محمود بازاری* بخش پتروشیمی به عنوان یکی از بخش‌های میانی و نهایی زنجیره تولید فرآورده‌های حاصل از نفت و گاز و مشتقات آن محسوب می‌شود که طی دو دهه گذشته با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و به ویژه طی برنامه سوم توسعه با جدیت مورد توجه قرار گرفته و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی مناسبی در این بخش انجام شده است.
اگر چه با ظرفیت‌های بالفعلی که هم‌اکنون در بخش پتروشیمی با تولید محصولات متنوع با ارزش افزوده، فعال است، سهم ایران در منطقه در رتبه قابل قبولی است، لیکن با توجه به ظرفیت‌های بالقوه ذخایر نفت و گاز و فرآورده‌های جانبی حاصل از آن و بازارهای جهانی خریدار این محصولات، ضرورت برنامه‌ریزی و اقدامات راهبردی در این بخش برای ایجاد جهش در تولیدات پتروشیمی با سطح ارزش افزوده بالاتر مورد انتظار است. عامل سرمایه‌گذاری فعال، مولد و پایدار به منظور توسعه ظرفیت‌های فعلی تولید محصولات پتروشیمی و از آن مهم‌تر ایجاد و گسترش صنایع «های تک» (تکنولوژی بالا) برای تولید محصولات نهایی ارزشمند و مورد نیاز صنایع پایین‌دستی مختلف در کشورهای هدف، یکی از مولفه‌های ضروری است که در کنار دانش فنی، نیروی انسانی متخصص و مدیریت کارآمد و هوشمند به رشد اقتصادیقابل توجهی در این حوزه نائل خواهد شد. حلقه تکمیلی فرآیند تولید محصولات پتروشیمی که می‌تواند به عنوان هدفی استراتژیک مورد انتظار و دقت نظر باشد، طراحی مناسب راهکارهای نفوذ در بازارهای هدف جدید و توسعه کمی و کیفی بازارهای فعلی و حمایت از بخش خصوصی واقعی و توانمند برای کسب سهم مناسب ایران از بازار محصولات و فرآورده‌های پتروشیمی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی است، هر چند براساس آمار و ارقام منتشر شده، در سال‌های اخیر به طور نسبی شاهد رشد کمی صادرات محصولات پتروشیمی بوده‌ایم، اما فقدان استراتژی و برنامه‌ای هوشمند و اثربخش برای حفظ و ماندگاری محصولات پتروشیمی در بازارهای هدف و به تعبیری عدم ایجاد نیاز فعال و غیرقابل برگشت در خریداران خارجی این محصولات باعث شده که در شرایط بروز تحریم بین‌المللی یا محدودیت داخلی، رقبای خارجی سهم ایران و محصولات و بنگاه‌های تولیدی و صادراتی را با محصولاتشان جایگزین کنند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین الزام و ضرورت فعلی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اثرگذار در حوزه صادرات محصولات پتروشیمی، نهادسازی تشکیلاتی در قالب تشکیل مدیریت برنامه‌ریزی صادرات در شرکت ملی صنایع پتروشیمی است تا بتواند با تعامل با بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی و رصد کردن تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و توسعه ارتباطات تجاری خارجی، به طراحی سیاست‌ها و برنامه‌های کلان صادرات در این بخش اقدام کند.
*کارشناس ارشد صادرات