پول توجیبی کودکان‌: بایدها و نبایدها
دادن پول توجیبی به کودکان می‌تواند کار ساده‌ای به نظر برسد، ولی این‌طور نیست. امروزه دادن پول توجیبی به بچه‌ها به قدری متداول شده است که هیچ پدر و مادری نمی‌توانند از زیر بار آن شانه خالی کنند، اما چگونه این پول را بپردازیم و چقدر؟ آیا راهی وجود دارد که در عین پرداخت پول توجیبی بچه‌ها را از لحاظ مالی تربیت کنیم؟ برای رسیدن به یک پاسخ مناسب باید به همراهی همسرتان تکلیف خود را در برابر چند پرسش کلیدی روشن کنید، این پرسش‌ها از این قرارند: چه مقدار پول برای پول توجیبی کودکانتان اختصاص دهید؟
میزان درآمد ماهانه شما، وضعیت وام‌ها، بدهی‌ها، برنامه‌های بلندمدت مالی، برنامه‌های پس‌اندازتان برای فرزندان، همه و همه بر میزان پول توجیبی که قرار است به فرزندتان بدهید، تاثیر دارد. میزان پول توجیبی را تنها با در نظر گرفتن میزان درآمد یا طبقه اجتماعی‌تان یا آنچه دوستان فرزندتان دریافت می‌کند، تعیین نکنید. سعی کنید برای فرزندتان توضیح دهید که اگر قرار است پول توجیبی کمتری نسبت به دوستانش دریافت کند، به این علت است که شما برنامه‌های پس انداز بیشتری نسبت به خانواده دوستان او برای او تدارک دیده‌اید. اگر بدهی، وام یا حساب پس‌انداز خاصی ندارید، یک راه عادلانه برای تعیین میزان پول توجیبی، اختصاص درصدی از درآمد ماهانه‌ به فرزندتان است، به این ترتیب همزمان با رشد درآمد شما، فرزندتان نیز پول بیشتری دریافت خواهد کرد و احساس خواهد کرد سهم خود را از پیشرفت مالی خانواده دریافت کرده است. چنین احساسی خود سبب احساس پیوستگی و مسوولیت‌پذیری مالی بیشتر از جانب وی خواهد شد. برخی از والدین فاکتور سن را در محاسبه مقدار پول توجیبی نادیده می‌گیرند، فراموش نکنید که اگر ۵درصد از درآمدتان را به‌عنوان پول توجیبی ماهانه به نوجوان خانواده می‌دهید، دادن همین مبلغ به یک کودک هفت ساله نه عادلانه است و نه معقول، به‌طور کلی تا ۳ درصد برای کودکان زیر ۹ سال، ۳الی ۵ درصد برای کودکان ۹ الی ۱۵ سال و از ۵ الی ۱۰ درصد برای نوجوانان بالای ۱۵ سال معقول به نظر می‌رسد. فراموش نکنید که اگرماهانه تنها یک میلیون تومان درآمد دارید، اختصاص بیش از ۱۰ درصد آن به پول توجیبی فرزندانتان (حتی اگر در سال‌های اول دانشگاه باشد) نشانه‌ دست و دلبازی نیست، بلکه روشی غلط برای اتلاف پول و عدم برنامه‌ریزی برای آینده او است.
برخی از والدین به‌نحو دیگری از معیار سن برای پرداخت پول توجیبی استفاده می‌کنند، در این روش که عمدتا هفتگی است، والدین به تعداد سال‌های سن فرزندشان به او پول می‌پردازند، مثلا هفته‌ای هشت هزار تومان برای یک کودک هشت ساله، با این حال واضح است که روش درصدی بهتر است، زیرا اختلاف درآمد خانواده‌های مختلف را نیز پوشش می‌دهد. اگر قرار است به فرزند 18 ساله‌تان تنها 8‌درصد از درآمد ماهانه‌تان را پرداخت کنید، سعی کنید حداقل 2 درصد از درآمدتان را برای او پس‌انداز کنید. این مبالغ ممکن است اندک به نظر برسند ولی گذر سال‌ها آنها را بزرگ و بزرگ‌تر خواهد کرد. پس‌انداز کردن برای کودکان کاری دلپذیر و بدون استرس است، زیرا شما اطمینان دارید که سال‌های زیادی وقت دارید و حتی یک درصد پس انداز نیز بی‌تاثیر نیست.
آیا باید به‌صورت بی‌قید و شرط به فرزندتان پول توجیبی بدهید؟
آیا کارهایی هست که اگر فرزندتان انجام دهد یا ندهد بر مبلغ پول توجیبی او تاثیر بگذارد؟ باید تکلیف خود را با این مساله روشن کنید. پول توجیبی برای شما چه نقش تربیتی دارد؟ آیا ابزاری است برای کنترل فرزندانتان؟ آیا راهی است برای تشویق او به پذیرفتن نقش‌ها و مسوولیت‌های بیشتر در خانواده؟ آیا فکر می‌کنید حق طبیعی او و نیاز ضروری اوست و شما نمی‌توانید آن را کم یا زیاد کنید؟ درست است که کودکان برای خرید مایحتاج ضروری خود، گذران اوقات خود در مدرسه و با دوستانشان، به پول نیاز دارند، اما شاید گاهی لازم باشد این پول را نه به سادگی بلکه در قبال پذیرش مسوولیت‌هایی به آنها بدهید. پول توجیبی نخستین پولی است که کودکان به‌صورت منظم در زندگی خود دریافت می‌کنند، اگر یک کودک بتواند بیاموزد چگونه این پول را میان نیازهای متنوعش و روزهای ماه توزیع کند، در آینده نیز مشکلی در زمینه مدیریت درآمد ماهانه‌اش نخواهد داشت، از طرفی اگر کودک بیاموزد که با پذیرفتن مسوولیت‌های بیشتر قادر است درآمد بیشتری کسب کند، از همین حالا نسبت تنگاتنگ میان پول و زحمت را درخواهد یافت، البته این به این معنا نیست که کودک خود را به‌نحوی تربیت کنید که توقع داشته باشد برای هر مسوولیت ساده‌ای که به عهده می‌گیرد، پول دریافت کند. برخی از وظایف کودکان باید بدون چشم داشت از جانب آنها و به‌عنوان وظایف بدیهی عضوی از خانواده انجام پذیرد؛ اما شما می‌توانید وظایف جانبی را بر‌عهده آنها بگذارید و به‌خاطر آن به آن پول بدهید. این تمرینی مناسب برای اشتغال آنها در آینده است. از طرفی می‌توانید نسبتی میان خط قرمزهایتان در خانواده و دریافت پول توجیبی برقرار کنید، این بدین معنا نیست که از طریق فشار مالی از فرزندتان بخواهید درس بخواند و یا علایق شما را پی‌گیری کند، بلکه فقط در موارد بحرانی، می‌توانید از عدم پرداخت پول توجیبی به‌عنوان راهی برای جلوگیری از رفتارهای ناپسند استفاده کنید. پولی که در ازای انجام وظایف و کارهای خانه به فرزندتان می‌دهید باید از پول توجیبی ماهانه او منفک باشد، بدین ترتیب زمانی که او وقت کافی یا انرژی برای انجام وظایف اضافی را ندارد، همچنان مبلغ ضروری را دریافت خواهد کرد.
پول توجیبی برای چه مصارفی است؟
آیا فرزند شما برای خرید هر چیزی با پول توجیبی خود آزاد است؟ آیا اساسا پول توجیبی برای خرید پوشاک یا مواردی چون لوازم‌التحریر کافی است؟ اغلب این‌طور نیست. قبل از هرچیز باید ارزش‌های خانواده را برای کودک خود روشن کنید، مثلا اینکه صرف تمام پول توجیبی‌اش برای رفتن به گیم نت را تایید نمی‌کنید.
در گام دوم شما و همسرتان باید متفق‌القول باشید مبلغی که به‌عنوان پول‌توجیبی به فرزندتان می‌دهید، قطعی است. این مبلغ با سهل‌انگاری‌های او و خرج کردن تمام پولش در راهی احمقانه در اوایل ماه افزایش نمی‌یابد. نباید از سنین پایین این انگاره را در ذهن فرزندتان ایجاد کنید که خطاهای او در خرج کردن هیچ هزینه‌ای برای او ندارد و او لازم نیست نگران تبعات آن باشد، البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که پول توجیبی برای تامین تمام نیازهای فرزندتان نیست، مخارج کلان‌تری وجود دارند که پرداخت آنها به‌صورت دائمی به عهده شما باقی خواهند ماند، مخارجی چون شهریه مدرسه یا خرید مایحتاج آن، خرید مواردی مثل لباس نیز بهتر است با افزایش سن فرزندتان (با افزایش پول توجیبی او) به‌عهده خود او گذاشته شوند. فراموش نکنید که تامین هزینه‌های غیرمترقبه و ضروری نیز به عهده شما است، البته بد نیست به فرزندتان بیاموزید که پس‌انداز کردن را با پول توجیبی‌اش آغاز کند، به این ترتیب او قادر است یک حساب ذخیره موارد اضطراری داشته باشد، البته بهتر است در‌صورت وقوع یک مورد اضطراری به او کمک کنید و اجازه دهید با پس‌اندازش مواردی را که برایشان نقشه‌ای کشیده است خریداری کند.
نکاتی برای تمام سنین:
درخصوص پرداخت پول توجیبی منظم و با استمرار عمل کنید. پول توجیبی را در روز مشخصی پرداخت کنید و این روز را همواره به خاطر داشته باشید. این نظم و روال را جدی بگیرید زیرا به کودکتان این فرصت را می‌دهد تا برنامه ریزی زمانی مالی را بیاموزد. این تمرینی برای دریافت حقوق است.
متخصصان می‌گویند نباید از پول برای کنترل فرزندتان استفاده کنید. هرچند که می‌توان از طریق پول توجیبی او را تشویق به انجام دادن وظایف بیشتر کرد، یا در موارد بسیار اضطراری او را از کارهای بسیار بد بازداشت، ولی بهتر است پول را به‌عنوان مهم‌ترین ابزار تربیتی در نظر نداشته باشید. اگر کودکتان بدغذاست، اگر نمرات بدی می‌گیرد، اگر وقت خود را با بازی هدر می‌دهد، بهتر است به‌دنبال راه تربیتی بهتری بگردید. قطع کردن یا کاهش پول توجیبی در قبال بدرفتاری، فرزندتان را به سمت این ایده سوق می‌دهد که همه‌ مفاهیم و رفتارها دارای نسبت با پول هستند، در صورتی که این طور نیست.
اگر تعداد زیادی فرزند دارید، قادر نخواهید بود برای
تک تک آنها 10 درصد از درآمدتان را اختصاص دهید. فراموش نکنید که درصد پول توجیبی دریافتی با افزایش تعداد فرزندان به نحو معنا داری کاهش می‌یابد. در این شرایط برقراری عدالت اهمیت خاصی دارد، برای فرزند بزرگ‌تر اولویت بیشتری قائل شوید و البته به هیچ وجه تبعیض جنسیتی قائل نشوید. دختران باید حقوق برابر را از سنین کم و از خانواده خود دریافت کنند تا بتوانند در بزرگسالی از حقوق خود دفاع کنند.
نکاتی برای کودکان زیر پنج سال
حتما این جمله را شنیده‌اید: هرگز برای شروع دیر نیست. باید به شما بگویم عکس آن نیز صادق است، هرگز برای شروع زود نیست. متخصصان دریافته‌اند که کودکان از سن یکسال و نیم مفهوم پول را درک می‌کنند و از سن 3 سالگی قادر به دریافت پول توجیبی هستند. هرچند که کودکان بسیار کوچک قادر نیستند به تنهایی به مغازه بروند یا به ‌صورت منظم برنامه‌ریزی کنند ولی می‌توان به آنها نیز نکاتی درخصوص پول آموخت. به‌عنوان مثال هر وقت که به فروشگاه می‌روید مبلغی به آنها بدهید و از آنها بخواهید خودشان چیزهایی را که می‌خواهند انتخاب کنند.
برای کودک زیر پنج سال‌تان یک قلک بخرید، هر چند وقت یک بار یا به صورت منظم مبلغی پول به او بدهید و از او بخواهید تصمیم بگیرد چه مقدار را با شما در خرید از فروشگاه خرج کند و چه مقدار را به قلکش بیندازد. در یک روز خاص قلک را بشکنید و سعی کنید با ساختن یک روز به یادماندنی و خرید یک شی مطلوب برای کودکتان ارزش پس انداز را در ذهن او ماندنی کنید.
مفاهیم پایه‌ مالی، مثل پس انداز، خرج کردن و خیریه، مفاهیمی هستند که کودکان باید قبل از پنج سالگی آنها را بیاموزند. هر کودکی باید در سنین پیش از پنج سالگی بارها با این سوال مواجه شده باشد، چقدر پس انداز کنم؟ چقدر به دیگران کمک کنم ؟ و چقدر خرج کنم؟ هرچه زودتر این سوالات مطرح شوند وقت بیشتری برای تمرین کردن پاسخ‌ها وجود دارد.
پول توجیبی برای کودکان ابتدایی و راهنمایی
بسیاری از بانک‌ها حساب‌های پس‌انداز مخصوص کودکان ارائه می‌کنند، شاید قلک برای سنین ابتدایی جالب است، ولی برای سال‌های بعد از آن چندان مناسب نیست. حساب‌های پس‌انداز کودکان را شناسایی کنید و به همراه فرزندتان یکی از آنها را انتخاب کنید. به کودکتان بیاموزید بخشی از پول توجیبی‌اش را در این حساب پس‌انداز کند. دراین سن با فرزندتان در مورد بودجه بندی و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت حرف بزنید. بودجه‌بندی خانواده را در ابعاد هفتگی، ماهانه و سالانه به فرزندتان نشان دهید و از او بخواهید فعالیتی مشابه را با پول توجیبی خود انجام دهد. در این سن کارهای جانبی خانه را برای کسب درآمد بیشتر به فرزندتان بسپارید و برای نخستین بار او را با مفهوم نسبت متقابل تلاش و پول آشنا کنید. شاید صبر کردن برای سال‌های دانشگاه یا دبیرستان بسیار دیر باشد. همچنین در سال‌های دوران راهنمایی مبلغ پول توجیبی را به نحو محسوسی بالا ببرید، زیرا همزمان که فرزندتان بیشتر یاد می‌گیرد تا پول خود را مدیریت کند بیشتر تمایل خواهد داشت تا وسایل مورد‌نیازش را از قبیل لوازم التحریر و غیره با پول خود بخرد. فراموش نکنید هرچقدر بخش عمده تری از مخارج فرزند را بر عهده او بگذارید مسوولیت او سخت‌تر خواهد شد. در آغاز او اشتباهات بسیاری مرتکب خواهد شد، در مقابل این اشتباهات صبور باشید.
پول توجیبی برای نوجوانان
وقتی که فرزندتان به سن نوجوانی می‌رسد، وقت آن است که یک کارت عابربانک داشته باشد. کار کردن با عابر بانک با خرج کردن از طریق پول نقدی متفاوت است، در پرداخت اعتباری در یک فروشگاه و از طریق یک دستگاه هیچ شئ فیزیکی جا به جا نمی‌شود و در نتیجه احساس دریغ و حسرت خرید کردن کمتر است. فرزندان باید از سال‌های نخست دبیرستان با این مساله آشنا شوند و به تدریج یاد بگیرند، کارت‌هایشان را نیز همچون پول نقد کنترل کنند. به بچه‌های دبیرستانی مسوولیت مالی و حق انتخاب بیشتری بدهید. از آنها بخواهید که انتخاب کنند که پول توجیبی‌شان شامل چه مواردی شود؟ لباس، هزینه‌های مدرسه، تفریحات آخرهفته؟ آیا آماده هستند که تمامی مخارج خودشان را خودشان مدیریت کنند؟ آگر نیستند بهتر است کم کم این آمادگی را کسب کنند. در این سن از نوجوان بخواهید خودش نحوه دریافت پول توجیبی‌اش را مشخص کند، ماهانه؟ هفتگی؟ یا حتی سالانه؟در این سن برنامه‌هایتان را برای پس‌انداز برای کودکان با آنها به‌صورت جدی در میان بگذارید و ترجیحات آنها را در نظر بگیرید.