تاریخچه‌ای از «دلار آمریکا» و نقش آن بر اقتصاد جهان

گروه تاریخ و اقتصاد: کنگره آمریکا (که زمانی، تنها یک مجلس بود) ششم ژوئیه سال ۱۷۸۵ به اتفاق آرا «دلار Dollar» را واحد پول آن کشور قرار داد. پیش از استقلال ایالات متحده یعنی در ۴ژوئیه۱۷۷۶، پول انگلستان (لیره) در ۱۳ مهاجرنشین انگلیسی آمریکای شمالی رایج بود. در جریان انقلاب، آمریکایی‌ها سکه نقره‌ای اسپانیا به نام «دلار» را که در مکزیک رایج بود وسیله دادوستد قرار داده بودند و به همین دلیل نام پول ملی خود را «دلار» گذاشتند. سکه دلار نقره‌ای از قرن چهاردهم بیش‌از سه قرن به نام «تالر،دالر، تلار و دلار» در اروپا رایج بود که اسپانیایی‌ها آن را حفظ و به مستعمرات خود در قاره آمریکا منتقل کردند.

«اس با خط عمودی؛ $» که علامت بین‌المللی دلار است نیز از اسپانیایی‌ها اقتباس شده که پول خود را با علامتp «پی» مشخص می کردند و این p «پی» در آمریکای شمالی به تدریج و در جریان نوشتن به شکل $ در آمد.

دلار آمریکا همچنین پول رایج ۱۰ کشور و ۱۶ منطقه وابسته است. اکوادور، السالوادور و پاناما همان دلار آمریکا را به جای پول ملی خود به‌کار می‌برند.

بعضی اوقات آمریکایی‌ها در محاوره، به جای لفظ دلار، واژه «باک » را به‌کار می‌برند.

در دوران جنگ داخلی آمریکا بود که اسکناس دلار (دلار کاغذی با پشتوانه طلا) به تدریج جای دلار سکه‌ای (نقره‌ای و زرین) را گرفت. در آمریکا شورای پول (که رئیس آن به پیشنهاد رئیس‌جمهور و رای سنا انتخاب می‌شود) کنترل سیستم بانکی و ذخایر فدرال (کنترل دلار) را به دست دارد و سیاست مالی کشور از جمله تغییر نرخ بهره را تنظیم می‌کند و در صورت لزوم تغییر می‌دهد. آمریکا برخلاف سایر کشورها، دارای ۱۲ بانک مرکزی است. چاپ اسکناس دلار توسط اداره «گراور و چاپ فدرال رزرو» انجام می‌گیرد که از کاغذ و مرکب خاص استفاده می‌کند که فرمول تهیه آنها باید محرمانه بماند.

دلار آمریکا (USD) برخلاف اسکناس سایر کشورها دارای یک اندازه و یک رنگ است که خارج از آمریکا به «پشت سبز» معروف است. از سال ۲۰۰۵ با حفظ زمینه سبز، تغییراتی در رنگ برخی از قسمت‌های اسکناس‌های دلار داده شده که هدف، جلوگیری از جعل آنها بوده است. قبلا اسکناس پانصد دلاری و هزار دلاری هم بود که ریچارد نیکسون از سال ۱۹۶۹ آنها را از بیم جعل، از جریان خارج ساخت و صد دلاری اینک درشت‌ترین اسکناس آمریکاست. نیکسون عقیده داشت که دیدن اسکناس درشت (مثلا پانصد دلاری)، تورم پول را در ذهن تداعی می‌کند و تاثیر روانی منفی می‌گذارد. همین نیکسون برای رهاساختن واشنگتن از محدودیت چاپ دلار، این پول را از استاندارد طلا هم خارج ساخت.

حجم دلار در جریان که «ذخیره ارزی» بسیاری از کشورها قرار گرفته چهار دهه است که از میزان طلا در آمریکا بیشتر شده و دارد بازهم بیشتر می‌شود. همه تلاش سران آمریکا دلاریزاسیون کردن اقتصاد جهان پس از جنگ جهانی دوم (از دهه چهارم قرن ۲۰) بود که قدرت‌های اقتصادی سابق به فلاکت افتاده بودند.

این سیاست به تحقق رسید و دلار آمریکا پایه معاملات بین‌المللی از جمله نفت، طلا و ... و «ریزرو کورنسی» و یک ذخیره جهانی و ستون قدرت آمریکا شده است، قدرتی بالاتر از توان نظامی. این قدرت در دهه یکم قرن ۲۱ چند تهدید زبانی را که از مرحله «حرف» خارج نشدند از سر گذرانید. ازجمله اندرز برخی مقاله‌نگاران و سیاسیون محلی به دولت‌های متبوع به «فروش ذخایر دلار خود»، «جانشین ساختن دلار با پولی دیگر»، عرضه اوراق بهادار آمریکا (ترژری باوند آمریکا) به بازار که کاهش شدید نرخ دلار را به دنبال خواهد داشت. رژیم ژکن بیش از یک تریلیون و ژاپن حدود ۸۰۰ میلیارد دلار از این اوراق بهادار را در دست دارند و پس از این دو، دولت سعودی و...

بیش از دو‌سوم دلارهای چاپ شده در آمریکا در خارج از این کشور رایج هستند وافزایش دلارهای برون‌مرزی روزافزون است به‌گونه‌ای که در پاره‌ای از مناطق جهان به نظر می‌رسد جای پول ملی را گرفته‌اند و در مناطق بحران‌زده اقتصادی، بورسی شده‌اند و مطابق سهام، خرید و فروش می‌شوند.

در سال ۱۹۹۵ میزان دلار در گردش در سطح جهان ۳۸۰ میلیارد بود و در سال ۲۰۰۴ هفتصد میلیارد، یعنی در فاصله ۹ سال تقریبا دو برابر شده است که بیش از دوسوم آن در خارج از آمریکا است. این، مربوط به اسکناس چاپ شده است و در آن، معاملات اعتباری به حساب نیامده است. در داخل آمریکا به جای پول نقد، مردم با چک و کردیت کارت معامله و خرید می‌کنند.

دلار آمریکا در چند دهه اخیر واحد استاندارد محاسبه در بازارهای بین‌المللی برای کالاهایی چون نفت و طلا قرار گرفته است. حتی بسیاری از کشورها که با آمریکا ارتباط ندارند محصولات خود را بر حسب دلار قیمت‌گذاری می‌کنند.

پیدایش یورو (پول واحد اروپایی) ارزش برابری دلار را پایین آورده و در نتیجه ارزش ذخایر ارزی کشورها کمتر شده است.

به گفته برخی از کارشناسان امور پول، اگر کشورهای عربی صادرکننده نفت دلارهای نفتی خود را در آمریکا پس‌انداز نکنند، وضعیت حساس خواهد شد و به‌همین جهت است که آمریکا می‌کوشد قدرت سیاسی ـ نظامی خود را حفظ کند تا دلار به عنوان پول بین‌المللی باقی بماند.