عکاسی در دوره قاجار
عکاسی به‌صورت داگرئوتیپی(عکاسی با استفاده از صفحات نقره با قابلیت تکثیر) در سال ۱۸۳۹ میلادی همزمان با سلطنت محمدشاه قاجار در پاریس عرضه شد. خبر این اختراع حدود چند ماه بعد به ایران رسید و شاه و رجال کشور مشتاق این هنر شدند.

به درخواست محمدشاه، دولت‌های روس و انگلیس اسباب عکس داگرئوتیپی را به ایران فرستادند.دستگاه روس‌ها، که هدیه امپراتور بود، زودتر رسید. نیکلای پاولوف دیپلمات جوان روس، که به این منظور تعلیم عکاسی دیده بود، این اسباب را به تهران آورد و در تاریخی که در ادامه قید می‌شود نخستین عکس ثبت شده در تاریخ ایران را در حضور محمدشاه برداشت.کمی بعد سه دستگاه داگرئوتیپ در تهران وجود داشت؛ در حالی که در اغلب کشورهای جهان هنوز عکاسی متداول نشده بود. توجه به عکاسی ناشی از قابلیت این رسانه برای ثبت تصاویر واقعی بود؛ وظیفه‌ای که تا قبل از آن در انحصار نقاشی بود.عکاسی در ایران بخت بلندی داشت و در دوران ناصری توانست در میان بهترین‌ها در جهان جلوه کند. هم‌اکنون آلبوم‌خانه کاخ گلستان که یادگار دوران قاجار است، شاید در یکدست بودن و قدمت در دنیا یک رقیب بیشتر نداشته باشد که مجموعه‌ پادشاهی بریتانیاست. برای نگارنده این سوال مطرح بود که چگونه بین معرفی عکاسی به‌صورت داگرئوتیپی در سال ۱۸۳۹م/ ۱۲۵۴ق/ ۱۲۱۸خ در پاریس و نخستین عکسبرداری در ایران، در اواسط دسامبر ۱۸۴۲/ اواسط ذی قعده ۱۲۵۸/ پایان آذر (قوس) ۱۲۲۱، توسط نیکلای پاولوف کمتر از سه سال گذشته است، حال آنکه نیم قرن بعد، طبق اسنادی که تا این اواخر به دست آمده است، فاصله بین معرفی سینما در سال ۱۸۹۵م/ ۱۲۷۴خ در پاریس و آشنایی و فیلمبرداری در یک چارچوب ایرانی آن هم در اروپا به پنج سال می‌رسد. جواب این سوال را در ضعف دستگاه مظفری و کشور در مقایسه با گذشته، ملایمت فطری شخص مظفرالدین شاه، ناآگاهی و بی‌توجهی مردم و عدم احساس مسوولیت از سوی ایشان می‌توان یافت. همچنین می‌توان پذیرفت که اگر ناصرالدین شاه در ۱۳۱۳ق/ ۱۸۹۶م/ ۱۲۷۴خ به قتل نرسیده بود، فیلم سینما و دوربین فیلمبرداری در همان سال‌ها به تهران می‌رسید و شاید رشد سریع‌تری از همان ابتدا پیدا می‌کرد؛ ولی چنین نشد.

- از یادداشت دکتر شهریار عدل برای کتاب «ایران در عصر قاجار»، مندرج در مجله بخارا