چند گام تا‌ تراز تجاری صفر

گروه بازرگانی: یکی از اهداف مدنظر بخش تجارت که متولیان این حوزه نیز بر آن تاکید دارند، رسیدن به‌تراز تجاری صفر است. در همین راستا آمار اعلام شده از سوی گمرک ایران نشان‌دهنده نزدیکی رقم صادرات و واردات از اردیبهشت سال جاری تا مرداد ماه به یکدیگر است. براساس این آمار،‌ تراز تجاری کشور که در پنج ماه منتهی به مرداد سال قبل حدود منفی ۲ میلیارد و ۳۴۲ میلیون دلار رقم خورده بود، در مدت مشابه امسال معادل ۲۸ میلیون دلار ثبت شده است. از این رو اگر این روند ادامه یابد، هماهنگی عرضه و تقاضا در تجارت کشور که یکی از مهم‌ترین اهداف تجاری کشور است را می‌توان شاهد بود.

از سوی دیگر، آمارهای گمرک از تجارت ایران در پنج ماه منتهی به مرداد ماه سال جای نشان می‌دهد که روند نزولی حجم تجاری غیر نفتی کشور در مرداد ماه سال جاری نیز ادامه یافته است. این روند که از اردیبهشت سال جاری شروع شده در حالی در مرداد ماه نیز تداوم داشته که در اواخر سال گذشته کم و بیش اثراتی از این روند کاهشی حس می‌شد. متولیان حوزه تجارت دلیل این روند را انتظار تاجران و تولید‌کنندگان نسبت به لغو کامل تحریم‌ها و امید به کمتر شدن هزینه تجارت می‌دانند؛ این در حالی است که اثرات کاهش قیمت جهانی نفت را نیز نمی‌توان در این روند نادیده گرفت.

در راستای افت جهانی قیمت نفت، بسیاری از کالاها به‌خصوص محصولات پتروشیمی و میعانات گازی با افت ارزش همراه بودند که این موضوع نیز بر ارزش صادرات و واردات کشور تاثیرگذار بوده است.

براساس جدیدترین آمارهای گمرک از تجارت ایران در پنج ماه نخست سال جاری، رشد تجاری کشور هم در صادرات و هم در واردات، وارد دامنه منفی شد؛ البته واردات کشور در تیر ماه سال جاری نسبت به خرداد ماه رشد ناچیزی داشته؛ اما در مرداد ماه مجددا روند کاهشی در پیش گرفته است. این در حالی است که مقایسه آمار صادرات و واردات کشور از فروردین تا مرداد سال جاری، با دوره مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که در تمام ماه ها، صادرات و واردات کشور در سطح پایین‌تری نسبت به ماه‌های مشابه در سال گذشته قرار داشته است.

اما نکته‌ای که در روند تجاری سال جاری می‌توان دید، مثبت بودن ‌تراز تجاری کشور طی پنج ماه منتهی به مرداد سال جاری است؛ اگر چه مازاد ‌تراز تجاری طی این دوره ناچیز و برابر با 28 میلیون دلار بوده، اما این رقم در دوره مشابه سال گذشته معادل منفی 2 میلیارد و 342 میلیون دلار رقم خورده بود که این مقایسه نشان می‌دهد طی این دوره، بهبود قابل توجهی در‌ تراز تجاری کشور رخ داده است.

براساس آمارها طی پنج ماه نخست سال جاری، صادرات کشور معادل ۱۶ میلیارد و ۹۳۹ میلیون دلار و واردات کشور نیز معادل ۱۶ میلیارد و ۹۱۱ میلیون دلار ثبت شده است. حجم تجاری کشور طی این دوره نیز ۳۳ میلیارد و ۸۵۰ میلیون دلار رقم خورده که نسبت به حجم تجاری در دوره مشابه سال گذشته، افت حدود ۱۹ درصدی را تجربه کرده است؛ به‌طوری‌که صادرات کشور طی این دوره افت حدود ۱۶ درصدی و واردات کشور نیز افت ۱۹ درصدی داشته است.

با نگاهی به ارقام صادرات کشور به تفکیک میعانات گازی، محصولات پتروشیمی و سایر کالاها، می‌توان گفت بیشترین افت ارزش صادرات طی پنج ماه نخست سال جاری ناشی از افت ارزش صادرات میعانات گازی بوده است؛ به‌طوری‌که طی این دوره ارزش صادرات میعانات گازی که سهمی معادل 03/ 21 درصد از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص می‌دهد، نسبت به دوره مشابه سال گذشته، افت حدود 41 درصدی را تجربه کرده است. افت ارزش صادرات سایر کالاها نیز پس از میعانات گازی بر افت ارزش صادرات تاثیرگذار بوده است. این افت در حالی است که طی دوره مورد بررسی، سایر کالاها سهمی معادل 09/ 45 درصد از ارزش صادرات را به خود تخصیص داده و نسبت به دوره مشابه سال گذشته با افت حدود هفت درصدی در ارزش صادرات مواجه بوده است. محصولات پتروشیمی نیز که در این دوره سهمی معادل 88/ 33 درصد از ارزش کل صادرات را از آن خود کرده، افت حدود سه درصدی را نسبت به دوره مشابه سال گذشته در ارزش صادرات به خود دیده است. افت ارزش صادرات در این سه گروه در حالی است که افت قیمت جهانی نفت علاوه بر اینکه بر قیمت محصولات پتروشیمی و میعانات گازی که از مشتقات نفت هستند، تاثیرگذار بوده، بر قیمت جهانی سایر کالاها نیز اثر گذاشته است.

از سوی دیگر، افت ارزش واردات کشور در این دوره نیز متاثر از افت جهانی قیمت نفت بوده؛ به‌طوری‌که از اردیبهشت ماه سال جاری تا مرداد ماه، ارزش واردات تقریبا روندی نزولی را طی کرده است.

اقلام و کشورهای عمده صادراتی

آمار 10 قلم عمده صادراتی در پنج ماه منتهی به مرداد سال جاری نشان می‌دهد که از بین این 10 قلم کالا چهار قلم کالا در دوره مشابه سال گذشته جزو اقلام عمده صادراتی نبوده‌اند. این در حالی است که صدور همین اقلام که شامل «گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی‌شکل مایع شده»، «محصولات از آهن یا فولاد غیرممزوج تخت فقط گرم نورد شده، به‌صورت طومار»، «روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین» و «محصولات نیمه تمام از آهن یا فولاد غیرممزوج» هستند، بر رشد ارزش صادرات کشور در این دوره تاثیر مثبت داشته‌اند.

«گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی‌شکل مایع شده» با رشد ۲۷۷ درصدی، نسبت به دوره مشابه سال گذشته اولین قلم عمده صادراتی کشور بوده است. «پروپان مایع شده» که در دوره مشابه سال گذشته، در رتبه اول اقلام عمده صادراتی قرار داشت، در سال جاری، به‌عنوان دومین قلم عمده صادراتی ثبت شده است.

این افت رتبه‌ای در حالی است که ارزش صادرات این کالا در دوره مورد بررسی نسبت به دوره مشابه سال گذشته، افت 32 درصدی را تجربه کرده است. سومین قلم عمده صادراتی «قیر نفت» بوده که با سهم ارزشی 19/ 4 درصدی، رشد 6 درصدی داشته است. چهارمین قلم عمده صادراتی «پلی اتیلن گرید فیلم با چگالی کمتر از 94 درصد به‌جز نوع پودری» بوده که سهمی معادل 66/ 3 درصد از ارزش کل صادرات کشور را از آن خود کرده است.

«بوتان مایع شده» با سهم ارزشی ۱۷/ ۳ درصدی، پنجمین قلم عمده صادراتی، «محصولات از آهن یا فولاد غیرممزوج تخت فقط گرم نورد شده، به‌صورت طومار» با سهم ارزشی ۰۶/ ۳ درصدی ششمین قلم عمده صادراتی، «اوره حتی به‌صورت محلول در آب» با سهم ارزشی ۹۷/ ۲ درصدی هفتمین قلم عمده صادراتی، «متانول» با سهم ارزشی ۸۳/ ۲ درصدی، هشتمین قلم عمده صادراتی، «روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین» با سهم ارزشی ۱۴/ ۲ درصدی نهمین قلم عمده صادراتی و «محصولات نیمه‌تمام از آهن یا فولاد غیرممزوج» نیز با سهم ارزشی ۰۵/ ۲ درصدی به‌عنوان دهمین قلم عمده صادراتی ثبت شده است. این ۱۰ قلم در حالی بیشترین سهم از ارزش کل صادرات کشور طی دوره مورد بررسی را از آن خود کرده‌اند که در مجموع، سهمی معادل ۵۹/ ۱۹ درصد از ارزش کل صادرات کشور را داشتند.

از سوی دیگر، طی پنج ماه نخست سال جاری بیشترین سهم از ارزش کل صادرات ایران به 10 کشور چین، عراق، امارات متحده عربی، هند، افغانستان،‌ ترکیه،‌ ترکمنستان، پاکستان، ایتالیا و مصر بوده است.

بر این اساس، سه کشور عمده مقصد صادراتی اول، سهمی معادل 73/ 57 درصد از ارزش کل صادرات ایران را داشته، پنج مقصد عمده صادراتی سهمی معادل 64/ 73 درصد و 10 مقصد عمده صادراتی نیز سهم 18/ 85 درصدی از ارزش کل صادرات ایران را طی دوره مورد بررسی از آن خود کرده‌اند. طی این دوره ارزش صادرات ایران به کشورهای عراق، امارات متحده عربی، هند، افغانستان و ایتالیا رشد داشته و صادرات به کشورهای چین،‌ترکیه،‌ترکمنستان، پاکستان و مصر با افت ارزشی همراه بوده است.

اقلام و کشورهای عمده وارداتی

طی پنج ماه نخست سال جاری، بیشترین سهم از ارزش واردات را در حالی محصولات کشاورزی به خود اختصاص داده‌اند که «ذرت دامی»، «برنج»، «کنجاله سویا»، «لوبیای سویا» و «دانه گندم به جز گندم دامی» به‌ترتیب پنج قلم عمده وارداتی به کشور بوده‌اند. طی این دوره بیشترین افت ارزش واردات مربوط به افت ارزش واردات «دانه گندم به‌جز گندم دامی» و پس از آن مربوط به کاهش ارزش واردات «برنج» بوده است. «کنجاله سویا»، «ذرت دامی» و «ماژول نمایشگر متشکل از صفحه پلاسما» از دیگر ۱۰ قلم عمده وارداتی به کشور بوده‌اند که در رشد ارزش واردات کشور تاثیر منفی داشته‌اند.

«قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری»، ششمین قلم عمده وارداتی، «ماشین‌آلات و دستگاه‌های به هم فشردن، شکل دادن یا قالب‌گیری سوخت‌های معدنی»، هفتمین قلم عمده وارداتی، «ماژول نمایشگر متشکل از صفحه پلاسما» هشتمین قلم عمده وارداتی، «مکمل‌های دارویی برای خرده فروشی که تولید داخلی ندارند» نهمین قلم و «وسایل نقلیه، دارای موتور پیستونی درونسوز تناوبی جرقه‌ای- احتراقی» دهمین قلم عمده وارداتی طی دوره مورد بررسی بوده‌اند. این 10 قلم عمده وارداتی طی این دوره سهمی معادل 06/ 18 درصد از ارزش کل واردات را از آن خود کرده‌اند. از سوی دیگر، طی این دوره 10 قلم عمده وارداتی کشور «امارات متحده عربی»، «چین»، «هند»، «جمهوری کره»، «ترکیه»، «آلمان»، «سوئیس»، «ایتالیا»، «هلند» و «تایوان» ثبت شده اند؛ بر این اساس، سه کشور اول مبدا وارداتی ایران سهم 91/ 52 درصدی از ارزش کل واردات کشور، پنج کشور اول وارداتی سهمی 45/ 69 درصدی و 10 کشور اول مبدا وارداتی نیز سهم 54/ 83 درصدی از ارزش کل واردات کشور را از آن خود کرده‌اند.