پرکردن شکاف بین دانستن و عمل کردن

• محل ماموریت: بازار روستاهای چین

• چالش‌های ماموریت: شرکت نیاز مبرمی به دانستن این نکته دارد که کدام انواع لپ‌تاپ با چه ویژگی‌ها و امکاناتی، مناسب مناطق روستایی چین خواهد بود.

• مجری ماموریت: دانشکده کسب‌وکار هاروارد که برای پنجمین سال متوالی، کلیه دانشجویان سال اول رشته مدیریت کسب‌وکار بین‌الملل خود را به اردوی عملیاتی منحصربه‌فردی می‌فرستد.

۶ تن از دانشجویان MBA دانشگاه هاروارد پس از فرود هواپیمایشان روی باند فرودگاه شانگهای، سفری هشت روزه را به چند روستای دور افتاده شروع می‌کنند تا از ساکنان آنها بپرسند چه عاملی باعث می‌شود تا آنها یک کامپیوتر بخرند. آنچه آنها طی این تحقیقات عملیاتی کشف می‌کنند، حیرت انگیز است. هنگامی که یکی از پیرمردهای روستایی که فاقد خدمات اولیه‌ای چون آب و برق است، آنها را به خانه‌ای حلبی و بسیار محقر راهنمایی می‌کند، آنها با صحنه‌ای روبه‌رو می‌شوند که اصلا فکرش را نمی‌کردند: یک گروه از مردم روستا، دور دو دستگاه لپ‌تاپ که باژنراتور برق کار می‌کنند، حلقه زده‌اند و به تماشای آن نشسته‌اند. آنها در این اردوی هشت روزه با صحنه‌های عجیب دیگری نیز روبه‌رو شدند و دریافتند که در مناطق روستایی چین، صرف دسترسی پیدا کردن به لپ‌تاپ و آگاهی از نحوه استفاده از آن، تنها مساله اساسی نیست، بلکه مساله و چالش اصلی فراروی آنها به تهیه پول لازم برای خرید لپ‌تاپ و دسترسی داشتن به اینترنت پرسرعت مربوط می‌شود. در چند سال اخیر، آلن مک کورمک و تونی مایو، برگزارکنندگان اردوهای ویژه دانشکده کسب‌وکار هاروارد بوده‌اند که با هدف تجربه کردن واقعیات میدانی و آموختن و گسترش اصول رهبری برای دانشجویان سال اولی این دانشکده انجام می‌شود و باعث وقوع انقلابی آموزشی در این دانشکده مشهور شده است و ساختارآموزشی آن را از حالت سنتی‌اش خارج کرده است. براساس این برنامه آموزشی، یکسری کمپ‌های مهارت‌سازی و پروژه‌های تیمی تجربی برای دانشجویان جدیدالورود برگزار می‌شود که در آن به دانشجویان یاد داده می‌شود که آنچه در کلاس‌های درس آموزش داده می‌شود، همه آن چیزی نیست که در دنیای واقعی وجود دارد و برای لمس و درک واقعیات باید از کلاس درسی بیرون زد.

یادگیری به وسیله عمل کردن

برای دهه‌های متمادی، روش مبتنی بر مطالعات موردی دانشگاه هاروارد به عنوان استاندارد طلایی در زمینه آموزش علوم کسب‌وکار در جهان شناخته می‌شد؛ روشی که بر اساس تکنیک‌های حل مساله با استفاده از موارد دنیای واقعی شکل گرفته بود. اما سیاست‌گذاران دانشگاه هاروارد به این نتیجه رسیدند آموختن اینکه شرکت‌ها و سازمان‌ها چگونه فعالیت می‌کند، تفاوت بسیاری با انجام دادن عملی کارها دارد. بارها مشاهده شده که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها در شغل اول خود شروع به یادگیری بسیاری از اصول کار کردن می‌کنند، چرا که آنها را در دانشگاه نیاموخته‌اند و همین شکاف بین دانستن و عمل کردن بود که تصمیم‌گیران دانشگاه هاروارد را متقاعد کرد تا در اصول آموزشی این دانشگاه تجدید نظر کنند و به گونه‌ای برنامه آموزشی این دانشگاه را بچینند که دانشجویان در حین تحصیل با همه چالش‌های اجتماعی کسب‌و‌کار مواجه شوند و برای حل آنها چاره‌اندیشی کنند.

این برنامه که FIELD نام داشت، برای اولین بار در سال 2010 طراحی شده و در سال تحصیلی 2011-2012 به مرحله اجرا درآمد. اجرای این برنامه در سال نخست با پیچیدگی‌ها و چالش‌های متعددی روبه‌رو بود. مسوولان دانشگاه هاروارد با این پرسش پیچیده روبه‌رو بودند که چگونه می‌توان به دانشجویان بسیاری از چیزها را خارج از کلاس درس آموخت و مهم‌تر از آن اینکه بسیاری از کارهای مرتبط با هماهنگی و تدارکات در کشورهای خارجی و تیم‌سازی باید توسط آنها انجام شود تا دانشجویان به آسانی و به‌صورت هدفمند بتوانند در یک اردوی هشت روزه در یک کشور خارجی شرکت کنند و از تجربیات و درس‌هایی که در چنین اردوهایی کسب می‌کنند، برای شروع کسب‌وکار آینده خود استفاده کنند.

در روش FIELD، برخلاف روش مطالعات موردی، حدود 80 درصد درس‌ها در خارج از محیط کلاس ارائه می‌شود و وظیفه اصلی دانشجویان در این میان حول محور ایجاد و مدیریت خودکار تیم (تیم‌های خود مدیریت شونده) متمرکز می‌شود. پیش از آغاز این دوره آموزشی عملی، دانشجویان به مدت پنج هفته در یکسری کارگاه‌های آموزشی ارتباطی، مشاوره، هوش مصنوعی و پویایی‌های تیمی شرکت می‌کردند تا اصول کار تیمی و عملیات را بیاموزند. طی این پنج هفته از دانشجویان خواسته می‌شد تا به‌طور مرتب اقدام به نوشتن عقاید، بازخوردها و نظراتشان درباره تجربیاتی کنند که در این دوره کسب کرده‌اند. پس از این مرحله کلیه دانشجویان ورودی دانشکده در رشته MBA در قالب 150 تیم کاری تقسیم‌بندی می‌شد و با هدف توسعه محصولات و خدمات جدید و همکاری با شرکای خارجی به کشورهای مختلف گسیل می‌شدند. طی دوره برگزاری اردوی خارج از کشور دانشجویان می‌آموختند که نقاط ضعف و مشکلات در فرآیند تولید محصولات یا ارائه خدمات کدامند و چگونه و از طریق کدام ایده‌ها می‌توان این مشکلات را برطرف ساخت.

به محض رسیدن دانشجویان به کشور محل اردوی خود، آنها روز نخست را به صحبت با دست‌اندرکاران پروژه و بررسی اهداف اردو می‌گذارنند و در روز بعد به همراه خودرو و مترجم به مصاحبه با مشتریان بالقوه می‌پردازند و در صورتی که همه چیز خوب پیش برود، می‌توانند مانند آن دانشجویانی که درباره لپ‌تاپ در روستاهای چین تحقیق می‌کردند، به نتایج فوق‌العاده‌ای دست یابند. معمولا در همین روز دوم است که بسیاری از دانشجویان درمی‌یابند که خیلی از چیزهایی که پیش از این فکر می‌کردند درست است، نادرست از آب درآمده است و اینکه واقعیت فقط آن چیزهایی نیست که در گزارش‌ها و کتاب‌های درسی آمده است. به‌طور کلی، دستاوردهای برگزاری چنین اردوهایی آنچنان چشمگیر و ارزشمند بوده است که اکثر قریب به اتفاق پیشنهادهای ارائه شده از سوی دانشجویان شرکت کننده در آنها مورد پذیرش شرکت‌ها و سازمان‌های دریافت‌کننده‌شان قرار می‌گیرد و این شرکت‌ها و سازمان‌ها را به مشتریان پر و پا قرص شرکت‌کنندگان در برنامه آموزشی FIELD تبدیل می‌کند.

عامل اصلی مطلوب بودن یافته‌ها و پیشنهادهای برآمده از چنین برنامه‌هایی در عملیاتی و کاربردی بودن آنها از یکسو و تازه و باز بودن آنها از سویی دیگر است. چنین دوره‌هایی برای دانشجویانی که هنوز وارد بازار کار نشده‌اند، نیز سرشار از درس‌های آموزنده و فرصت‌های ارزشمندی است که در هیچ کلاس درسی و کتاب درسی قابل پیدا کردن نیستند و آنها را به مدیران بین‌المللی زبده‌ای تبدیل می‌کند که از همان ابتدا آماده نقش آفرینی در سایر کشورها هستند و نیازی به چند سال تجربه و آزمون و خطا نیستند. بعد از بازگشت دانشجویان از اردوی خارجی، آنها در ترم بعد به یک تیم جدید ملحق شده و به انتقال و تبادل تجربیات و آموخته‌های خود می‌پردازند و پس از آن به رقابت با همدیگر برای تولید محصولات و خدمات ارزشمندتر می‌کنند.

قدرت کار گروهی

در اصل، برنامه FIELD به گونه‌ای طراحی شده است که در آنها دانشجویان به صورت اتفاقی در تیم‌های مختلف گروه بندی می‌شوند و به اردوی خارج از کشور و مرحله پس از آن در قالب تبادل تجربیات فرستاده می‌شوند، اما با توجه به بازخوردها و عملکردهای دانشجویان باید در مراحل بعد به آنها این اجازه داده شود تا برای اجرایی کردن ایده‌های خود، تیم و هم تیمی‌های خود را خودشان انتخاب کنند که این اختیار در سال دوم به دانشجویان داده می‌شود. ملحق شدن افراد به تیم‌های مختلف از جهات گوناگون حائز اهمیت است، چرا که به آنها می‌آموزد که در همه چیز مهارت ندارند و برای کسب موفقیت به‌کار گروهی و هم تیمی‌هایی زبده و کارآمد نیاز دارند و حل مسائل به تنهایی و به صورت انفرادی امکان‌پذیر نیست.

البته انتخابی بودن تیم‌ها جهت همکاری یا اجباری بودن عضویت در گروه‌ها، هر کدام دارای مزایا و معایبی است. به عنوان مثال، اگر شما مختار باشید که هم تیمی‌های خود را انتخاب کنید، اگر چه با آنها راحت‌تر ارتباط برقرار کرده و تقسیم کار می‌کنید، اما چنانچه یکی از اعضای تیم از عمل به وظایفش خودداری کند یا کم کاری کند، برخورد کردن با او برای هم‌تیمی‌هایش مشکل‌تر خواهد بود. عملکرد افراد در تیم‌های مختلف، تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر آینده کاری آنها در صنایع مختلف که همگی متکی به‌کار گروهی هستند، دارد و به آنها می‌آموزد که چگونه می‌توانند با کمک دیگران بر مشکلات و دشواری‌های کاری و حرفه‌ای فائق آیند. تجربیات برآمده از چند سال اجرای موفق برنامه FIELD در دانشکده کسب‌وکار هاروارد و دستاوردهای درخشان دانشجویان فارغ التحصیل شده در این سیستم جدید نشان داد که دانشگاه‌ها باید به‌طور مداوم در فکر بهبود و تقویت برنامه‌های آموزشی و نزدیکتر کردن تئوری و عمل باشند و از این طریق هم به آینده دانشجویان خدمت کنند و هم به اعتبار و حیثیت آکادمیک خود بیفزایند.