تصویر آماری از روند رشد اقتصادی

بانک مرکزی تازه‌ترین آمار از رشد اقتصادی کشور در سال گذشته را منتشر کرد
سیمای رشد ۹۲ در نیمه نخست
گروه بازار پول- بانک مرکزی تازه‌ترین آمار از تحولات تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی کشور در سال گذشته را منتشر کرد. بر اساس این آمار که دو فصل نخست سال ۱۳۹۲ را در بر می‌گیرد، در نیمه نخست سال قبل، رشد اقتصادی کشور معادل منفی ۱/۳ درصد بوده است. این آمار نشان می‌دهد که رکود شدید اقتصادی که در سال ۱۳۹۱ بر اقتصاد ایران سیطره یافته بود، در نیمه نخست سال قبل نیز (با شدتی کمتر) ادامه داشته است.این گزارش در کنار ارائه تصویر بخش واقعی از نیمه نخست سال ۹۲ به تجدیدنظر در آمار رشد نیمه نخست سال ۹۱ پرداخته است.
این بازنگری به دلیل تجدیدنظری بوده که در آمار پایه بخش کشاورزی توسط وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته است نرخ رشد اقتصادی نیمه نخست سال 1391 نیز بازبینی شده و مجددا برآورد شده است. بر اساس برآورد رشد اقتصادی نیمه نخست به پایین‌تر از منفی 6 درصد رسیده است. پیش از این، رشد اقتصادی در نیمه نخست سال 1391 به میزان منفی 4/5 درصد اعلام شده بود. این در حالی است که بر اساس ارقام مندرج در گزارش تازه، نرخ رشد اقتصادی نیمه نخست سال 1391، به میزان منفی 3/6 درصد اعلام شده است.

گزارش بانک مرکزی همچنین حاکی از این است که در نیمه نخست سال گذشته، اجزای تقاضای کل در اقتصاد ایران، عمدتا با رشد منفی مواجه بوده‌اند. در بین این اجزا، تنها مواردی که رشد مثبت داشته، «مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی» با رشد

7/3 درصدی و «صادرات کالاها و خدمات» با رشد 5/3 درصدی بوده است.آمارهای بانک مرکزی همچنین بیانگر این است که رشد منفی واردات به کشور، در نیمه نخست سال 1392 تشدید شده است؛ به‌طوری‌که رشد منفی 2/20 درصدی واردات در نیمه نخست سال 1391، به رشد منفی 3/30 درصدی در نیمه نخست سال 1392 تبدیل شده است. آمارهای جدید بیانگر این است که در بین بخش‌های چهارگانه اقتصادی کشور، در نیمه نخست سال گذشته در مقایسه با نیمه نخست سال 1391، وضعیت رشد در بخش‌های خدمات و کشاورزی به سمت منفی حرکت کرده است؛ درحالی‌که در این مدت، تا حدودی از رقم رشد منفی بخش‌های نفت و صنایع و معادن کاسته شده و رشد شدیدا منفی این بخش‌ها، تا حدودی تعدیل شده است.

رشد منفی 1/3 درصدی سال 1392

بر اساس تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی که در ساعات پایانی کاری دیروز در سایت رسمی بانک مرکزی قرار گرفت، «نتایج مقدماتی حاصل از بررسی روند تحولات ارزش افزوده فعالیت‌های اقتصادی حاکی از برآورد رشد اقتصادی منفی 1/3 درصدی برای نیمه نخست سال 1392 است.» به گزارش سایت رسمی بانک مرکزی، بر اساس داده‌های حاصل از منابع آماری و برآوردهای مقدماتی انجام شده درخصوص تولید ناخالص داخلی کشور، نتایج اولیه نشان‌دهنده آن است که در نیمه نخست سال 1392 تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه و به قیمت‌های ثابت سال 1376 به حدود 24 هزار و 991 میلیارد تومان کاهش یافته است.گزارش‌های رسمی منتشر شده از سوی بانک مرکزی در دوره‌های زمانی پیشین حاکی از این بود که تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت پایه و با قیمت‌های ثابت سال 1376، در نیمه نخست سال 1391 به میزان 27 هزار و 657 میلیارد تومان بوده است. مقایسه این دو رقم با هم (تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت در نیمه نخست سال 1392 با این آمار در نیمه نخست سال 1391) بیانگر رشد اقتصادی منفی 1/3 درصدی در نیمه نخست سال گذشته است. پیش از این بانک مرکزی در گزارشی رشد اقتصادی ایران در سال 1391 را معادل منفی 8/5 درصد گزارش داده بود. آمار جدید نشان می‌دهد با وجود اینکه تا حدودی از شدت منفی بودن رشد اقتصادی ایران کاسته شده، اما همچنان تولید در کشور، با کاهش مواجه بوده و حتی مقدار آن از سال 1391 نیز (به عنوان یکسال با رکود شدید) کمتر شده است. پیش از این دولت یکی از برنامه‌های اصلی خود را در اقتصاد، نزدیک کردن رشد منفی اقتصادی به صفر در سال 1392 و سپس مثبت کردن آن در سال 1393 اعلام کرده بود. به این ترتیب، به نظر می‌رسد که رشد تقریبا منفی 6 درصدی در سال 1391، در نیمه نخست سال 1392، به تقریبا منفی 3 درصد کاسته شده و به نظر می‌رسد با تداوم این روند، تا پایان سال 1392، مقدار این متغیر به صفر نزدیک شده باشد.

اصلاح آماری و منفی‌تر شدن رشد اقتصادی 1391

آمارهای پیشین همچنین بیانگر این بود که مقدار شاخص تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت سال 1376 در نیمه نخست سال 1390، معادل با 29 هزار و 227 میلیارد تومان بوده است. مقایسه این عدد با رقم مربوط به تولیدناخالص داخلی به قیمت‌های ثابت سال 1376 در نیمه نخست سال 1391 که پیش از این اعلام شده بود، بیانگر این بود که رشد تولید ناخالص داخلی کشور در نیمه نخست سال قبل، به میزان منفی 4/5 درصد بوده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد گزارش جدید بانک مرکزی، آمارهای قبلی را اصلاح کرده و رشد منفی 4/5 درصدی را که پیش از این اعلام شده بود تغییر داده و به جای آن، نرخ رشد منفی 3/6 درصدی را برای نیمه نخست سال گذشته اعلام کرده است. بر این اساس، می‌توان انتظار داشت با بازنگری در آمارهای کلی سال 1391، رشد اقتصادی منفی 8/5 درصدی که پیش از این برای سال 1391 اعلام شده بود، از این رقم منفی‌تر شده و مقدار آن کاهش بیشتری پیدا کند. این در حالی است که بانک مرکزی در انتهای گزارش جدید خود اضافه کرده که «برآوردهای انجام شده درخصوص نرخ رشد اقتصادی سال 1392 مقدماتی بوده و در معرض تجدیدنظر قرار دارد. همچنین به دلیل تجدیدنظری که در آمار پایه بخش کشاورزی توسط وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته است نرخ رشد اقتصادی نیمه نخست سال 1391 نیز بازبینی شده و مجددا برآورد شده است» بنابراین امکان تجدیدنظر در این آمارها وجود دارد.

روندهای ناهمگون در اجزای تقاضای کل

آمار بانک مرکزی از روندهایی ناهمسو در اجزای تقاضای کل در اقتصاد کشور حکایت دارد. بر اساس این آمارها، در نیمه نخست سال گذشته، مخارج مصرف نهایی «خصوصی» در اقتصاد ایران رشد «مثبت» داشته؛ درحالی‌که مخارج مصارف نهایی در بخش «دولتی» و همچنین «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» در این دوره، با رشد «منفی» مواجه بوده است. بر اساس گزارش جدیدی که از سوی بانک مرکزی منتشر شده، «در سمت تقاضای اقتصاد، به‌رغم رشد مثبت 7/3 درصدی مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی، کاهش مخارج مصرف نهایی بخش دولتی و تشکیل سرمایه ثابت ناخالص (به ترتیب با نرخ رشد منفی 3/7 درصدی و منفی 3/14 درصدی نسبت به دوره مشابه سال 1391) نقش قابل‌توجهی در کاهش رشد اقتصادی نیمه نخست سال 1392 ایفا کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که روند منفی سرمایه‌گذاری در کشور، در نیمه نخست سال گذشته نیز ادامه یافته است. بر اساس آمارهای قبلی میزان سرمایه‌گذاری در سال 1391، به میزان 9/21 درصد کاهش یافته بود. رشد سرمایه‌گذاری در نیمه نخست سال 1391 نیز به میزان منفی 1/19 درصد گزارش شده بود. بر اساس آمارهای جدید، رشد سرمایه‌گذاری در نیمه نخست سال 1392، معادل با منفی 3/14 درصد بوده است. موضوعی که نشان می‌دهد با وجود وضعیت بسیار نامطلوب سرمایه‌گذاری در سال 1391 و نیمه نخست سال 1392، در ماه‌های ابتدایی سال قبل، تا حدودی از رشد منفی آن کاسته شده است.

بر اساس برآوردهای اولیه‌ای که درخصوص سایر اقلام هزینه‌ای اقتصاد همچون تغییر در موجودی انبار، صادرات و واردات به عمل آمده است. در مجموع، هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار در نیمه نخست سال 1392 نسبت به سال قبل منفی 7/2 درصد کاهش یافته است. آمار بانک مرکزی همچنین حاکی از این است که رشد صادرات کالاها و خدمات در نیمه نخست سال قبل نیز مثبت و به میزان 5/3 درصد بوده است. به عبارت دیگر، در بین اجزای «هزینه ناخالص داخلی»، «مخارج مصرف خصوصی» و «صادرات کالاها و خدمات»، با رشد مثبت مواجه بوده‌اند. از سوی دیگر، در این دوره، واردات به میزان نسبتا قابل‌توجهی معادل با منفی 3/30 درصد، کاهش یافته است. واردات در نیمه نخست سال 1392 نیز به میزان منفی 2/20 درصد کم شده بود.

تشدید رکود در خدمات و کشاورزی

گزارش‌های قبلی بانک مرکزی نشان می‌داد که در بین بخش‌های چهارگانه اقتصادی کشور (نفت، کشاورزی، خدمات و صنایع معادن) در نیمه نخست سال 1391، اوضاع در دو بخش «کشاورزی» و «خدمات»، نسبتا بهتر بوده است؛ به‌طوری‌که در نیمه نخست سال 1391، بخش کشاورزی تنها بخش با رشدی مثبت به میزان 1/6 درصد بود و بخش خدمات نیز نسبتا رشد منفی کمی معادل با منفی 1/1 درصد داشت؛ درحالی‌که در این بازه، رشدهای منفی بخش‌های نفت و صنایع و معادن، به میزان شدیدتری منفی بوده است. در نیمه نخست سال 1391، رشد بخش نفت به میزان منفی 6/37 درصد بود و رشد بخش صنایع و معادن نیز به میزان منفی 9/10 درصد بود.

آمارهای جدید تا حدودی از تغییر روندهای رشد در بخش‌های چهارگانه در نیمه نخست سال 1392 حکایت دارد؛ به‌طوری‌که وضعیت در بخش‌های «کشاورزی و خدمات»، نسبتا «منفی‌تر» شده و رشد شدیدا منفی بخش‌های «نفت و صنایع و معادن» تا حدودی تعدیل شده است؛ به‌طوری‌که رشد 1/6 درصدی بخش کشاورزی در نیمه نخست سال 1391، به رشد 1/2 درصدی در نیمه نخست سال 1392 تبدیل شده است. رشد منفی 1/1 درصدی بخش خدمات نیز به رشد منفی 2/4 درصدی این بخش در نیمه نخست سال گذشته، فرو کاسته شده است.

این در حالی است که رشد منفی 3/37 درصدی بخش نفت در سال 1391، به رشد منفی 4/9 درصدی این بخش در نیمه نخست سال قبل، تعدیل شده است که بیانگر این است که رشد منفی نفت در سال گذشته، تا حدودی تعدیل شد. مطابق این روند در بخش صنایع و معادن نیز وجود داشته است، به‌طوری‌که رشد منفی 9/10 درصدی این بخش در سال 1391، به رشد منفی 7/7 درصدی در نیمه نخست سال گذشته، تعدیل شده است.