گروه بورس- محبوبه مغانی: محبوبیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بین مردم در بازارهای سرمایه کشورهای توسعه‌یافته، سبب شد نهاد ناظر در بازار سرمایه کشور نیز بر آن شود تا شرایط را برای فعالیت این صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شکل‌ها و روش‌های مختلفی مهیا سازد؛ در واقع هدف از راه‌اندازی این صندوق‌ها، استفاده از آنها به‌عنوان ابزاری مفید و کارآمد بود تا به این واسطه، به جذب نقدینگی سرمایه‌های خرد افراد ناآشنا با بورس کمک کند. بر این اساس به نظر می‌رسید صندوق‌های سرمایه‌گذاری به واسطه هزینه‌هایی که به سرمایه‌گذارانشان تحمیل می‌کنند باید از بازده مناسب‌تری نسبت به شاخص بازار سرمایه و حتی سود بانکی برخوردار باشند. این در حالی است که بررسی‌های صورت گرفته حاکی از کاهش ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ۴ ماه نخست سال جاری بوده است. در واقع در این بازه زمانی موجی از ابطال، واحدهای سرمایه‌گذاری را در برگرفته است. همچنین در بررسی میان بازده بازار سرمایه طی یک ماه اخیر و بازده صندوق‌ها باید عنوان کرد که با توجه به کاهش بازدهی ۴۰ درصدی شاخص کل، در میان ۷۸ صندوق سرمایه‌گذاری فعال در سهام، ۳۷ صندوق از بازدهی بالاتری نسبت به شاخص کل برخوردار بودند.

از سوی دیگر در میان این ۳۷ صندوق نیز تنها دو صندوق سپهر تدبیرگران و یکم سامان از بازدهی مثبتی برخوردار بودند.

همچنین از میان ۳۰ صندوق با درآمد ثابت نیز ۲۸ صندوق بازدهی بالاتر از شاخص را به ثبت رساندند که صندوق‌های نیکوکاری محبان نینوا و ارمغان ایرانیان از بالاترین بازدهی برخوردار بودند. پنج صندوق نیز از میان ۱۱ صندوق مختلط بیشترین بازدهی را داشتند. در بررسی بیشتر وضعیت صندوق‌ها طی چهار ماه نخست سال جاری، کارشناس مدیریت نظارت بر نهادهای مالی در گفت‌وگو با

روزنامه «دنیای اقتصاد»، به تشریح عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه پرداخت.

وی در بیان ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری اظهار کرد: ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در پایان تیرماه سال ۹۳ از افزایش بیش از ۵۱۶ میلیارد ریالی برخوردار بوده است. به گونه‌ای که ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری از۳۹هزار میلیارد ریال در پایان سال ۹۲ به بیش از ۴۰ هزار میلیارد ریال در پایان تیرماه سال ۹۳ بالغ شده است.

محسن عرب‌زاده ادامه داد: از ‌نظر تعدادی نیز در حالی که در پایان سال ۹۲ تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ۱۱۹ صندوق می‌رسید، در پایان تیرماه ۹۳، تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال به ۱۲۳ صندوق رسیده است.

وی در مورد ارزش سهام و حق تقدم در سبد صندوق‌های سرمایه‌گذاری عنوان کرد که این ارزش در پایان تیرماه ۹۳ با افزایش بیش از یک هزار و ۶۹۸ میلیارد ریالی مواجه شده است. به گفته کارشناس مدیریت نظارت بر نهادهای مالی، ارزش سهام و حق تقدم سهام در سبد صندوق سرمایه‌گذاری در پایان تیرماه ۱۳۹۳ با افزایش بیش از ۱۵ درصدی نسبت به پایان سال ۱۳۹۲ به بیش از ۱۳ هزار و ۲۲۳ میلیارد ریال رسیده است. وی ترکیب دارایی‌های صندوق‌ها در پایان تیرماه سال ۹۳ را شامل ۲۰/۳۲درصد در سهام، ۷۷/۱۷درصد در اوراق مشارکت، ۴۴/۴۶ درصد در گواهی سپرده و سپرده بانکی، ۶۸/۰ درصد نقد و ۹۱/۲ درصد سایر ذکر کرد.

عرب‌زاده درخصوص صندوق‌های اوراق بهادار با درآمد ثابت عنوان کرد: این صندوق‌ها از ارزشی بالغ بر ۲۶ هزار و ۲۵۶ میلیارد و ۲۲۶ میلیون ریال برخوردارند که سهام آنها دارای ارزش یک هزار و ۶۹۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال است.

وی ادامه داد: همچنین صندوق‌های مختلط نیز از ارزش ۴۶۰ هزار و ۶۳۰ میلیارد ریالی و سهام آن از ارزش ۲۱۸ میلیارد و ۵۵۵ میلیون ریالی برخوردار است. کارشناس مدیریت نظارت بر نهادهای مالی ارزش صندوق‌های سهام در اندازه بزرگ را ۶ هزار و ۱۴۰ میلیارد و ۵۲۸ میلیون ریال و ارزش سهام آنها را ۵ هزار و ۱۶۴ میلیارد و ۸۶۶ میلیون ریال ذکر کرد. به گفته وی، صندوق‌های سهام در اندازه کوچک نیز دارای ارزش ۵ هزار و ۵۸۵ میلیارد و ۱۰۶ میلیون ریالی و ارزش سهام آنها ۴ هزار و ۹۵۰ میلیارد و ۳۵۱ میلیون ریال است.

عرب‌زاده اضافه کرد: صندوق‌های شاخصی نیز با برخورداری از ارزش ۹۰ میلیارد و ۳۵۹ میلیون ریالی، دارای ارزش سهام ۸۵ میلیارد و ۶۱۷ میلیون ریال هستند. وی در نهایت به صندوق‌های قابل معامله اشاره کرد که این صندوق‌ها با برخورداری از ارزش یک هزار و ۷۷۰ میلیارد و ۴۴۰ میلیون ریالی، سهام آنها دارای ارزش یک هزار و ۱۰۵ میلیارد و

۴۲۹ میلیون ریال است. کارشناس مدیریت نظارت بر نهادهای مالی به تشریح حجم معاملات سهام و صدور و ابطال صندوق‌های سرمایه‌گذاری از ابتدای سال ۹۳ پرداخت و گفت: ۹ هزار و

۳۴۴ میلیارد و ۶۴۴ میلیون ریال اوراق خریداری و ۶ هزار و ۱۸۳ میلیارد و ۸۳۶ میلیون ریال سهام فروخته شده است. در این راستا به جز صندوق‌های سهام در اندازه بزرگ و صندوق‌های قابل معامله، بیشترین ارزش معاملات به فروش اوراق بهادار تعلق داشته است.

وی ادامه داد: همچنین از ابتدای سال ۱۳ هزار و ۷۸ میلیارد و ۷۴ میلیون ریال واحد صادر و ۱۲ هزار و ۵۴۴ میلیارد و ۱۶۴ میلیون ریال واحد صندوق ابطال شده است. عرب‌زاده تصریح کرد: در میان صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه تنها صندوق‌های سهام در اندازه بزرگ از بیشترین میزان صدور واحد در مقابل ابطال آن برخوردارند.

عرب‌زاده ادامه داد: ارزش صندوق‌ها در پایان اسفندماه سال گذشته در مجموع ۳۹ هزار و ۷۸۷ میلیارد و ۴۸۳ میلیون ریال بود که با توجه به این ارزش، سهام موجود در آنها از ارزشی بالغ بر ۱۱ هزار و ۵۲۶ میلیارد ریال برخوردار بوده‌اند.

به گفته این کارشناس سازمان بورس، بیشترین ابطال واحدها در میان صندوق‌های فعال در بازار سرمایه مربوط به اوراق بهادار با درآمد ثابت و صندوق مختلط بوده است.

تشریح دلایل کاهش ارزش صندوق‌ها

مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری نوین نیز در گفت وگو با

«دنیای اقتصاد» در بررسی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اظهار کرد: روند یکساله صندوق‌های سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد حدود ۲۵درصد صندوق‌ها بازده بهتری از شاخص داشته‌اند، از این جهت صندوق‌ها و عملکرد آنها به‌طور کلی قابل دفاع نیست. بازده کمتر از شاخص در مقابل هزینه‌هایی که به سرمایه‌گذاران تحمیل می‌کند و ادعای مدیریت حرفه‌ای، منطقی نیست.

وی ادامه داد: اما حتی اگر با اغماض، اندکی نوسان حول بازده شاخص را نیز بپذیریم، بازده منفی در دوره طلایی بورس قابل قبول نیست. در بلندمدت نیز با رویکرد پنج ساله، برخی از صندوق‌ها نه تنها بازده کمتر از شاخص داشته‌اند، بلکه بازده آنها به‌طور قابل ملاحظه‌ای از سود بانکی نیز کمتر بوده است.

محمد مرادی تصریح کرد: این موضوع‌ها، سبب شده است تا صندوق سرمایه‌گذاری در دیدگاه سرمایه‌گذاران و دارندگان واحدها برخلاف هدف اولیه آنها، به‌عنوان ابزاری پرریسک و کم‌بازده به شمار آید. این روند در عدم استقبال خرید واحدها و موج ابطالی‌های صندوق وجود دارد. در واقع پس از آغاز روند نزولی بازار و با اندکی تاخیر، روند ابطال واحدها آغاز شد.

وی درخصوص دلایل کاهش ارزش صندوق‌های فعال در سهام طی چهار ماه گذشته، مهم‌ترین علت آن را ناشی از کاهش شاخص و روند نزولی بازار ذکر کرد، به نحوی که شاخص کل بیش از ۲۰درصد کاهش را تجربه کرده است.

مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری نوین بخشی دیگر را مربوط به سود نقدی دانست که به دلیل تاخیر در پرداخت و مشکلاتی که صندوق‌ها در عمل برای دریافت آن دارند و شرکت‌ها آنها را شخص حقیقی نمی‌دانند، به تنزیل با نرخ ۲۵درصد و کاهش بیشتر دارایی‌های صندوق می‌انجامد.

وی ادامه داد: بخشی دیگر از این کاهش ارزش مربوط به ابطال است؛ چرا که ابطال با خروج منابع همراه است، اما در شرایط کاهشی شاخص، ابطال مشکل اساسی ایجاد می‌کند. ضامن نقدشوندگی صندوق معمولا خود مدیر است و به دلایل منافع مشترک بین مدیر صندوق و ضامن نقدشوندگی که در تضاد کامل با منافع سرمایه‌گذار است، اقدام به انتقال واحد به ضامن نمی‌کنند، بلکه فروش دارایی‌ها در دستور کار قرار می‌گیرد.

مرادی ادامه داد: در این شرایط، صندوق مجبور به فروش سهم می‌شود. سهام غیر ارزنده، دارای صف فروش بوده یا حجم معاملات اندکی دارند که عملا امکان فروش میسر نیست، در نتیجه سهام ارزنده فروخته می‌شود و زیان بیشتری به صندوق تحمیل می‌شود.

وی تصریح کرد: در واقع سهم بد باقی می‌ماند و سهم خوب فروخته می‌شود؛ در این میان آنچه حاصل می‌شود، صندوق با سهام نامناسب است.

وی در بیان علت ابطال واحدها از سوی سرمایه‌گذاران گفت: سرمایه‌گذاران به امید بازدهی، حاضر به سرمایه‌گذاری شده‌اند، اما وقتی شاهد کاهش دارایی‌های خود باشند، عقلا و منطقا می‌کوشند تا جلوی آن را بگیرند.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: اگر سرمایه‌گذاران و دارندگان واحد‌ها به مدیران اطمینان داشته باشند و عملکرد مدیران در دوره‌های مختلف، اثبات‌کننده عملکرد آنها باشد، در شرایطی که به پول نیاز ندارند، واحد خود را ابطال نمی‌کنند.

وی تاکید کرد: اما وقتی تضاد منافع و روند غیرمنطقی را مشاهده می‌کنند یا مسائل مترتب با ابطال و عدم اقدام ضامن نقدشوندگی را می‌بینند، می‌کوشند تا مانع از ضرر بیشتر شوند.

مرادی درخصوص به کارگیری استراتژی‌های لازم به منظور افزایش سود‌آوری صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در سهام عنوان کرد: باید صندوق‌ها هدفی را که قصد دارند به آن برسند ، مشخص کنند و قیمت‌شان محک زده شود و در دوره‌های مختلف درصد موفقیت و دستیابی به آن را اعلام کنند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر باید مدیریت در تلاش برای کاهش هزینه‌های صندوق باشد. هزینه‌های مستقیم مانند هزینه‌های مدیر صندوق، ضامن نقدشوندگی و سایر هزینه‌های صندوق و همچنین کارمزد خرید و فروش.

به گفته مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری نوین؛ ضریب گردش پرتفوی صندوق‌ها در ایران پنج برابر صندوق‌های مشابه کشورهای با بازار مالی توسعه‌یافته است، اما هزینه دیگری که وجود دارد هزینه تضاد منافع و سوء مدیریت است.

وی معتقد است این هزینه به شدت می‌تواند عملکرد یک صندوق را تحت تاثیر قرار دهد، بر این اساس باید این هزینه رصد شود و در صورت رخداد آن، منافع دارندگان واحدها جبران شود.

مرادی در مورد تشویق سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری عنوان کرد: در حال حاضر امکان در پیش گرفتن استراتژی مشخص به نحوی که مدیران قادر به جذب سرمایه‌گذاران باشد، وجود ندارد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس ایران یک ابزار مشخص با ویژگی‌های ثابت و غیر قابل انعطاف هستند، در این میان صندوق‌های متنوعی وجود ندارد که قادر به جذب سرمایه‌گذاران باشند. با این حال، مهم‌ترین‌ تبلیغ عملکرد صندوق، بازدهی مناسب مدیریت ریسک و کنترل ریسک است.

وی در این میان پیشنهاد داد: مدیریت حرفه‌ای صندوق‌ها باید به نحوی عمل کند که قادر به مدیریت ریسک‌ها باشد. با توجه به آنکه نوسانات جزئی از بازار است، اما ابزار پوشش ریسک مانند اختیار معامله و آتی این گستردگی بین‌المللی را ندارد.

مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری نوین تجربه اوراق تبعی را خوب و مناسب ارزیابی کرد و از این اوراق به‌عنوان راهکاری برای کاهش ریسک نام برد که برخی صندوق‌ها مبادرت به استفاده از آن کرده‌اند. وی در این میان از حجم حدود یک میلیارد تومانی اوراق تبعی به‌عنوان حجم حداکثری قابل استفاده برای پوشش ریسک یاد کرد که تنها می‌توانست برای صندوق‌های کوچک کاربرد داشته باشد.

وی در ادامه به‌طور مثال ارزش صندوق سرمایه‌گذاری مشترک نوین نیک را مورد توجه قرار داد که در دوره‌های یک‌ماهه، سه ماهه و ۶ ماهه از لحاظ بازدهی بین ۱۰ صندوق پربازده و برتر قرار داشته است.

به گفته مرادی، خالص ارزش دارایی‌های صندوق در حالی با رشد حدود ۲درصدی روبه‌رو‌ شده است که این صندوق از رشد ۴/۲ برابری تعداد واحد‌ها برخوردار بوده و دارایی‌های آن نیز با بیش از این میزان رشد روبه‌رو‌ شده است.

افت ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در چهار ماه