داروهای ترک اعتیاد معجزه نمی‌کنند

مریم عسگری_ اعتیاد یک بیماری‌ و معضل جهانی است.

شاید بهتر باشد بگوییم، اعتیاد مقوله‌ای انسانی، اجتماعی و به نوعی فرهنگی است که تمام زوایای زندگی شخصی، اجتماعی و حتی سیاسی افراد را درگیر می‌کند و نجات فرد معتاد را به آرزویی تبدیل می‌کند که تحقق آن در کوتاه مدت و بدون برنامه‌ریزی و نظارت دقیق تقریبا محال است. خانواده‌هایی که از وجود یک عضو معتاد در رنج هستند، ممکن است راه‌های مختلفی را برای نجات فرد معتاد تجربه کنند.

از بستن به تخت و روش‌های قدیمی گرفته تا طب‌سوزنی و داروهای شیمیایی و رهرو درمانی و البته استفاده از گیاهان دارویی.

استفاده از گیاهان به عنوان دارو، به منظور پیشگیری و درمان بیماری‌های مختلف از روزگاران کهن مورد توجه بوده است.

اما استفاده از این گیاهان برای ترک اعتیاد حدود ۳۰ سال است که در کشور ما رواج یافته است.

تاریخچه:

در لوحه‌های سومری متعلق به ۳ یا ۴‌هزار سال پیش از میلاد مسیح مطالبی پیرامون مواد مخدر نوشته شده است و این مواد را گیاهان شادی‌بخش نامیده‌‌اند.

بسیاری از پزشکان آن زمان نیز از تریاک برای التیام درد و درمان بعضی از بیماری‌ها استفاده می‌کردند.

برخی از مطالعات نیز نشان می‌دهند استفاده از تریاک که از دسته مواد مخدر است، در قرن هشتم میلادی در هند رواج یافته وعده‌ای عقیده دارند، سابقه استفاده از مواد مخدر در هند به دوازده قرن قبل از لشگر‌کشی اسکندر‌مقدونی به این کشور بازمی‌گردد.

این طور که به نظر می‌رسد استفاده مواد مخدر، سابقه‌ای بس طولانی دارد که به زمان‌های قبل بازمی‌گردد.

اما کشت تریاک در ایران در دوره صفویه برای مصرف داخلی صورت گرفت که باعث شد بسیاری از مردم به سمت آن کشیده شوند، به طوری که بسیاری از شاهان آن زمان معتاد بودند. تعداد این شاهان معتاد در دوران قاجار به بالاترین حد خود رسید.

در سال ۱۳۳۴‌ هجری شمسی، قانون منع کشت خشخاش و جلوگیری از مصرف غیرطبیعی مواد مخدر به تصویب مجلس رسیده و در سال ۱۳۴۸‌ دولت وقت، قانون منع کشت خشخاش را لغو کرده و قانون کشت محدود خشخاش و سهمیه‌کوپن تریاک را جایگزین آن کرد. اما این کارها نتیجه‌ای در برنداشت و روز به‌روز بر تعداد معتادین جامعه افزوده شد.

استفاده از روش‌های مختلف درمان و ترک اعتیاد از حدود ۴۵سال پیش در کشور رواج یافت. استفاده از گیاهان دارویی برای ترک اعتیاد نیز حدود ۳۰‌سال است در کشور ما رواج یافته‌‌ است که گفتنی است این روش‌ها حدود ۱۵۰‌سال پیش در چین مورد استفاده قرار می‌گرفت.

روش‌های ترک اعتیاد

به غیر از روش ترک تدریجی اعتیاد که در آن فرد معتاد و به مدت ۱۵ روز با مصرف اندک مواد مخدر بدن خود را برای ترک کامل آماده می‌کند روش‌های دیگری نیز وجود دارد که به شرح آن می‌پردازیم.

استفاده از داروهای خانواده باربیتوریک‌ها یا مپروبامات که برای تکان‌های عضلانی مسائل روحی و عصبی عضلانی مفید است و در روز اول سه عدد قرص و در روزهای دوم و سوم روزانه ۲عدد قرص و در روزهای سوم تا دهم روزانه یک عدد قرص به فرد معتاد داده می‌شود.

هزینه این قرص‌ها سنگین‌تر از داروهای گیاهی و داروهای شیمیایی متعارف است و باید تحت‌نظر پزشک مصرف شوند و قیمتی حدود ۳۰۰ تا ۴۵۰تومان برای هر عدد قرص دارد.

قرص‌های دیفنوکسیلات که برای درمان اسهال و اختلالات گوارشی به صورت روزانه یک تا سه عدد به مدت ده روز تجویز می‌شود که قیمتی حدود ۷۵ تا ۱۰۰تومان دارند و قرص‌های دیازپام خواب‌آور نیز روزانه دو عدد به افراد معتاد داده می‌شود که یک عدد صبح و یک عدد شب صرف می‌شود. علاوه بر اینها مصرف قرص و آمپول کلر و پرومازین و فنوباربیتال برای دفع حالت تهوع مفید است که قیمتی حدود ۲۰۰ تا ۷۵۰تومان دارند.

دکتر بقایی متخصص درمان و سوء مصرف مواد مخدر در مورد راه‌های کلی ترک اعتیاد می‌گوید به طور کلی ترک اعتیاد سه مرحله دارد:

«۱. سم‌زدایی، یعنی درمان وابستگی جسمی و فیزیولوژیک فرد، که خود به سه روش دارودرمانی، طب سوزنی و داروهای گیاهی تقسیم می‌شود. ۲. قطع وابستگی روانی به دارو و ۳. جلوگیری از عود مجدد بیماری.»

به گفته وی داروهایی که برای درمان اعتیاد موثرند شامل کلوئیدین، آنتی‌هیستامین‌ها، متادون، بوپرونورفین‌ها و... هستند که هر کدام هزینه‌های خاص خود را دارند.

دکتر بقایی استفاده از این داروها را در صورتی مجاز دانست که بیماران تحت نظر پزشک باشند.

به گفته وی هزینه درمان یک بیمار معتاد به وسیله داروهای شیمیایی حدود ۸۵ تا ۱۰۰هزار تومان است.

به گفته دکتر بقایی، «قرص‌ها و کپسول‌های بی‌نام ونشان دیگری در کشور وجود دارند که از طریق آگهی‌های متنوع و یا از طریق سایت‌های شخصی به فروش می‌رسند که توصیه می‌شود به آنها اعتماد نکنید.»

این کپسول‌ها که محتویات داخل آنها مشخص نیست با عناوینی چون کپسول‌های جادویی ترک اعتیاد و... با قیمتی حدود ۹۰۰ تا ۱۳۰۰ و گاه ۲۰۰۰تومان به فروش می‌رسند.

به گفته وی، بسیاری از عطاری‌ها نیز با فروش کپسول‌های ترک اعتیاد در صدد گرفتن ماهی از آب گل‌آلود هستند و با پودر کردن گیاهان خواب‌آور و مسکن و قرار دادن آن‌ها در کپسول‌هایی با رنگ‌های مختلف سعی در جذب مشتری دارند.

یک فروشنده گیاهان دارویی می‌گوید: تا حدود ۲۰سال پیش اکثر مشتریان ما را یا خانم‌های خانه‌داری که برای تهیه ادویه و سفیدآب و... به ما مراجعه می‌کردند تشکیل می‌داند و یا جوان‌هایی که خواهان کتیرا و ماسک‌های گیاهی صورت و سیاه‌دانه برای مشکی کردن مو و... بودند.

اما طی سال‌های اخیر چهره مشتریان ما دگرگون شده است تعداد مراجعانی که برای تهیه داروی ترک اعتیاد به ما مراجعه می‌کنند بسیار افزایش یافته است.

به گفته این فروشنده داروهای گیاهی که برای ترک اعتیاد تجویز می‌شوند، در انواع و اقسام مختلفی عرضه می‌شوند که نوع کپسولی این داروها از انواع دیگر پرفروش‌تر است که هر کپسول با قیمتی حدود ۳۰ تا ۳۰۰ تومان و گاه ۷۰۰ یا ۸۰۰تومان خرید و فروش می‌شود.

به گفته وی، این قیمت‌ها بنا به دلایل مختلفی که مهم‌ترین آنها سلیقه فروشنده، میزان قدرت و ضعف دارو و... هستند، تعیین می‌شوند و در نقاط مختلف کشور با قیمت‌های گوناگونی عرضه می‌شوند.

یکی از افرادی که برای تهیه داروی ترک اعتیاد به این مغازه مراجعه کرده بود گفت: حدود سه ماه است از کپسول‌های ترک اعتیاد استفاده می‌کنم اما نتیجه‌ای که فکر می‌کردم و انتظار داشتم نگرفتم. در مقابل دختر جوانی که برای تهیه دارو برای پدرش به این عطاری مراجعه کرده بود گفت: این کپسول‌ها روی پدر من تاثیر خوبی داشته است چرا که به وسیله این کپسول‌ها سه بار اعتیاد را ترک کرد اما دوباره به سمت آن کشیده شد.

در همین زمینه رییس اداره پیشگیری، درمان و سوءمصرف موادمخدر وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «ایسنا» اعلام کرد: محتویات کپسول‌های ارائه شده برای ترک اعتیاد نامشخص است و می‌تواند ضررهای جسمی جبران‌ناپذیری را برای مصرف‌کنندگان به همراه داشته باشد.

دکتر صابر زفرقندی، ضمن یادآوری انواع روش‌های رایج درمان اعتیاد، از جمله روش‌ سم‌‌زدایی گفت: «نتایج مطالعات نشان داده است که روش درمانی سم‌زدایی در درمان و عدم بازگشت افراد به مصرف موادمخدر هیچ ارجحیتی نسبت به سایر روش‌های درمانی ندارد و تنها حسن آن دوره درمان کوتاه‌مدت آن است. لذا تبلیغاتی مبنی بر ترک اعتیاد تضمینی، هیچ پایه و اساس علمی نداشته و مورد تایید ما نیست. لذا خواستار برخوردهای قانونی مراکز نظارتی با آگهی‌های گمراه کننده در زمینه ترک اعتیاد هستیم».

یکی دیگر از فروشندگان گیاهان دارویی در مورد داروهای ترک اعتیاد گفت: اکثر مراجعین به ما برای دریافت داروی ترک اعتیاد جوانان هستند و با تصور اینکه هرچه میزان استفاده از داروهای گیاهی بیشتر باشد، مدت درمان کمتر است، بدون تجویز، سر خود و از روی تجربه سایر معتادان این داروها را تهیه و مصرف می‌کنند که گاه مصرف بی‌رویه این مواد باعث بروز مشکلات خاصی می‌شود.

به گفته این فروشنده روز به روز بر تعداد متقاضیان داروهای ترک اعتیاد افزوده می‌شود که جوانان گروه بزرگی از این مراجعین را تشکیل می‌دهند.

جوانی که برای تهیه کتیرا به یکی از عطاری‌های سطح شهر مراجعه کرده بود نیز گفت: من هیچ اعتقادی به اثربخشی داروهای ترک اعتیاد ندارم. چراکه در بسیاری موارد شاهد تاثیر کوتاه‌مدت و برگشت فرد به اعتیاد بوده‌ام.

به عقیده وی، این داروها تنها باعث می‌شوند به فرد تلقین شود که به وسیله این داروها می‌توانند از چنگال اعتیاد رهایی یابند.

یکی دیگر از مراجعین به عطاری‌ها گفت: متاسفانه در حال حاضر گردانندگان عطاری‌ها برای خود یک پا پزشک شده‌اند و بدون آزمایش و تست و... بیماری را تشخیص می‌دهند و دارو تجویز می‌کنند که در بسیاری از موارد این تشخیص‌ها اشتباه است و بیماران را دچار امراضی چون سنگ کلیه و مثانه و... می‌کند.

این‌طور که به نظر می‌رسد گیاهان دارویی به ویژه آن دسته از گیاهانی که برای ترک اعتیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند مخالفان و موافقان متعددی دارند.

اما به هرحال روز به روز شاهد افزایش تعداد افرادی هستیم که برای تهیه این داروها، به عطاری‌ها و مراکزی که به طور مجاز ‌یا گاه غیرمجاز به فروش این داروها می‌پردازند، مراجعه می‌کنند.

طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، آمار استفاده از گیاهان دارویی در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته است و در حال حاضر ۸۰درصد مردم جهان از طب گیاهی در درمان بیماری‌ها بهره می‌گیرند که گروه بزرگی از این تعداد در تب و تاب تهیه داروهای ترک اعتیاد هستند.

یکی دیگر از مراجعان به یک عطاری در مورد داروهای ترک اعتیاد می‌گوید: قرص، کپسول و انواع عرقیات سنتی که برای ترک اعتیاد در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد، باعث درمان اساسی نمی‌شود و باید روش‌های روان‌درمانی مدنظر واقع شود.