافت و حجم گردش نقدینگی بانک‌ها و در نهایت سوددهی آنها نیز به کمک این ابزار با رشد بیشتری همراه شد. معاملات آنلاین نیز در کنار مزیت‌های زیادی که برای مشتریان کارگزاری‌ها ایجاد می‌کند، در فعالیت خود کارگزاری‌ها هم بسیار موثر است. می‌توان گفت تمام مزایایی را که شبکه شتاب برای بانک‌ها ایجاد کرد، معاملات آنلاین بر کارگزاری‌ها به ارمغان آورده است. بنابراین مسلم است که تمامی کارگزاری‌ها انگیزه کافی برای ارائه خدمات بهتری در این زمینه برای مشتری‌های خود را دارا هستند. کارگزاری‌ها هم با توسعه معاملات آنلاین از انجام هزینه‌های سنگین برای توسعه فیزیکی خود نیز رها می‌شوند.

وی گفت: در ابتدای راه‌اندازی معاملات آنلاین، محدودیت‌های زیادی برای انجام معاملات در آن وجود داشت که تمام آن محدودیت‌ها در جهت اشتباه زدایی وکاهش خطاهای معاملاتی بودند، ولی به هر حال مهم‌ترین عامل بازدارنده در گسترش یک ابزار جدید وجود محدودیت درآن است، اما به مرور با رفع محدودیت‌ها استقبال بیشتر شد. از این به بعد نیز هر چقدر مقررات و محدودیت‌زدایی بیشتر صورت بگیرد، استقبال هم بیشتر خواهد شد.

شکوری‌راد پیشنهاد کرد: سازمان بورس و فعالان بهادار برای گسترش بیشتر این ابزار و تشویق فعالان بازار به استفاده از آن می‌تواند از ابزارهای تشویقی نیز استفاده کند که یکی از آنها می‌تواند کاهش کارمزد انجام معاملات به صورت آنلاین نسبت به انجام آن از طریق ایستگاه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها باشد. یک تجربه کوچک در یک جامعه آماری کوچک نشان می‌دهد که دسترسی مستقیم به سیستم معاملات، ناخودآگاه منجر به افزایش حجم معاملات می‌شود که این مساله‌ می‌تواند در نهایت منجر به افزایش درآمد ذی‌نفعان کارمزد معاملات بورس شود.

دو نوع آنلاین وجود دارد

وی درخصوص تفاوت معاملات آنلاین عادی و تحت کارگزاری تاکید کرد: در ابتدا به دلیل اینکه آنلاین تحت کارگزاری محدودیت‌های حالت عادی را نداشت، تفاوت این دو معنادار بود ولی در حال حاضر با رفع محدودیت‌های آنلاین عادی تفاوت محسوسی بین این دو وجود ندارد و فقط در آنلاین تحت کارگزاری امکان انجام معاملات با چند کد وجود دارد که می‌تواند مناسب کسانی باشد که فعالیت سبد گردانی در بازار را انجام می‌دهند و یا ازافراد خاصی وکالت در خرید و فروش سهام دارند.

این معامله‌گر آنلاین در پایان گفت: در کشور‌های توسعه یافته تا ۷۰ درصد جمعیت برخی کشورها به نوعی در معاملات بازار سهام نقش دارند و یا حداقل در یکی از شرکت‌های بورسی سهامدارند. این رقم در کشور ما تا همین چند سال پیش کمتر از ۲ درصد بود که به مرور با روند خصوصی‌سازی و واگذاری‌های ترجیحی سهام در کنار ابزار‌های جدید مثل معاملات آنلاین روند صعودی خوبی گرفته و رشد مناسبی داشته است. شاید اگر ریسک‌های سیستماتیک فعلی در بازار سرمایه وجود نداشت، ضرایب رشد خیلی بیشتر هم می‌شد. بخش عمده‌ای از مردم کشور ما نسبت به بازار سرمایه بی‌اعتمادند و ریسک سرمایه‌گذاری در آن را زیاد می‌دانند. بدیهی است، باید نقاط ابهام آنها روشن و نگرانی‌های آنها برطرف شود تا به سمت بازار سرمایه تشویق شوند. سازمان بورس هم دراین زمینه اقدامات موثری را انجام داده است. ضمن اینکه ابزارهایی نیز نظیر اوراق اختیار معامله برای کاهش ریسک معاملات طراحی شده است که به طور قطع گسترش آنها در کنار ابزار‌های مناسبی نظیر معاملات آنلاین می‌تواند روز به روز بر جامعه سهامداری ایران بیفزاید.