زندگی سیاسی سهیلی

۳۱ اردیبهشت ۱۳۱۷ علی سهیلی که وزیر مختار ایران در لندن بود، به تهران فراخوانده شد و به سمت جانشین وزیر امور خارجه منصوب شد. علی سهیلی، فرزند میرزا غلامعلی تبریزی، در سال ۱۲۷۵ شمسی در خانواده‌ای فقیر در شهر تبریز به دنیا آمد. او بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه، در سال‌های جوانی همراه خانواده‌اش به تهران آمد و مدتی را در بازار تهران در حجره حاج عبدالرزاق اسکویی کار کرد. سپس به مدرسه روسی قزاق‌خانه و مدرسه عالی سن ‌لوئی رفت و پس از آن در مدرسه علوم سیاسی دارالفنون، مشغول تحصیل شد و موفق شد دوره عالی علوم سیاسی را به پایان برساند. سهیلی با توجه به استعدادهایی که از خود نشان داده بود به خدمت در وزارت امور خارجه درآمد و ضمن خدمت، زبان‌های فرانسه و انگلیسی را فراگرفت. او ابتدا کارمندی ساده بود اما به تدریج مدارج ترقی را در وزارت خارجه طی کرد. نخستین پست مهمش ریاست اداره شرق و امور مربوط به شوروی بود.

سهیلی در آغاز خدمت با‌ عنوان منشی مترجم در هیات نمایندگی ایران برای مذاکره در امور تجاری به مسکو رفت. ریاست آن هیات را سیدحسن تقی‌زاده برعهده داشت. در سال ۱۳۰۹ شمسی وزارت طرق و شوارع یا‌‌ همان وزارت راه تشکیل و سیدحسن تقی‌زاده به سمت نخستین وزیر آن تعیین شد. او یک سال بعد سهیلی را از وزارت خارجه به وزارت راه منتقل کرد و به سمت معاون خود برگزید. بعد از حمله متفقین و اوضاع متشنج ایران در شهریور ۱۳۲۰ ه.ش روزهای سختی در تاریخ ایران بود. علی سهیلی به‌دلیل خدماتش در وزارت امور خارجه مورد توجه فروغی قرار گرفت. فروغی پس از استعفایش از نخست‌وزیری، سهیلی را به مجلس توصیه کرد. بیشتر اعضای کابینه سهیلی همان وزیران کابینه فروغی بودند که در ۱۸ اسفند به مجلس معرفی کرد. علی سهیلی در مذاکره با سفرای شوروی و انگلیس در زمان اشغال ایران از طرف نیروهای متفقین و انعقاد قرارداد سه‌جانبه که استقلال ایران را تضمین کرد، نقش مهمی داشت. اما زمینه نامساعد مجلس، سهیلی را بر آن داشت تا استعفای خود را در جلسه ۸ مرداد ۱۳۲۱ ه.ش به مجلس شورای ملی تقدیم کند.

با سقوط دولت قوام، سهیلی بار دیگر در ۲۵ بهمن مامور تشکیل دولت شد و ۲۸ بهمن ۱۳۲۱ ه.ش هیات دولت را به مجلس شورای ملی معرفی کرد. در زمان نخست‌وزیری مجدد سهیلی، متفقین عده‌ای از رجال را به اتهام همکاری با آلمانی‌ها بازداشت کردند و کوشش دولت برای رهایی آنان به جایی نرسید و سهیلی مصلحت را در آن دید که فرمان عفو عمومی صادر کند. با صدور این فرمان، عده‌ای از سران ایلات و عشایر صاحب‌نفوذ با روحیه‌ای ناراضی به وطن خود بازگشتند و برای جبران قدرت از دست‌رفته به قیام بر ضددولت وقت پرداختند. بیشتر اغتشاش‌ها در کردستان، لرستان، فارس، آذربایجان و خراسان بود و دولت وقت نیز به برخورد نظامی روی آورد. انتخابات دوره چهاردهم که از آزادترین انتخابات دوران مشروطیت بود، در نخست‌وزیری سهیلی روی داد؛ ولی بعد از افتتاح مجلس، اسناد دخالت دولت در انتخابات منتشر شد و فرخ نماینده شهرضا با حمایت مصدق، علیه دولت اقامه دعوی کرد و کار به محاکمه «سهیلی» و «تدین» وزیر کشور کشید. او در دیوان عالی کشور محاکمه؛ ولی از اتهام‌ها تبرئه شد. سهیلی در اواخر ۱۳۳۲ سفیر کبیر ایران در لندن شد و تا سال ۱۳۳۷ در آن کشور اقامت داشت تا اینکه در اردیبهشت همان سال، در ۶۲ سالگی به علت بیماری سرطان درگذشت.