سرگرمی، درک آسان فلسفه و یافتن معنا در سینما

بهنام ناصح

چه خواننده ادبیات سرگرم‌کننده باشید، چه مشتری نوپای آثار فلسفی، یا کسی که از دیدن فیلم‌های بازاری خسته شده، همین‌که اهل مطالعه باشید، کتابی برای خواندن خواهید یافت؛ اثری که به نحوی با علایقتان جور دربیاید. این هفته با حفظ تنوع در ژانرها، سه‌کتاب معرفی می‌کنیم به این امید که دست‌کم در میان آنها کتابی مطابق سلیقه‌تان بیابید.

مانعی جدید سر راه تعطیلات کارآگاه

رمان‌های پلیسی و معمایی از گونه‌های پرطرفدار در جهان است که اگرچه در کشورمان از سوی نویسندگان، زیاد جدی گرفته نمی‌شود ولی بین کتابخوان‌های ایرانی، آثار ترجمه از این نوع، طرفدارانی دارد. پس از شرلوک‌هلمز، پوآرو و خانم مارپل که از کارآگاهان مطرح دنیای ادبیات به‌شمار می‌آیند، کارآگاه «مگره» اثر ژرژ سیمنون معروفیت خاصی دارد. اغلب داستان‌های این کارآگاه را عباس آگاهی به فارسی برگردانده است. اخیرا از این مجموعه کتاب «مگره سرگرم می‌شود» به چاپ رسیده که آن را سیمنون در سال ۱۹۵۶ نوشته است.

داستان این رمان به این ترتیب است که سربازرس مگره، سه سال است که به تعطیلات نرفته و طی این مدت، هربار که خود را برای رفتن به سفر تفریحی آماده کرده، اتفاقی افتاده و ناچار شده به پرونده مربوط به آن اتفاق بپردازد. سربازرس این‌بار تصمیم می‌گیرد بدون خروج از پاریس به تعطیلات برود اما خیلی زود حوصله‌اش سر می‌رود. پیدا شدن جسد یک زن جوان در مطب یک پزشک باعث می‌شود دوباره از فکر تعطیلات بیرون بیاید؛ پزشک هم دکتری سرشناس است. این رمان در هشت فصل نوشته شده که عناوین‌شان به این ترتیب است: «سربازرس پشت پنجره»، «شام در رستوران بابا ژول»، «عقیده عشاق»، «ژوزفا کجا بوده است؟»، «هنگام وقوع قتل دکتر ژاو جای دیگری بوده است»، «سفر به کنکارنو»، «کافه کوچک بارانداز شارانتُن» و «شب سرنوشت‌ساز بازرس ژانویه.» «مگره سرگرم می‌شود» در ۱۸۰ صفحه و به قیمت ۱۲ هزار تومان از سوی انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.

کمکی برای سرو کله زدن با افکار هایدگر

فلسفه مارتین هایدگر به همان اندازه که مهم و تاثیرگذار است، به‌دلیل زبان دشوارفهم و موضوعات پیچیده‌ای که در آن مطرح شده، برای کسانی که به‌صورت حرفه‌ای با فلسفه اخت نیستند،‌ فهم آن دور از دسترس است. اخیرا کتابی به فارسی ترجمه شده که تا حد زیادی به نوآموزان فلسفه کمک می‌کند درک بهتری از مباحث فلسفی هایدگر داشته باشند. کتاب «مارتین هایدگر» نوشته راینر روفینگ به همراه تصویرگری آنسگار لورنتس، با کنار هم قرار دادن شکل‌ها، اشخاص مهم، مباحث پیچیده فلسفی و اتفاقات درباره این فیلسوف، یکی از شناخته‌شده‌ترین متفکرین قرن بیستم را به زبانی ساده برای نوآموزان فلسفه تشریح می‌کند. این کتاب بدون هیچ توضیح و مقدمه‌ای آغاز می‌شود و از همان ابتدا مطالب با شکل‌هایی همراه است که تصویرگر کتاب، آنها را ترسیم کرده است. بر روی جلد اشاره شده است که کتابی فلسفی برای نوآموزان است و بر همین اساس کتاب شکل و ساختاری که مورد پسند نوجوانان باشد، به خود گرفته است.

موضوعات موردبحث کتاب با محوریت مارتین هایدگر؛ یکی از معروف‌ترین فیلسوف‌های قرن بیستم است، با این همه ارجاعات بسیاری در کتاب وجود دارد که به اندیشمندان مختلف در حوزه فلسفه پرداخته شده است و البته با تفکر هایدگر مرتبط هستند. نویسنده در اولین صفحه کتاب، هایدگر را متفکری بحث برانگیز می‌داند که هر کدام از اندیشمندان توصیفی درباره او دارند. هانا آرنت او را «پادشاه پنهان فلاسفه» می‌داند و اندیشمندانی از مکتب فرانکفورت،‌ تئودور آدرنو و هربرت مارکوزه،‌ او را شخصی غیرقابل قبول می‌شمارند چراکه با نازی‌ها همکاری کرده است. در بالای تصویر این صفحه نیز که عکسی از هایدگر را در پشت میزکارش تصویرسازی کرده است، ‌جمله‌ای از هایدگر قرارگرفته است. با این مضمون «آن که بزرگ می‌اندیشد،‌ خطاهای بزرگ نیز مرتکب می‌شود.» کتاب «مارتین هایدگر» با ترجمه طالب جابری، از سوی انتشارات ققنوس در ۱۵۹ صفحه منتشر و به قیمت ۱۱هزار تومان روانه بازار نشر شده است.

جست‌وجو در سینمای آمریکا برای یافتن معنا

با شنیدن نام سینمای آمریکا شاید نخستین چیزی که به ذهن متبادر شود، فیلم‌های ماجرایی پرخرج و سرگرم‌کننده باشد که بیش از هنر به صنعتی پولساز بدل شده است. اما این، همه سینمای آمریکا نیست. در بین فیلمسازان این کشور به‌ویژه آنان که خارج از سیستم هالیوود مشغول فعالیت هستند، سینماگرانی یافت می‌شوند که به وجوه دیگر توجه دارند و مفاهمی عمیق‌تر برایشان در اولویت است. کتاب «سینمای پساپاپ: جست‌وجوی معنا در سینمای جدید آمریکا» نوشته جسی فاکس میشارک که اخیرا با ترجمه وحیدالله موسوی به چاپ رسیده است درباره ۱۰ کارگردان و یک فیلنامه‌نویس است که با استفاده از امکاناتی که پیشرفت فناوری‌های سینمایی برایشان فراهم کرده و نیز فرهنگ در حال تغییر کشورشان آثاری ساخته‌اند که بازتاب دغدغه‌های متفاوتشان است. ریچارد لینکلیتر، تاد هینْز، پال تامس اندرسن، دیوید اُ. راسل، وس اندرسن، گروه چارلی کافمن، اسپایک جونز و میشل گوندری، سوفیا کاپولا، دیوید فینچر و ریچارد کِلی از جمله افرادی هستند که از دهه ۱۹۹۰ جریان مهمی را در سینمای ایالات‌متحده رقم زدند و برخی آثار آنها را می‌توان در رده سینمای مستقل جای داد.

این آثار از نوعی آزادی نسبی از شبکه‌های مسلط تولید و توزیع و پخش‌ هالیوودی برخوردارند و این نکته در ابعاد هنری و تولیدی فیلم‌هایشان به‌چشم می‌خورد. به‌ویژه در فیلم‌هایی که از هنرپیشه‌های معدودی برخوردارند، جلوه‌های ویژه‌ کم‌هزینه‌ای دارند و در آنها بیشتر بر گفت‌وگو تأکید می‌شود تا کنش. همچنین از میزان فروش بیشتر این آثار می‌توان به تفاوتشان با فیلم‌های تجاری بدنه پی برد که همان نمایش محدود و بودجه نسبتا ناچیزشان است و شاید از دلایل ماندگاری و موفقیتشان هم همین نکته باشد. این فیلمسازان با بودجه ناچیزی که در اختیار دارند، می‌توانند از آزادی نسبی مولفانه‌ای برخوردار شوند و از زیر بار فشار استودیوها و تهیه‌کننده‌ها رها شوند و دغدغه‌هایشان را بازتاب دهند. کتاب «سینمای پساپاپ: جست‌وجوی معنا در سینمای جدید آمریکا» از نشر افکار در ‌۳۶۰ صفحه منتشر و روانه کتابفروشی‌ها شده است.