جاده؛ دسترسی آسان

شهریار افندی‌زاده مشاور وزیر در امور حمل و نقل و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی شاید بتوان گفت به دلیل در دسترس بودن بیشتر حمل و نقل جاده‌ای، این نوع حمل و نقل عمومیت بیشتری در ایران دارد، در حالی که این نوع حمل و نقل به دلیل استفاده از وسیله نقلیه شخصی، شرایط خاصی دارد که نمی‌توان آن را در بخش حمل و نقل عمومی تقسیم‌بندی کرد. به لحاظ امکانات و مسیرهای دسترسی در ایران، در شرایط فعلی حمل و نقل جاده‌ای بیشترین سهم آمار حمل و نقل در کشور را به خود اختصاص داده است. در گذشته نیز به دلیل اینکه بیشترین جابه‌جایی‌ها از طریق جاده انجام می‌شده است، سرمایه‌گذاری بیشتری در این بخش انجام شده است؛ چرا که هم وسیله حمل و نقل شخصی و هم وسیله حمل و نقل خصوصی می‌تواند از جاده استفاده کند. سیستم‌های ریلی اما در دسته حمل و نقل‌های عمومی قرار می‌گیرد نمی‌توان رفاه و راحتی که فرد در تردد با وسیله نقلیه شخصی خود دارد را با یک وسیله عمومی مقایسه کرد. آنچه در نگاه کشوری و ملی مطرح است، موضوع حمل و نقل عمومی کالا و مسافر در مسیرهای طولانی است که سیستم حمل و نقل ریلی در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است و توجه ویژه به توسعه این حمل و نقل بسیار ضروری است. حمل و نقل ریلی به عنوان یک حمل و نقل عمومی در مقوله حمل بارهای داخلی و ترانزیت بسیار با اهمیت است و ایران به دلیل موقعیت استراتژیکی که در منطقه دارد می‌تواند با توسعه مسیرهای ریلی شرق به غرب و شمال به جنوب گامی موثر در این زمینه بردارد. از سوی دیگر مزیت‌های حمل و نقل ریلی از نظر ایمنی، کاهش مصرف سوخت و آلایندگی زیست محیطی کمتر و دیگر مزیت‌ها، سیستم ریلی در دنیا از محبوبیت بیشتری برخوردار است، اما در دسترس بودن این سیستم به نسبت جاده‌ای بسیار کمتر است و حمل و نقل جاده‌ای در بسیاری موارد به دلیل خصوصی بودن و دسترسی آسان طرفداران خود را دارد. بر این اساس آمارها نشان می‌دهد بیش از ۹۰۰ میلیون جابه‌جایی مسافر که سالانه در کشور انجام می‌شود بیش از ۹۰ درصد آن از طریق جاده انجام می‌شود، حدود ۳ درصد از طریق سیستم هوایی و مابقی از طریق سیستم ریلی است. از مزایای جاده تنها دسترسی آسان آن است. حتی فرد با اتومبیل به روستاهای کشور نیز می‌تواند برود و این دسترسی بالا این مزیت را برای مردم ایجاد کرده است. سیستم ریلی اما در شرایط فعلی در کشور به نسبت جاده‌ای از دسترسی بسیار کمی برخوردار است که اگر بتوانیم این دسترسی‌ها را افزایش دهیم به دلیل ایمنی بالای این سیستم می‌توان وضعیت بسیار مناسبی را در کشور ایجاد کرد.

بنا براین نگاه به حمل و نقل عمومی از دریچه‌های مختلف می‌تواند صورت بگیرد، نمی‌توانیم به صورت مطلق بگوییم که حمل و نقل جاده‌ای نباشد و تنها حمل و نقل ریلی در کشور فعال باشد یا هوایی، هر کدام از این حمل و نقل‌ها دارای مزایا و معایبی هستند. اما کشور در حال حاضر به دلیل اینکه در حمل و نقل جاده‌ای زیرساخت‌سازی بیشتری ایجاد کرده است بهتر است در این زمینه با نگاه نگهداری و ارتقا به جاده فکر کنند و خیلی به دنبال ایجاد راه‌های جدید نباشیم و بیشتر به تبدیل راه‌ها از فرعی به اصلی - از اصلی به بزرگراه و آزادراه بیندیشیم و به مقوله نگهداری راه‌ها توجه کنیم. ولی در بحث حمل و نقل ریلی ایران قطعا نیازمند ساخت و ایجاد شبکه ریلی و اتصال مراکز استان‌ها به یکدیگر است و این اقدام باید با نگاه کریدورهای ترانزیتی انجام شود. در بخش جابه‌جایی‌های بار نیز بیش از ۶۰۰ میلیون تن بار سالانه در کشور از طریق حمل و نقل جاده‌ای صورت می‌گیرد که بخش اعظم آن بدون بارنامه است و سهم سیستم ریلی در جابه‌جایی بارهای ثبت شده نیز حدود ۸ درصد از کل جابه‌جایی بار است.

به اعتقاد من ضرورت کشور اکنون اتصال شبکه‌های ریلی است و توجه به جاده فقط به منظور ارتقا و نگهداری مسیرها باشد. باید توجه داشته باشیم که نمی‌توانیم یک سیستم حمل و نقل را در اولویت بگذاریم و مابقی را فراموش کنیم، بلکه باید اولویت‌های هر سیستم حمل و نقل را تعیین کنیم و توجه بیشتری به سیستم‌ حمل و نقل ریلی به دلایل مزایای بیشتر آن داشته باشیم. اما در بحث حمل و نقل هوایی هم درصد جابه‌جایی در ایران کم است (۳ درصد جابه‌جایی مسافر از طریق هواپیما) انجام می‌شود و در زمینه حمل و نقل بار هم به دلیل پرهزینه بودن آن درصد کمی را به خود اختصاص داده است. اما این صنعت به دلیل سرعت بالا یک سیستم حمل و نقل بسیار پرطرفدار است. در ایران نیازمند تقویت و ارتقای وضعیت فعلی هستیم و باید با خرید هواپیماهای جدید و توسعه شرکت‌های هواپیمایی به تقویت این بخش کمک کنیم. بررسی وضعیت حمل و نقل در دنیا نیز نشان می‌دهد سهم حمل و نقل جاده‌ای به دلیل خصوصی بودن آن بالا است. اما وقتی موضوع ما حمل و نقل عمومی است مساله فرق می‌کند.

در کشورهای اروپایی به دلیل نزدیکی کشورها به یکدیگر سیستم ریلی رشد بسیار زیادی داشته و مردم در حمل و نقل عمومی از آن استفاده زیادی می‌کنند.

به همین دلیل شبکه‌های ریلی در کشورهای اروپایی بسیار توسعه پیدا کرده است و تقریبا تمامی مراکز استان‌ها به هم متصل است. در اروپا به دلیل شلوغی شهرها و زندگی مردم در حومه شهر اغلب سفرهای کاری روزانه افراد از طریق حمل و نقل عمومی ریلی انجام می‌شود به دلیل دسترسی خوب شبکه ریلی مردم توانسته‌اند به شهرهای کوچک‌تر مهاجرت کنند و همواره در کلان‌شهرها اسکان نداشته باشند اما محل کارشان در شهرهای

بزرگ باشد.