بازار پس از شفاف­‌سازی

در دومین هفته خرداد‌ماه فضای بازار ارز آرام بود و دلار در بازه قیمتی ۳۳۲۵ تا ۳۳۳۵ تومان نوسانات محدودی داشت و در نهایت تغییرات قیمتی دلار در این هفته به صفر رسید. همزمان با عدم رشد دلار در هفته گذشته، شیب افزایش نرخ رسمی در مرکز مبادلات ارزی بالا رفت و این نرخ ظرف ۴ روز کاری ۱۲ تومان افزایش قیمت را تجربه کرد و تا قیمت ۲۸۹۵ تومان رشد کرد؛ عاملی که موجب شد شکاف بین نرخ رسمی و بازار در دومین هفته خرداد‌ماه به نزدیک ۴۳۶ تومان برسدکه کمترین فاصله این دو نرخ از سال ۹۳ بود. با وجود این تغییرات، مهم‌ترین اتفاق هفته گذشته اعلام میانگین موزون نرخ خرید و فروش ارز در پایگاه اینترنتی www.sanarate.ir توسط بانک مرکزی بود؛ به گفته اکثر فعالان رسمی اجرایی شدن اطلاع‌رسانی قیمت از طریق سامانه یاد شده می‌تواند اثرات مثبتی در شفاف‌سازی قیمت‌های بازار ارز داشته باشد.

پیامدهای رسمی‌سازی اعلام نرخ

در چهار روز کاری هفته گذشته دلار ۲ افزایش ۵ تومانی، یک کاهش ۱۰ تومانی و یک روز بدون تغییر را پشت سر گذاشت؛ شاخص بازار ارز روز شنبه پنجمین رشد پیاپی خود را تجربه کرد و با ۵ تومان افزایش به قیمت ۳۳۳۵ تومان رسید. به گفته فعالان، افزایش تقاضای برخی افراد و شرکت‌های تجاری به دلیل تعطیلی‌های انتهای هفته عامل رشد روز شنبه بود. روند افزایشی دلار در روز یکشنبه متوقف شد و این ارز روی نرخ ۳۳۳۵ تومان روز پیشین ایستاد. دوشنبه روند قیمتی تغییر کرد و شاخص بازار ارز با ۱۰ تومان کاهش به ۳۳۲۵ تومان رسید. این کاهش به گفته فعالان ناشی از افت قیمت درهم در بازار دبی بود؛ اما بازار روز دوشنبه به اخبار مهم دیگری نیز توجه داشت. رشد کم‌سابقه نرخ رسمی دلار و اعلام میانگین موزون نرخ خرید و فروش ارز در «سامانه سنا» دو خبر مهم روز دوشنبه بودند. در یازدهمین روز خردادماه نرخ رسمی دلار در مرکز مبادلات ارزی ۶۲ ریال رشد کرد که بیشترین میزان افزایش دلار مبادله‌ای در ۱۱ ماه گذشته بود. افزایش همزمان دلار مبادله‌ای و کاهش دلار بازار منجر به کاهش واگرایی در بهای ارز و رسیدن فاصله این دو نرخ به ۴۳۶ تومان شد. اطلاع‌رسانی نرخ ارز در سامانه اعلام توسط بانک مرکزی در این روز پس از گذشت حدود ۴ ماه‌و نیم از«ابلاغ مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها» انجام شد. در سیستم اطلاع‌رسانی مورد اشاره نرخ واقعی کشف‌شده ناشی از تقاضا و عرضه بازار به راحتی در اختیار مخاطبان قرار خواهد گرفت. به گفته برخی فعالان این اطلاع‌رسانی و اعلام نرخ از مجرای رسمی اعتماد به قیمت‌های بازار را افزایش خواهد داد. از سوی دیگر اعلام نرخ از ایجاد تفاوت قیمت‌های زیاد و غیرواقعی در بازار جلوگیری خواهد کرد. هر چند که به گفته فعالان مهم‌ترین اثری که این شفاف‌سازی قیمتی به‌دنبال خواهد داشت، کاهش تاثیر دلالان خرد بر قیمت بازار است. بر اساس «مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها» نرخ شروع بازار (Opening Rate) در روز کاری بعد، نرخ پایانی بازار در روز کاری قبل با دامنه تغییرات ۲/ . ± درصد خواهد بود؛ بنابراین بازیگران غیررسمی از این پس به احتمال زیاد نخواهند توانست در ساعات پایانی روز و پس از بسته شدن صرافی‌های مجاز به فعالیت، قیمت دلار را با استفاده از برخی معاملات محدود و بعضا صوری تحت‌تاثیر قرار دهند؛ در واقع نرخ آغازین روز بعد متاثر از معاملات واقعی انجام شده در روز قبل و تا ساعت ۶ بعدازظهر خواهد بود.

این در حالی است که پس از تمدید مذاکرات هسته‌ای در تاریخ ۳ آذر سال ۹۳ دامنه نوسانات دلار بالا رفت و برخی معامله‌گران غیررسمی با انجام رفتارهای هیجانی و ایجاد جو روانی دامنه نوسانات این ارز را افزایش دادند. در آذرماه و اوایل دی‌ماه ۹۳ با افزایش دامنه نوسان، معامله‌گران در برخی از برش‌های زمانی دست از فعالیت کشیدند و تا حد زیادی عرضه‌کننده انحصاری بازار شدند و توانستند با این حربه دامنه نوسانات را بالا ببرند. با این وجود در اواسط دی‌ماه ۹۳ اقدامات نهاد سیاست‌گذار برای کوتاه شدن اثر معاملات صوری و سفته‌بازی در بازار ارز بیشتر شد.

در گام اول بازیگران بازارساز رسمی با فروش ارز دست بالا را در سمت عرضه در اختیار گرفتند تا معامله‌گران غیررسمی با احتکار ارز نتوانند دامنه نوسان را بالا ببرند. در گام دوم با به رسمیت شناختن بازار آزاد برای بالا بردن شفافیت قیمت‌ها مقررات ناظر بر عملیات ارزی صرافی‌ها در تاریخ ۲۸ دی‌ماه ابلاغ شد و اعلام نرخ از مجرای رسمی سرانجام پس از گذشت ۴ ماه و نیم در روز دوشنبه به انجام رسید. البته در نرخ‌های اعلام شده توسط سامانه اعلام نرخ بعضا نکاتی نیز مشاهده می‌شود که ابهاماتی را برای برخی از فعالان ایجاد کرده است. به گفته اکثر فعالان رسمی با وجود نزدیک بودن میانگین قیمتی اعلام شده توسط سامانه اعلام نرخ به بازار آزاد تهران، نرخ خرید اعلام شده در سامانه اعلام نرخ از نرخ فروش در همان ساعت در برخی مواقع بیشتر است. هفته گذشته سکه سومین کاهش هفتگی پیاپی را تجربه کرد؛ کاهشی که با ریزش طلای جهانی در روز پنج‌شنبه، در روز شنبه نیز در صورت عدم افزایش دلار ادامه پیدا خواهد کرد.