نامهربانی‌ها با اسناد ملی
دنیای اقتصاد، فاطمه رافع- اسناد ملی هر کشور را می‌توان گنجینه‌ای گرانبها دانست که پل ارتباطی بین گذشته و آینده آن سرزمین محسوب می‌شود و از این رو حفظ این اسناد ضرورتی انکارناپذیر است. 19 اردیبهشت ماه هر سال در تقویم ایرانیان به نام روز «اسناد ملی و میراث مکتوب» نام‌گذاری شده و قرار است این روز نمادین، یادآور اهمیت حفظ این اسناد به مردم و مسئولان باشد و همین امر باعث شد سالن اجتماعات جهاددانشگاهی خراسان رضوی میزبان مراسم «گرامی‌داشت روز اسناد ملی» باشد؛ مراسمی که قرار بود با حضور استاندار خراسان رضوی برگزار شود اما به گفته رئیس مرکز اسناد ملی استان، ترافیک کاری و اتفاقی خاص مانع از حضور وی شد و مدیرکل دفتر منابع انسانی و تحول اداری استانداری به نمایندگی از استاندار در این مراسم حضور یافت. بی‌توجهی به نقش سند در جامعه معاون سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی کشور در این مراسم با اشاره به اینکه در جامعه ما زمانی که از سند صحبت می‌شود، نگاه‌ها به جنبه تاریخی اسناد معطوف می‌شود، اظهار کرد: به نظر من جنبه تاریخی تنها بخش کوچکی از وظایف سازمان اسناد است. غلامرضا امیرخانی با بیان اینکه بر اساس قانون هیچ شخص یا سازمانی حق از بین بردن اسناد را ندارد، تصریح کرد: وظیفه سازمان اسناد ملی حفظ این اسناد است و بر اساس قانون تمام سازمان‌ها موظف هستند بعد از 40 سال اسناد خود را به سازمان تحویل دهند اما اطمینان دارم بسیاری از اسناد سازمان‌ها در وضعیت بدی نگهداری می‌شوند و بسیاری دیگر از اسناد نیز علی‌رغم تأکید قانون مبنی بر حفظ آن‌ها، به دلیل بی‌توجهی از بین رفته‌اند. معاون سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی کشور با اعتقاد بر اینکه آگاهی سازمان‌ها درباره اهمیت اسناد در فرآیند تصمیم‌گیری‌های ملی باعث توجه بیشتر آنان به حفظ اسناد می‌شود، افزود: اگر قرار بود مسئولان ما واقعا با سند صحبت کنند، بسیاری از حرف‌ها زده نمی‌شد. امیرخانی با اشاره به اینکه نقش سند در جامعه ما بسیار کم‌اهمیت است، عنوان کرد: بی‌توجهی به اهمیت اسناد در جامعه ما ریشه تاریخی دارد و اگر اسناد گذشته را بررسی می‌کردیم، بسیاری از مشکلات به وجود نمی‌آمد. وی ادامه داد: بی‌توجهی برخی از گذشتگان به اسناد باعث شده است اسنادی که در اختیار داریم محدود باشد. معاون سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی کشور فراگیری دانش استفاده از اسناد را یکی از ضروریات برای مسئولان دولتی در جهت اداره امور مملکتی دانست و گفت: مشکل دیگر ما در حوزه اسناد عدم استفاده از آن‌ها توسط مسئولان است؛ مسئولان باید به دانش گذشته خود اهمیت دهند زیرا اطلاعات سند متقن‌تر از کتاب است و در عین مطالعه سند می‌توانیم به بسیاری از مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پی ببریم؛ در حقیقت اسناد ویژگی خاص «بکر بودن» را دارند. امیرخانی با تأکید بر لزوم تغییر رویکرد جامعه چه در بعد آکادمیک و چه در بعد استفاده از سند به عنوان یک منبع تاریخی، اظهار کرد: دانشگاهیان ما باید بدانند که سند تنها یک برگه متعلق به تاریخ گذشته نیست. معاون سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی کشور به تأکید دین اسلام به حوزه اسناد نیز اشاره و تصریح کرد: در متون دینی ما بحث سند و مستند کردن بسیاری از مسائل مورد توجه قرار گرفته است؛ طولانی‌ترین آیه قرآن مربوط به مکتوب و مستندکردن قرض‌ها و دیون است. خبرهای خوش رئیس مرکز اسناد ملی خراسان رئیس مرکز اسناد و کتابخانه‌ ملی خراسان رضوی نیز در این مراسم از تغییر مکان ساختمان این مرکز خبر داد و گفت: یک‌شنبه، 20 اردیبهشت ماه به ساختمان جدید مرکز واقع در ابتدای بلوار لادن منتقل می‌شویم و مطمئن هستیم تا پایان سال جاری تمام اسناد مربوط به استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی که در تهران دپو شده است، به این مرکز منتقل خواهد شد. اکبر شیخ با اشاره به اینکه در واقع مرکز اسناد و کتابخانه ملی خراسان رضوی با عنوان منطقه شمال شرق کشور و با محوریت مشهد فعالیت می‌کند، خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه استان‌های خراسان شمالی و جنوبی مرکز اسناد ملی ندارند، توجیه ما این است که انتقال اسناد آن‌ها به مشهد، کار را برای پژوهشگران راحت‌تر خواهد کرد. رئیس مرکز اسناد و کتابخانه‌ ملی استان با بیان اینکه قرار است این مرکز به عنوان مقر تبادل مواریث مکتوب مربوط به اسناد و کتب با کشورهای افغانستان و تاجیکستان باشد، ابراز امیدواری کرد: تمام این اقدامات به تحقق جایگاه استان در حوزه حفظ و نشر اسناد ملی کمک کند. شیخ از تشکیل «کارگروه کمیته ملی حافظه جهانی» در استان ظرف دو هفته آینده خبر داد و افزود: در این کارگروه قرار است تمام اسنادی که قابلیت ثبت استانی، ملی و جهانی دارند، بررسی شوند. رئیس مرکز اسناد و کتابخانه‌ ملی استان با بیان اینکه تلاش می‌کنیم اندیشگاه فرهنگی و اسلامی را هر چه سریع‌تر در استان راه‌اندازی کنیم، اظهار کرد: محافل و نشست‌های فرهنگی در این اندیشگاه‌ برگزار خواهد شد. شیخ راه‌اندازی کتابخانه نابینایان و گویا را در آینده نزدیک از دیگر رخدادهای مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان برشمرد و تأکید کرد: برای تحقق و به ثمر رسیدن این مرکز بسیار مهم علمی و فرهنگی نیازمند مساعدت و همفکری تمام دستگاه‌ها هستیم. رئیس مرکز اسناد و کتابخانه‌ ملی استان یادآور شد: این مرکز از سال 88 تاکنون 400 میلیون برگه سند را جمع‌آوری کرده که یک میلیون و 350 هزار برگ از آن به عنوان اسناد انتقالی، با قابلیت نگهداری شناخته شده است. اهمیت اسناد در حفظ هویت و حافظه تاریخی معاون اداره موزه‌های آستان قدس رضوی نیز در بخشی از این مراسم با اشاره به ضرورت توجه به حفظ اسناد اظهار کرد: اگر به مقوله اسناد توجه کنیم، بدون شک هویت و حافظه تاریخی ما حفظ خواهد شد. علی سوزن‌چی تاریخ، آموزش، بناهای تاریخی، رجال معروف سیاسی، علمی ، مذهبی و ... را از مؤلفه‌های هویت‌بخشی در اسناد مربوط به استان دانست و خاطرنشان کرد: خراسان پنجره‌ای به تاریخ ایران است و برای آشنایی با تاریخ ایران باید از این پنجره‌ به تاریخ کشور نگاه کرد. معاون اداره موزه‌های آستان قدس رضوی با بیان اینکه شش قرن اول تاریخ ایران به نوعی با خراسان مرتبط است، افزود: زیرا خراسان مرکز علمی، سیاسی و فرهنگی کشور بوده و نقش مهمی در تحولات تاریخی داشته است. وی ادامه داد: قدیمی‌ترین سند خراسان که در مرکز اسناد آستان قدس نگهداری می‌شود، مربوط به اوایل قرن شش و سال 514 هجری قمری و یک سند تک‌برگی است. سوزن‌چی به جایگاه آموزش در اسناد موجود در استان نیز اشاره و عنوان کرد: مدارس علمیه با سابقه‌ای از قبیل «دو در» و «پریزاد» از دوره تیموریان باقی مانده و پس از آن نیز مدارسی همچون «عباسقلی‌خان»، «نواب» و «میرزا جعفر» در اسناد موجود است. معاون اداره موزه‌های آستان قدس رضوی اضافه کرد: مسجد گوهرشاد از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی است که بر اساس اسناد موجود وقف‌نامه آن مربوط به دوره شاهرخ تیموری است؛ همچنین اسناد مکتوب باقی مانده درباره حرم امام رضا(ع) از دوران شاه‌عباس اول صفوی به بعد است. سوزن‌چی به اهمیت تجارت و بازرگانی در استان با توجه به اسناد موجود نیز اشاره و تصریح کرد: بر اساس اسناد موجود، تجار معروفی از سراسر کشور به خراسان می‌آمدند؛ همچنین مشهد در بحث ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی جایگاه ویژه‌ای داشته است. معاون اداره موزه‌های آستان قدس رضوی با اعتقاد بر اینکه آستان قدس بزرگترین نماد دینی و مذهبی ایران شناخته می‌شود، گفت: این مجموعه سابقه‌ای 1200 ساله را در خود گنجانده و از عناصر مهم هویت‌بخشی مذهبی نه تنها در مشهد و کشور بلکه در جهان تشیع به شمار می‌رود. سوزن‌چی ادامه داد: در مجموع اطلاعات ارزشمندی درباره حوزه‌های مختلف مردم‌شناسی، مباحث مختلف تاریخی، تحولات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... در اسناد استان وجود دارد که معرفی آن‌ها همت ارگان‌ها و نهادهای مختلف را می‌طلبد با این حال معرفی این اسناد نباید باعث شود حصاری دور خود بکشیم بلکه هویت خراسان همراه با هویت اصفهان، فارس، شیراز، آذربایجان و… باید منجر به وحدت و ایجاد هویت ملی شود. در این مراسم از مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی، مدیر سازمان حسابرسی واحد مشهد، رئیس دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مدیر خدمات بیمه‌ای استان و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به عنوان مدیران برتر استان در حوزه نگهداری اسناد تقدیر شد. در حاشیه این مراسم، نمایشگاه «خراسان در آئینه اسناد» برگزار شد که به معرفی آخرین دستاوردهای پژوهشی سازمان اسناد ملی استان اختصاص داشت.