قیمت تعادلی چیست؟

سیدکمال سید علی

مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات ایران

برای یکسان‌سازی نرخ ارز، روند اجرایی و سرفصل‌هایی مهم است که باید در دو بخش خارجی و داخلی انجام شود. در بخش خارجی، باید منابع کشور آزاد شده و نقل و انتقالات انجام و روابط کارگزاری برقرار شود. روابط کارگزاری با بانک‌های خارجی هنوز برقرار نشده، البته مکاتبات در حال انجام است و باید شرایط مورد قبول طرف خارجی برای پذیرش روابط کارگزاری رعایت شود که بعضی از بانک‌ها در حال انجام آن هستند و این موارد اقدامات بیرونی است.

در داخل کشور هم باید اقداماتی مانند تجهیز نظام بانکی از نظر آموزشی و برنامه‌ریزی حسابداری برای ارز تک‌نرخی شکل بگیرد. نرخی که می‌خواهد تعیین شود، باید بازار آن را بپذیرد و بانک مرکزی هم بتواند از آن دفاع کند که اتفاقات سال‌های ۷۲ و ۷۳ تکرار نشود. نرخی که مدنظر قرار می‌گیرد، باید بتوان با آن واردات، صادرات، کنترل قاچاق و همچنین سرمایه‌گذاری جدید انجام شود و از سفته بازی و خروج سرمایه جلوگیری کند. البته تحقق این اهداف، هماهنگی وزارت صنعت، معدن و تجارت با بانک مرکزی را می‌طلبد. در حال حاضر مساله‌ای که از همه موارد مهم‌تر است این است که نرخ تعیین شده، نرخی باشد که ثبات و اطمینان را به اقتصاد کشور بدهد.

نرخ ارز یکسان شده باید به نرخ فعلی بازار نزدیک باشد

در هر صورت، حساب سرمایه باز خواهد شد و نظام بانکی باید بتواند همه تقاضاها را جواب دهد. با توجه به شرایط فعلی و کاهشی که نرخ ارز داشت، اگر رونق بورس شکل بگیرد، حمله به ارز نخواهد شد و سفته بازی در ارز نخواهیم داشت.مدت ۶ ماه، زمان معقولی برای یکسان‌سازی نرخ ارز است ولی بانک مرکزی باید خود را تجهیز و با نظام بانکی جلسات آموزشی برگزار کند. همچنین برای یکسان‌سازی قیمت برنامه‌ریزی کرده و آیین‌نامه‌های مربوط به اتاق بین‌الملل بانک‌ها را که می‌خواهند در بازار بین بانکی از بانک مرکزی ارز خریداری کنند، تصویب و ابلاغ کند.باید نرخ بازار (اکنون در حدود ۳۴۰۰ تومان است) ملاک یکسان‌سازی باشد و نمی‌توان نرخی غیر از بازار تعیین شود. بانک مرکزی باید نرخ را در این کانال مدیریت کند. در سال ۸۱ که یکسان‌سازی نرخ ارز انجام شد، کل درآمد ارزی کشور ۲۲ میلیارد دلار بود و امروز فقط بیش از ۴۰میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات غیر نفتی به دست می‌آید. این در حالی است که واردات به ۵۰ میلیارد دلار نرسیده، هر چند قاچاق هم وجود دارد، ولی منابع برای یکسان‌سازی نرخ ارز فراهم است.

سیاست‌های بانک مرکزی برای تک‌نرخی شدن ارز

ابتدا سیاست‌های بانک مرکزی باید تعیین و مشخص شود. ولی هنوز این برنامه اعلام نشده است. بانک مرکزی از زمانی که قصد دارد یکسان‌سازی نرخ ارز را انجام دهد، باید از تمام ابزارها مثل حساب‌های ارزی، مقررات واردات کالا و فاینانس‌ها استفاده کند. البته در آینده به جای خروج، ورود ارز به کشور خواهیم داشت. زیرا در خارج از کشور به سپرده‌های ارزی یک درصد سود هم تعلق نمی‌گیرد. ولی در کشور ما نزدیک به۲۰درصد سود به سپرده‌های ریالی پرداخت می‌شود و ممکن است نرخ آن از قیمتی که تعیین شده، پایین‌تر بیاید. البته باید تاکید شود که شرایط و محدودیت‌هایی که بانک مرکزی اعلام می‌کند به‌طور کلی صحیح است. باید بین فرآیند یکسان‌سازی نرخ ارز و حرکت به سوی یکسان‌سازی تفاوت قائل شد. اگر بانک مرکزی، در ۶ ماه آینده توانایی یکسان‌سازی نرخ ارز را نداشته باشد، حداقل باید در مسیر یکسان‌سازی قرار گیرد. بانک مرکزی اگر در این مسیر قرار گرفت، می‌تواند از منافع یکسان‌سازی نیز بهرمند شود. به‌طور مثال در صورتی که نرخ اتاق مبادلات ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومان افزایش یابد، فرآیند یکسان‌سازی ساده‌تر انجام خواهد شد. در همین راستا توزیع رانت کاهش خواهد یافت و درآمد ارزی دولت نیز افزایش می‌یابد. در حال حاضر نیز با میزان ورودی ارز به کشور و افزایش نسبی قیمت نفت و همین طور باز شدن منابع ما در خارج از کشور و... تقریبا زمینه برای یکسان‌سازی آماده است. تهیه آیین‌نامه و مقررات از پیش نیازهایی است که سیستم بانکی برای یکسان‌سازی باید آماده کند. اگر روند به همین منوال ادامه داشته باشد تا چند ماه آینده مطمئنا رابطه بانک‌های اروپایی با بانک‌های ما بهتر خواهد شد. در هر صورت اگر بانک مرکزی به دلایلی علاقه‌ای به یکسان‌سازی نرخ ارز نداشته باشد، می‌تواند به سمت یکسان‌سازی حرکت کند و از منافع آن بهره‌مند شود.