دو تعهد نجفی برای تهران ۱۴۰۰

دنیای اقتصاد: انتخاب محمدعلی نجفی به‌عنوان گزینه نهایی رای‌گیری منتخبان شورای شهر پنجم، ماراتن انتخاب شهردار پایتخت را پایان داد. ۲۱ عضو شورای شهر پنجم روز پنج‌شنبه، از میان چهار نامزد شهرداری تهران، با رای قاطع محمدعلی نجفی را به‌عنوان گزینه نهایی شانزدهمین شهردار پایتخت پس از انقلاب انتخاب کردند تا در اولین جلسه رسمی آغاز دوره شورای شهر پنجم، محمدعلی نجفی به‌صورت رسمی به‌عنوان شهردار تهران معرفی شود.

مرتضی الویری، رئیس سنی شورای شهر پنجم پس از اعلام نتیجه رای‌گیری برای انتخاب نامزد نهایی شهرداری پایتخت عنوان کرد: پس از تشکیل رسمی شورای شهر پنجم، در یک روال و فرآیند منطقی و طبیعی آقای نجفی به‌عنوان شهردار جدید تهران معرفی خواهند شد. به گزارش «دنیای اقتصاد» منتخبان شورای شهر پنجم در جریان پروسه انتخاب شهردار جدید پایتخت، ابتدا از میان یک لیست ۲۴نفره، ۷ گزینه را به‌عنوان نامزد مرحله نیمه‌نهایی انتخابات شهرداری تهران معرفی کردند. از میان ۷گزینه معرفی شده، دو گزینه حبیب‌الله بیطرف و محمد شریعتمداری به علت حضور در کابینه دولت دوازدهم از ادامه حضور در فرآیند انتخابات شهرداری انصراف دادند. به این ترتیب پنج گزینه دیگر شامل، محمد علی نجفی، محمدعلی افشانی، الهه کولایی، محسن مهرعلیزاده و سیدحسین مرعشی در فرصتی دو هفته‌ای برنامه‌های پیشنهادی خود برای اداره شهر تهران را به منتخبان شورای شهر ارائه کردند. منتخبان شورای شهر پنجم نیز روزهای ۱۸ و ۱۹ مردادماه را برای برگزاری جلسات ارائه برنامه کاندیداها تعیین کردند. پیش از برگزاری این جلسات محمدعلی افشانی با اعلام انصراف خود، از حضور در این جلسات خودداری و این جلسات به تشریح برنامه‌های چهار نامزد باقی‌مانده اختصاص پیدا کرد.

اعضای شورای شهر پنجم در جلسه روز چهارشنبه به بررسی محتوای برنامه‌های محمدعلی نجفی و سپس الهه کولایی پرداختند و در ادامه در روز پنج‌شنبه برنامه‌های سیدحسین مرعشی و محسن مهر‌علیزاده تشریح شد. در این میان سیدحسین مرعشی در پایان ارائه برنامه‌های خود، به‌صورت تلویحی انصرافش را از شرکت در رای‌گیری اعضای شورای شهر پنجم اعلام کرد. نهایتا پس از برگزاری دو جلسه متوالی علنی در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه و ارائه برنامه چهار نامزد مرحله نیمه‌نهایی اگرچه زمزمه‌هایی از سوی برخی از اعضا مبنی بر به تعویق انداختن جلسه رای‌‌گیری انتخاب گزینه نهایی مطرح شد اما با نظر اکثریت اعضای شورای شهر پنجم، تصمیم بر انجام رای‌گیری برای انتخاب گزینه نهایی شهرداری تهران گرفته شد. در این میان پیش از انجام رای‌گیری دو نامزد دیگر (الهه کولایی و محسن مهرعلیزاده) نیز با هدف انسجام و تجمیع آرا، از شرکت در رای‌گیری نهایی انصراف دادند. بنابراین در جلسه‌ای غیرعلنی که بیش از یک ساعت و نیم به طول انجامید، محمدعلی نجفی با رای قاطع ۲۱ عضو شورای شهر پنجم به‌عنوان گزینه نهایی شهرداری پایتخت انتخاب شد تا در اولین جلسه رسمی دوره پنجم شورای شهر که مطابق اعلام هوشنگ خندان‌دل معاون وزیر کشور، یکم شهریور ماه تعیین شده، به‌صورت رسمی و قانونی به‌عنوان شهردار شانزدهم پایتخت معرفی شود.

در عین حال کارشناسان شهری معتقدند باید احتمالات مربوط به اتفاقات پیش‌بینی نشده در روزهای آینده منتهی به شروع کار رسمی شورای شهر پنجم در نظر گرفته شود. یکی از احتمالات شروطی است که از سوی برخی اعضای شورای شهر پنجم برای پذیرش قطعی میثاق‌نامه پارلمان محلی پایتخت از سوی شهردار جدید گذاشته شده است.

منتخبان شورای شهر پنجم در جریان فرآیند انتخاب شهردار تهران، میثاق‌نامه‌ای(این میثاق‌نامه در مراحل بعدی به سوگند‌نامه تغییر نام داد) را در زمینه هماهنگی و تحقق هدف نظارت‌پذیری شهرداری تهران در دوره جدید تدارک دیده‌اند تا بر مبنای آن تیم مدیریت شهرداری تهران شامل شهردار و مدیران وی در تمامی رده‌ها، رویکردهای شورا در عمل کردن به برنامه‌ها، مصوبات و اولویت‌ها را مدنظر قرار دهد.

مرتضی الویری، رئیس سنی شورای شهر پنجم نیز پس از پایان جلسه رای‌گیری نهایی، با حضور در جمع خبرنگاران تاکید کرد گزینه نهایی شهرداری تهران قبل از آنکه در جلسه نخست شورای شهر پنجم به‌صورت رسمی به‌عنوان شهردار جدید پایتخت معرفی شود باید به اجرای تمامی مفاد میثاق‌نامه(هنوز تمامی محورهای این میثاق‌نامه تنظیم نشده است) متعهد شود. به گفته وی «تلقی من این است که در روز نخست پنجمین دوره شورای شهر تهران، ری و تجریش، آقای نجفی همین تعداد رأی را کسب کنند، اما تا آن زمان ایشان کاندیدای نهایی تصدی این پست هستند. البته ممکن است در این مدت نظرات یا چهره‌های دیگری وجود داشته باشند اما به نظر چنین چیزی بعید می‌آید.» براین اساس ۱۱ روز دیگر(یکم شهریور) همزمان با آغاز دوره جدید پارلمان محلی پایتخت، محمدعلی نجفی به‌عنوان شهردار جدید تهران معرفی خواهد شد. گزینه برتر شهرداری که به شهروندان تهرانی تعهد داده کیفیت و شرایط زیستی شهر تهران را ارتقا دهد، در برنامه کتبی خود که با شعار «شهر امید؛ مشارکت و شکوفایی» برای اداره تهران تا سال ۱۴۰۰ تنظیم کرده؛ ۱۴ محور اصلی کاری در دو بخش شهرداری و شهر تهران تعریف کرده است. او همچنین در دفاعیه شفاهی که در روز چهارشنبه گذشته در حضور منتخبان شورای شهر پنجم و همچنین اهالی رسانه ارائه کرد، بر پنج اولویت کاری مهم برای ایجاد شفافیت و سلامت اداری در سیستم شهرداری و همچنین ایجاد آرامش و آسایش برای شهروندان تهرانی تاکید کرد. افشای اطلاعات قراردادهای بیش از یک میلیارد تومان، ایجاد سیستم بازرسی مخفی در مجموعه مدیریت شهری، هماهنگی برای اخذ اختیارات ویژه از دستگاه قضایی برای شناسایی فساد اداری، تغییر نگاه سوداگری به شهر از طریق ایجاد تحول در سهم درآمدهای پایداری شهری از ابتدای سال آینده و اخذ قول همکاری و حمایت حسن روحانی و کابینه دولت دوازدهم با شهرداری تهران مهم‌ترین اولویت‌های کاری گزینه برتر انتخاب شده در سه پروسه زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. اما بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از صاحب‌نظران شهری، صاحب‌نظران اقتصادی و مالی و برخی اعضای شورای شهر در چهار دوره گذشته نشان می‌دهد علاوه بر مهم‌ترین سیاست‌ها و اولویت‌های کاری محمدعلی نجفی، نامزد برتر شهرداری تهران که به احتمال بسیار زیاد در چند روز آینده بر کرسی بهشت تکیه می‌زند، ۱۵ ویژگی مهم دیگر دارد که مهر تاییدی بر انتخاب درست شورای شهر پنجم در قامت شهردار جدید تهران می‌زند. از دیدگاه این صاحب‌نظران و همچنین بسیاری از اعضای شورای شهر در دوره‌های گذشته شورا که از نزدیک با سبک و سیاق کاری محمدعلی نجفی آشنایی دارند، گزینه برتر شهرداری دارای ۱۵ ویژگی و شاخصه مهم است.

به گفته آنها گزینه نهایی برای شهرداری تهران، علاوه بر آنکه نسبت به سایر گزینه‌ها از پاکدستی بیشتری برخوردار است، دارای ذهن دسته‌بندی شده و دقیق در حوزه برنامه‌ریزی است. دارا بودن نظریه‌های جامع برنامه‌ریزی و همچنین آشنایی با روند و بافت بودجه‌ریزی شهرداری و شناخت سیستم گسترده شرکت‌ها و زیرمجموعه‌های شهرداری به واسطه حضور در شورا نیز شاخصه دیگر این گزینه عنوان می‌شود. از نظر صاحب‌نظران شهری، محمدعلی نجفی جامع‌نگر است و به همین دلیل می‌تواند تحولی بزرگ در اداره شهر ایجاد کند. این نگاه می‌تواند بر خلاف دیدگاه سابق مدیریت شهری که به ابعاد کالبدی شهر توجه داشت، روی افزایش سرمایه اجتماعی و درآمدهای پایدار شهری تمرکز کند تا از این طریق بتواند ساختار پیچیده شهرداری را به واسطه تجربه ۵/ ۶ ساله حضور در شورا، متمرکز و نظام‌مند کند. بسیاری از اعضای شورای‌شهر در دوره‌های گذشته او را فردی دقیق و تاثیر‌گذار در سیستم مدیریت شهری می‌دانند؛ پیشنهاد طرح ایجاد صندوق ذخیره شهری و افشای اطلاعات تغییرات طرح تفصیلی نیز از جمله نکات مثبت کارنامه عملکرد او در دوران حضور در شورای‌شهر بوده است.

از دیدگاه صاحب‌نظران مالی و اقتصادی، از آنجا که نجفی تجربه بودجه‌ریزی در زمان کاهش شدید درآمدهای نفتی و کنترل تکانه‌های بعد از این وضعیت را دارد، می‌تواند این تجربه را در کاهش وابستگی درآمدهای شهری از فروش تراکم و تدوین بودجه‌ریزی ریاضتی استفاده کند. در عین حال به گفته آنها محمدعلی نجفی تنها گزینه‌ای میان نامزدهای شهرداری است که تجربه سیاست‌گذاری کلان و ملی را در سازمان‌هایی دارد که به نوبه خود دارای پیچیدگی بوده‌اند. این کارشناسان با تاکید بر تجربه حضور وی در مدیریت شهری معتقدند نجفی به همین دلیل درک ملموس و واقعی از شرایط شهر تهران دارد و می‌تواند فضای مجموعه شهرداری را از جاه‌طلبی سیاسی دور کند. به گفته آنها از آنجا که محمدعلی نجفی چهره‌ای ملی و عالی‌رتبه محسوب می‌شود، بنابراین افرادی در تراز هیات‌دولت هم آمادگی همکاری و حضور در تیم مدیریت شهری را پیدا خواهند کرد، به‌ویژه آنکه چون گزینه‌ای است که مورد وفاق و تفاهم همه جریان‌های اصلاح‌طلب و دولت است، ضمن ایجاد رابطه خوب با دولت می‌تواند از کمک‌های دولتی برای رفع مشکلات مالی شهر استفاده کند. ویژگی مهم آخر آنکه با توجه به دیدگاه‌های محمدعلی نجفی، او گزینه‌ای خواهد بود که اعتقادی بر آنکه راه پاستور از بهشت می‌گذرد، ندارد.

«حکمرانی خوب» به جای مدیریت شهری

گزینه نهایی شورای شهر پنجم تهران برای شهرداری، عصر پنج شنبه گذشته با رای قاطع نمایندگان، تعیین شد.

محمدعلی نجفی به‌عنوان «شهردار منتخب» پارلمان جدید تهران «راهبرد اصلی» برای اداره کلان‌شهر تهران در دوره 4 ساله پیش‌رو را بر «تغییر پارادایم در سازمان شهرداری» پایه‌گذاری کرده است.

جهت‌گیری غالب محتوای متن برنامه محمدعلی نجفی نشان می‌دهد در صورت معرفی رسمی او به‌عنوان شهردار جدید تهران در اولین جلسه رسمی شورای پنجم طی هفته اول شهریور، الگوی اداره پایتخت، از شکل سنتی و کنونی «مدیریت شهری» به سبک جهانی «حکمرانی خوب شهری» تغییر پیدا می‌کند. «حکمرانی خوب شهری»، مدل مطلوب و توصیه‌شده نهادهای معتبر جهانی برای اداره شهرهای امروزی محسوب می‌شود که بر اساس آن،‌ یک نظام سه ضلعی مرکب از شهرداری (دولت محلی)، شهروندان (بخش عمومی) و فعالان شهر (بخش خصوصی)، سکان اداره شهر را به شکل «مشارکتی» به دست می‌گیرند تا شرایط کافی برای دستیابی به یک «شهر پایدار و با کیفیت برای زیست شهری» در شهر برقرار شود.

تفاوت اساسی بین شکل سنتی «مدیریت شهری» و «حکمرانی خوب شهری» در جنس بازیگران اداره شهر و نوع رفتار آنها خلاصه می‌شود. در «مدیریت شهری» تمرکزگرایی شهرداری در مسوولیت‌ها و همچنین در اولویت قرار گرفتن جنبه‌های فنی و اجرایی در اداره شهر، باعث می‌شود غالب اقدامات به شکل «واکنشی» و بعد از بروز چالش‌ها در شهر انجام شود، ضمن آنکه در این شکل سنتی فعالیت دولت‌های محلی، چون رویکرد مدیریتی از بالا به پایین است، امکان کشف و بروز ابتکارات و ایده‌های عمومی ناشی از مشارکت شهروندان در اداره شهرشان سلب می‌‌شود.

اما در الگوی جهانی «حکمرانی خوب شهری» با حذف مرز مداخله بخش عمومی و بخش خصوصی در فرآیند اداره شهر از سوی شهرداری، وجود قدرت در خارج از اقتدار نهادهای رسمی مرتبط با مدیریت شهری، به رسمیت شناخته می‌شود و شهردار در نقش «رئیس اصلی اجرایی شهر»، بخش‌هایی از قدرت و وظایف شهرداری را به ذی‌نفعان محلی، تفویض می‌کند. «مشارکت همگانی» در امور تصمیم‌گیری مرتبط با شهر از طریق همراه کردن منافع متضاد یا متعارض، نقطه پیوند سه بازیگر اصلی اداره شهر در الگوی «حکمرانی خوب شهری» است. «حکمرانی خوب شهری»، نسخه توصیه‌شده «دفتر اسکان بشر ملل متحد» مستقر در سازمان ملل (هبیتات) به دولت‌های محلی کشورهای جهان است که اواخر قرن بیستم در مواجهه با دو چالش «فقر شهری و نابرابری طبقاتی در شهرهای بزرگ» و همچنین «نزول کیفیت زندگی ساکنان ابرشهرها» ارائه شد. این الگو اگر چه از سال‌های 1989 و 1991 میلادی به بعد به‌عنوان کلید توسعه مطلوب و پایدار شهرها و کشورها همواره از سوی نهادهای معتبر بین‌المللی -از جمله بانک جهانی و هبیتات- مطرح بوده اما تا کنون در شهرهای ایران پیاده‌سازی نشده است. مرکز مطالعات شهرداری تهران، سال 89 یعنی 7 سال پیش، با تحقیق درباره مدل‌های مختلف فعالیت دولت‌های محلی در کشورها، الگوی «حکمرانی خوب شهری» را به‌عنوان یک ضرورت تردیدناپذیر، به مدیریت شهری پایتخت توصیه می‌کند. این الگو اکنون با انتخاب محمدعلی نجفی به‌عنوان شهردار جدید پایتخت، در تهران قرار است پیاده ‌شود.

گزارش «دنیای اقتصاد» در این باره حاکی است: مولفه‌های کلیدی «حکمرانی خوب شهری»، عینا در متن برنامه‌ نجفی برای «تهران تا 1400» وجود دارد. نجفی در برنامه خود، به صراحت بر «تبدیل مدیریت شهری به حکمرانی مدرن و کارآمد» تاکید و سه دسته اقدام برای این تغییر پارادایم تعریف کرده است. نسخه جهانی «حکمرانی خوب شهری» برای اداره شهرها، دو هدف کلان و خاص در خود دارد و دارای 8 شاخص (ویژگی مثبت) است. تجربه دولت‌های محلی استفاده‌کننده این نسخه که توسط هبیتات گردآوری شده است، نشان می‌دهد: «حکمرانی خوب شهری» باعث افزایش مشارکت در فرآیندهای اداره شهر (هدف کلان) و همچنین کاهش فساد و بهبود کیفیت و افزایش امکان زندگی مطلوب (هدف خاص) می‌شود.

شاخص‌های «حکمرانی خوب شهری» شامل «مشارکت، قانون‌مداری، شفاف‌سازی، انعطاف‌پذیری دولت محلی، وفاق‌محوری، عدالت، کارآمدی و پاسخگویی» است که برای تحقق آنها، لازم است سیستم‌های افشای قراردادهای شهرداری، بهینه‌سازی بودجه شهرداری از طریق پایدارسازی منابع، ایجاد کمیسیون‌های ضدفساد، ایجاد سیستم برآورد رضایت شهروندان و طراحی سیاست مالی حمایت از گروه‌های فقیر شهری، شکل ‌بگیرد و راه‌اندازی شود. دفتر اسکان بشر ملل متحد در سازمان ملل -هبیتات- مدل «حکمرانی خوب شهری» را یکی از 4 مشخصه «شهر پایدار» معرفی می‌کند که در کنار قابلیت زیست مطلوب، رقابت‌پذیری و نظام اقتصاد شهری سالم، معنا و مفهوم پیدا می‌کند.

مطالعات صورت گرفته در نهاد مطالعاتی وابسته به شهرداری تهران درباره ضرورت پیاده‌سازی الگوی «حکمرانی خوب شهری» مشخص می‌کند: تخریب محیط‌زیست و تشدید فقر شهری در پایتخت، مشکلات عدیده‌ای در اداره شهر به‌وجود آورده است و برای ارتقای کیفیت زندگی در تهران باید چالش‌های مربوط به فقر شهری، مسکن، بهداشت و آب، حمل و نقل و ترافیک و همچنین خلأ زمینه مشارکت اجتماعی در شهر، از طریق این الگو برطرف شود.ضمن آنکه برای ارتقای کیفیت زندگی از شاخص‌های قابل اندازه‌گیری استفاده می‌کند. بررسی‌های جهانی درباره مدل مطلوب اداره شهرها نشان می‌دهد: در اداره ابرشهرهای امروزی، داشتن «تخصص، سرمایه و تکنولوژی» کفایت نمی‌کند بلکه مدیریت مطلوب از مسیر «شهر برون‌گرا» تحقق پیدا می‌کند، به این معنا که هر شهروند با هر میزان تحصیلات و در هر طبقه اجتماعی، شایسته مشارکت سازنده در اداره شهر خود است. در تحقیقات شهری سازمان ملل متحد، رابطه مستقیم بین «حکمرانی خوب شهری» و «افزایش رفاه شهروندان» اثبات شده است.

نسخه جهانی «حکمرانی خوب شهری» سریع‌ترین ابزار برای تحقق این الگو در ابرشهرها را «حکمرانی الکترونیک» عنوان کرده است که در قالب آن، خدمات شهری به‌صورت هوشمند و الکترونیک و بدون نیاز به مراجعه فیزیکی شهروندان به دولت محلی ارائه می‌شود. «حکمرانی الکترونیک» دموکراتیک‌ترین و کم‌خطاترین سیستم ارائه خدمات شهری معرفی شده است. به گزارش «دنیای اقتصاد» محتوای برنامه محمدعلی نجفی برای اداره شهر تهران، از سه منظر با «حکمرانی خوب شهری» مطابقت دارد. شهردار منتخب شورای پنجم تهران در دقایق اولیه بعد از اعلام نتیجه رای‌گیری اعضای شورا برای انتخاب شهردار شانزدهم تهران در مصاحبه تلویزیونی و همچنین پیام تلگرامی و اینستاگرامی، «متعهد» شد از طریق به‌کارگیری همه تلاش‌ها و قدرت خود «شرایط مطلوب برای زیست‌شهری» را در تهران ایجاد کند. نجفی در قالب این تعهد، بر بسیج همه امکانات در «شهرداری» و «خارج از شهرداری» برای تحقق دو خواسته اصلی شهروندان تاکید کرد که شامل ایجاد «آرامش» با جنبه معنوی و روانی شهروندان و «آسایش» با جنبه فیزیکی و مادی آنها در زندگی شهری می‌شود.

نجفی برای سنجش‌پذیر کردن تعهد خود در پایان دوره مسوولیتش در شهرداری، خطاب به پایتخت‌نشین‌ها اعلام کرد که به گونه‌ای پایتخت را اداره خواهد کرد که زندگی در تهران 1400 به مراتب بهتر از امروز برای شهروندان باشد. برنامه نجفی برای شهرداری تهران از چهار منظر «تمرکززدایی از فعالیت‌های شهرداری با جلب مشارکت‌‌ عمومی»،‌ «چابک‌سازی سازمان شهرداری»، «هوشمندسازی خدمات شهرداری از طریق ارائه خدمات در بستر الکترونیکی» و همچنین «افشای قراردادهای شهرداری» با ساختار الگوی «حکمرانی خوب شهری» انطباق دارد. شهردار منتخب به دنبال تقویت شورایاری‌ها و ایجاد شورای مناطق برای برون‌سپاری فعالیت‌ها و جلب مشارکت شهروندان در اداره شهر است. او همچنین در برنامه‌اش از بازنگری در ساختار نیروی انسانی شهرداری، کوچک‌سازی سازمان شهرداری و کاهش فرآیندهای موازی در اداره شهر گفته است. برون‌سپاری فعالیت‌ها از طریق واگذاری پروژه‌های نیمه‌تمام به بخش خصوصی و پایان دادن به فعالیت‌های کاریکاتوری خدمات الکترونیکی مدیریت شهری نیز بخش دیگری از برنامه‌های شهردار منتخب است که در کنار برنامه راه‌اندازی سامانه اعلام جزئیات قراردادهای شهرداری، به حذف بستر فساد و شفاف‌سازی در امور اداره پایتخت منجر خواهد شد.