اعتماد به ۱۶ وزیر روحانی

زینب موسوی: کابینه دوازدهم ناتمام ماند؛ مجلس دهمی‌ها دیروز و در پایان پنجمین روز کاری بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی حسن روحانی، درحالی که ۱۶ نفر از گزینه‌های وزارت را با رای اعتماد خود راهی پاستور کردند، به حبیب‌الله بیطرف وزیر پیشنهادی نیرو، مجوز حضور در کابینه دوازدهم را ندادند. بر این اساس، حسن روحانی که از ابتدا بدون آنکه گزینه‌ای برای وزارت علوم معرفی کند، کابینه دوازدهم را با ۱۷ وزیر به نمایندگان پیشنهاد کرد، حالا با رای منفی نمایندگان به بیطرف، جای خالی ۲ وزیر در این ۲ وزارتخانه را با انتصاب سرپرست پر می‌کند.

حسن روحانی از نخستین روز معرفی کابینه دوازدهم، نسبت به چهار سال پیش، امیدوارانه‌تر وزیران پیشنهادی‌اش را به مجلس معرفی کرد. به‌طور کلی رای نمایندگان مجلس دهم به گزینه‌های کابینه دوم روحانی، نسبت به آرای کابینه اول در مجلس نهم هم نشان داد که امیدواری او بی‌دلیل نبود.

مجلس حامی

روحانی که در تجربه نخست معرفی کابینه در مردادماه ۹۲ نتوانست در کسب رای اعتماد ۳ وزیر پیشنهادی‌اش از مجلس اصولگرای نهم، توفیق یابد، دیروز تنها در کسب رای اعتماد برای یک وزیر پیشنهادی کابینه دوازدهم ناکام ماند. این موضوعی است که نشان می‌دهد مجلسی که دست‌کم، دوسوم اعضای آن را نمایندگانی از اصلاح‌طلبان و اصولگرایان معتدل تشکیل داده‌اند و طی یک سال گذشته در بزنگاه‌هایی چون رای اعتماد به ۳ وزیر دولت یازدهم، ثابت کرده در احاطه حامیان روحانی است، به‌طور کلی یک بار دیگر نقش حمایتی خود را به‌خوبی ایفا کرده و بر تعامل با دولت روحانی صحه گذاشته است. با این حال این نتیجه‌ای کلی از آرای نمایندگان به کابینه دوم روحانی است. دقت در آرای هر کدام از وزیران پیشنهادی نشانه‌هایی است که روحانی باید در تعامل خود و دولت جدیدش با پارلمان مورد نظر قرار دهد.

نگاه دقیق به محتوای جلسه دیروز نشان می‌دهد منتقدان دولت در مجلس دهم یعنی اصولگرایان نزدیک به طیف جبهه پایداری همچنان در اقلیت قرار دارند و این بار بیش از هر زمان دیگری منفعل عمل کرده‌اند و از تلاش چشمگیرشان برای جریان سازی حتی تبلیغی علیه دولتی‌ها، نشانی نیست. در جلسات بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی، برخلاف مجلس نهم دیگر خبری از اثرگذاری تاکتیک این طیف نبود؛ طیفی که در مجلس نهم با استفاده از کلیدواژه‌هایی چون فتنه و برجام، مجلس نهم را به عرصه مخالفت با دولت روحانی تبدیل کرده بود. به این ترتیب می‌توان گفت مجلس دهم مشی تعامل گونه خود با دولت جدید را همچون دولت یازدهم تکرار کرده است. با نتیجه جلسه رای اعتماد دیروز مشخص شد که در مجلس دهم بیش از آنکه عنصر فراکسیونی اصولگرایان یا اصلاح‌طلبان تعیین‌کننده باشد، طیف مستقلان هستند که می‌توانند نقشی تعیین‌کننده ایفا کنند. به این ترتیب هر کدام از فراکسیون‌های امید یا ولایت به تنهایی نمی‌توانند اجماع به وجود آورند و در این میان باید به نقش سیال و مهم مستقلان این مجلس موسوم به فراکسیون مستقلان ولایی که می‌توان گفت حدود یک سوم کرسی‌های مجلس دهم را در اختیار دارند، توجه کرد.

مشارکت بالا

آنالیز رای‌ها نشان می‌دهد ۲۸۸ نماینده مجلس دهم در فرآیند رای اعتماد به وزیران کابینه دوازدهم مشارکت داشتند و این درحالی است که میزان مشارکت مجلس نهمی‌ها در فرآیند رای اعتماد به کابینه نخست روحانی، رای ۲۸۴ نماینده بوده است. مجلس دهم ۲۹۰ نماینده دارد و این یعنی تنها ۲ نماینده دیروز در فرآیند رای اعتماد مشارکت نداشته‌اند. بر این اساس این مشارکت را می‌توان مشارکت بالای ۹۹ درصد خواند.

رکورددار‌ها

از سوی دیگر، بررسی آرای دیروز نمایندگان به وزیران نشان می‌دهد امیر حاتمی، وزیر دفاع مقبول‌ترین وزیری است که مجلس دهمی‌ها دیروز روانه پاستور کرده‌اند. امیر حاتمی توانست با ۲۶۱ رای موافق، یعنی ۶/ ۹۰ درصد آرا، با صدرنشینی در فهرست کابینه دوازدهم، عهده‌دار وزارت دفاع دولت دوازدهم شود. البته مقایسه این رقم با تعداد آرای صدرنشین رای اعتماد کابینه قبل، نشان می‌دهد که علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد دولت یازدهم همچنان رکورددار مقبول‌ترین وزیر در دو دولت روحانی است. او در مرداد ۹۲ توانسته بود با رای موافق ۲۷۴ نماینده، یعنی حدود ۹۶ درصد آرا، وزیر اقتصاد دولت اول روحانی شود. از سوی دیگر، با وجود آنکه امیر حاتمی دیروز بیشترین رای نمایندگان را به دست آورد، اما رای او در مقایسه با آرای سردار دهقان وزیر دفاع دولت نخست روحانی، از کاهشی اندک حکایت دارد. سردار دهقان ۴ سال پیش توانسته بود با رای ۹۴ درصدی مجلس نهمی‌ها وزیر دفاع دولت یازدهم شود. همچنین گرچه علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد روحانی در دولت یازدهم رکورددار رای اعتماد بود اما وزیر اقتصاد کابینه دوازدهم دیروز با رای نمایندگان مجلس، هشتمین وزیر روحانی از منظر رای‌آوری است. مسعود کرباسیان دیروز با کسب ۲۴۰ رای موافق، ۳/ ۸۳ درصد آرای نمایندگان را به دست آورد و به پاستور راه یافت.

آرای جهش یافته

بررسی آرای دیروز نمایندگان به وزیران نشان می‌دهد برخی از وزیران ابقا شده در کابینه دوازدهم، نسبت به کابینه یازدهم نه تنها با کاهش آرا روبه‌رو نشده‌اند؛ بلکه آرای آنها جهش معناداری داشته است. این وزیران عبارتند از مسعود سلطانی‌فر وزیر ورزش و جوانان، بیژن زنگنه وزیر نفت، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و سید‌محمود علوی وزیر اطلاعات. در این میان مسعود سلطانی فر وزیری است که در مقام مقایسه، تعداد رای نمایندگان به او ۴ سال پیش و دیروز، تفاوت معناداری یافته است. او که سال ۹۲ تنها رای موافق ۱۱۷ نماینده را به دست آورد و از راه یافتن به کابینه یازدهم باز ماند، دیروز ۲۲۵ رای کسب کرد. این یعنی ۱۰۸ رای بیشتر از رای اعتماد پیشین. البته پس از تغییر مجلس، سلطانی‌فر در ۱۲ آبان ۹۵، بار دیگر برای تصدی وزارت ورزش و جوانان دولت یازدهم به مجلس معرفی شد و با ۱۹۳ رای که از مجلس دهمی‌ها گرفت به پاستور رفت و در میان وزیران کابینه یازدهم نشست. مقایسه آرای دیروز او با آنچه در آبان سال گذشته کسب کرد هم حاکی از آن است که تصدی ۹ ماهه او بر این وزارتخانه مورد وثوق نمایندگان مجلس دهم بوده است.

همچنین جهش زیادی در میان آرای بیژن زنگنه در کابینه یازدهم و دوازدهم دیده می‌شود. او در مرداد ۹۲، با رای موافق ۱۶۶ نماینده به دولت نخست روحانی راه یافت و این در حالی است که او دیروز توانست با ۲۳۰ رای موافق، از مجلس برای حضور در کابینه دوازدهم رای اعتماد بگیرد؛ این یعنی زنگنه پس از ۴ سال تصدی وزارت نفت، از ۴/ ۵۸ درصد رای مجلس نهمی‌ها، به رای ۸/ ۷۹ درصدی مجلس دهم رسید و مقبولیت خود را ۴/ ۲۱ درصد افزایش داد. از سوی دیگر سید‌محمود علوی هم در میان وزیرانی است که رای او بیشتر شده است. او که ۴ سال پیش با رای اعتماد ۲۲۷ نماینده یعنی ۹/ ۷۹ درصد آرا وزیر اطلاعات دولت یازدهم شد، دیروز با رای موافق ۲۵۲ نماینده یعنی ۵/ ۸۷ درصد آرا، دوباره بر صندلی وزارت نشست. آرای او رشد ۶/ ۷ درصدی را نشان می‌دهد.

رکورد رای اعتماد

عباس آخوندی اما رکورددار رای اعتماد و افزایش رای طی ۴ سال اخیر است. او که ۴ سال پیش به‌عنوان وزیر راه کابینه یازدهم انتخاب شد، دو بار هم از سوی مجلسی‌ها استیضاح شد؛ یک بار در مجلس نهم و بار دیگر در مجلس دهم. حالا مقایسه آرای او در هر سه برهه و نیز رای اعتماد دیروز، افزایش رای او را نشان می‌دهد. آخوندی مرداد ۹۲ با ۱۵۹ رای موافق، برای حضور در کابینه یازدهم رای اعتماد گرفت؛ این یعنی او ۴ سال پیش حدود ۵۶ درصد آرای مجلس نهمی‌ها را کسب کرد. او دو سال بعد در مهرماه ۹۴، با ۱۷۵ رای مخالف با استیضاح، رای اعتماد دوباره گرفت. اسفند سال گذشته، آخوندی در دومین جلسه استیضاحش، با رای مخالف ۱۷۶ نماینده با استیضاحش، برای سومین بار از مجلس رای اعتماد گرفت. آخوندی دیروز هم برای چهارمین بار طی ۴ سال اخیر رای اعتماد گرفت. هرچند تعداد آرای دیروز آخوندی، او را در رتبه چهاردهم وزیران کابینه دوازدهم نشانده، اما آرای موافق با او به ۱۸۸ رای رسید. آخوندی دیروز با ۲/ ۶۵ درصد آرای مجلس دوباره بر جایگاه وزارت راه نشست.مجموعا در مقایسه آرای ۱۷ وزیر کابینه دوازدهم با وزرای کابینه پیشین، به‌طور کلی شاهد افزایش آرای ۱۰ وزیر نسبت به وزرای قبل هستیم. علاوه بر ۴ وزیری که آرای آنها را تشریح کردیم، وزیران آموزش و پرورش، خارجه، کار، دادگستری، صنعت و فرهنگ و ارشاد اسلامی هم آرای‌شان نسبت به دوره قبل افزایش یافته است. از سوی دیگر آرای دیروز ۶ وزیر نسبت به قبل کاهش یافته است.

ناکامی «بیطرف»

به هر روی حبیب‌الله بیطرف، وزیر پیشنهادی نیرو تنها گزینه از میان ۱۷ وزیر پیشنهادی بود که نتوانست از مجلس رای اعتماد بگیرد. او با ۱۳۳ رای موافق در مقابل ۱۳۲ رای مخالف و ۱۷ رای ممتنع از ورود به کابینه دوازدهم بازماند. او تنها ۸ رای کم داشت که بتواند یک‌بار دیگر بر مسند وزارت نیرو تکیه بزند. آنچه دیروز مجلسی‌ها به‌عنوان دلایل ناکامی او در رسیدن به کابینه دوازدهم مطرح کردند بیش از آنکه سیاسی باشد، به مشکلات حوزه‌های انتخابیه و تصمیمات استانی نمایندگان بازمی‌گردد.

دیروز مجمع نمایندگان استان خوزستان رسما مخالفت خود را برای وزیر شدن او اعلام کردند. عباس پاپی‌زاده، رئیس مجمع نمایندگان استان خوزستان هم در حاشیه نشست علنی دیروز مجلس، سوابق مدیریتی بیطرف و آسیب‌های جدی وارده به منابع آبی در زمان حضور بیطرف در وزارت نیرو را علت اصلی مخالفت‌ها اعلام کرد. البته برخی نمایندگان هم به مخالفت نمایندگان استان آذربایجان‌غربی با بیطرف به‌عنوان دلیل عدم رای‌آوری او اشاره کردند. بنابراین می‌توان گفت اجماع نمایندگان این دو استان و رایزنی با سایر نمایندگان یکی از اصلی‌ترین دلایل ناکامی دیروز بیطرف بود. حبیب‌الله بیطرف پیش از این در دولت‌های هفتم و هشتم؛ در کابینه اول و دوم اصلاحات، به‌عنوان وزیر نیرو فعالیت کرد.

وزرای شاخص از نگـاه روحـانی