تور ناکـام اردوغان

دنیای اقتصاد: سمبه اردوغان پر روز نبود و دست از پا درازتر برگشت. رئیس‌جمهوری ترکیه که قبای میانجیگری پوشیده بود تا شاید بتواند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را به وحدت دوباره فرا بخواند، بدون آنکه نتیجه‌ای از تور خلیج‌فارس خود به دست آورد، به خانه بازگشت.

به گزارش رویترز، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه روز دوشنبه قطر را بدون هیچ دستاوردی به مقصد خانه ترک کرد، در حالی که پیش از دیدار با امیر قطر دو روز هم مذاکرات فشرده با سایر رهبران کشورهای عربی که دوحه را بایکوت کرده‌اند، داشت. کشورهای عربی همچون عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر در ماه ژوئن قطر را به دلیل آنچه حمایت از تروریسم می‌خوانند مورد تحریم قرار دادند. این کشورها می‌گویند قطر از گروه‌های افراطی و شبه‌نظامی حمایت می‌کند. قطر اما بارها این موضوع را تکذیب کرده است.

ترکیه در حال حاضر مهم‌ترین متحد قطر به‌حساب می‌آید و تاکنون دو گروه از سربازان خود را به پایگاه خود در دوحه فرستاده است. ترکیه به نشانه حمایت از دوحه سربازان خود را به این کشور گسیل داشته است. این در شرایطی است که یکی از شروط ۱۳گانه کشورهای عربی برای عادی‌سازی رابطه خود با قطر، خروج سربازان ترکیه از دوحه بوده است.

کویت و کشورهای عربی هم سعی کرده‌اند تا به این بحران پایان دهند اما دستاورد کمی از تلاش‌های خود داشته‌اند. کشورهای عربی می‌گویند زمانی رابطه خود را با دوحه بهبود خواهند بخشید که قطر رابطه خود را با ایران کاهش دهد، سربازان ترکیه را از این کشور بیرون کند و در نهایت دستور به تعطیلی شبکه خبری الجزیره بدهد. خبرگزاری دولتی قطر موسوم به «قنا» در گزارشی درباره سفر اردوغان به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نوشت: اردوغان با امیر قطر درباره تحولات منطقه‌ای گفت‌وگو و ابراز امیدواری کرد که بحران به‌وجود آمده از طریق تلاش‌های دیپلماتیک حل شود.

در کنفرانس مشترک خبری رهبران دو کشور هم تاکید شد که تلاش‌ها برای افزایش همکاری‌های اقتصادی و دفاعی ادامه خواهد داشت. این در حالی است که انور قرقاش، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی می‌گوید: زمانی می‌توان شرایط ارتباط با قطر را به حالت عادی بازگرداند که این کشور دست از مواضع کنونی خود بردارد. قرقاش در حساب کاربری خود در توییتر هم نوشت: «سفر اردوغان به منطقه دستاورد جدیدی به همراه نداشت و ترکیه پیش‌تر هم موضعی مشابه در قبال تحولات داشت. برای ترکیه بهترین کار، بی‌طرف بودن است.»

اردوغان آخرین مقام بلندپایه‌ای بوده که برای حل بحران به‌وجود آمده به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سفر کرده است. پیش‌تر رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده و وزرایی از کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز به همین منظور به این کشورها سفر کرده‌اند.

اما در ۵ ژوئن زمانی که بحران‌ها بالا گرفت، اردوغان دستور داد تا تعدادی از سربازان این کشور به همراه ادوات سنگین نظامی به دوحه فرستاده شوند. براساس توافقی که اردوغان با دوحه در سال ۲۰۱۴ داشته است می‌تواند تعداد هزار سرباز را در این کشور مستقر کند. ترکیه و قطر از مهم‌ترین حامیان اخوان‌المسلمین به حساب می‌آیند و حمایت این دو کشور از این گروه موجب شده است تا پادشاهان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به چالش کشیده شوند. این کشورها ریشه‌های اخوان‌المسلمین را در اسلام سیاسی می‌بینند. این در حالی است که عربستان سعودی و امارات متحده عربی این گروه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند.

اردوغان پیش از ورود به قطر از عربستان و کویت هم دیدار داشت. در عربستان اردوغان در دیدار با ملک سلمان تاکید داشت که باید با گروه‌های تروریستی و حامیان مالی آنها مبارزه کرد. الجزیره نیز گزارش داد در قطر هم اردوغان تاکید کرد که برای حل این مشکل همه رهبران کشورها باید دور یک میز جمع شوند و گفت‌وگو کنند. مولود چاووش‌اغلو، وزیر امور خارجه ترکیه که در این سفرها، رئیس‌جمهوری ترکیه را همراهی می‌کرد، گفت: ترکیه به‌دنبال این است که گفت‌وگوهای مستقیم بین طرفین را سازماندهی کند. او افزود: مناسب‌ترین راه این است که همگی دور میز جمع شوند و به‌طور مستقیم گفت‌وگو کنند. مهم‌ترین مانع در مقابل ما همین است که اراده‌ای برای دور میز نشستن وجود ندارد اما من امیدوارم که این فرصت به زودی فراهم شود.

اردوغان روز یکشنبه به‌طور جداگانه با ملک سلمان و محمد بن سلمان در جده دیدار داشت. او سپس به کویت رفت و با شیخ صباح آل‌احمد الصباح، امیر کویت دیدار کرد اما این دیدارها هیچ نتیجه‌ای در بر نداشت. مروان بشارا، تحلیلگر ارشد سیاسی الجزیره در گفت‌وگو با این شبکه گفت: دیگر همه می‌دانند که کویت یک طرف ماجراست، جایی که عربستان سعودی، امارات و این کشور قرار دارند و باید این کشورها با قطر دور یک میز بنشینند تا اختلافات خود را از طریق مذاکره حل کنند.

اما به نظر می‌رسد که طرف دیگر این ماجرا، یعنی کشورهای تحریم‌کننده چندان مایل به گفت‌وگو دور یک میز نیستند. الرای الیوم در خبری اعلام کرد که هنوز اردوغان به خاک کشورش نرسیده بود که کشورهای عربی مخالف دوحه، تحریم‌های جدیدی علیه این کشور اعمال کردند. بنابر این گزارش کشورهای تحریم‌کننده قطر از اضافه کردن اسامی ۹ نهاد و ۹ شخصیت دیگر به لیست تروریسم خبر دادند. در این راستا عربستان، مصر، امارات و بحرین در بیانیه مشترکی اعلام کردند: فعالیت‌های تروریستی این نهادها و شخصیت‌ها دارای ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با مقامات قطری است. سه قطری و یک کویتی که جزو لیست هستند در جمع‌آوری اموال برای حمایت از جبهه النصره و دیگر گروه‌های تروریستی در سوریه مشارکت داشته‌اند. در این بیانیه آمده است: سه یمنی و سه نهاد در یمن در حمایت از القاعده و انجام اقدامات نیابتی با حمایت نهادهای قطری که در لیست تروریسم قرار گرفته‌اند، نقش دارند. دو لیبیایی و ۶ نهاد تروریستی مرتبط با گروه‌های تندرو در لیبی از حمایت مالی مقامات قطری برخوردار بوده و نقش فعالی در برهم زدن اوضاع لیبی داشته‌اند. در بیانیه مشترک کشورهای تحریم‌کننده قطر آمده است: ما ملاحظه کردیم که قطر پیش‌تر یادداشت تفاهم توقف حمایت از تروریسم را با آمریکا امضا و بعد قانون مبارزه با تروریسم را اصلاح کرد. ما معتقدیم که این اقدام هر چند در راستای تسلیم شدن در برابر خواسته‌های جدی ما برای مبارزه با تروریسم باشد اما کافی نیست. در ادامه این بیانیه آمده است: قانون سال ۲۰۰۴ قطر به مبارزه با تروریسم و تندروی و توقف حمایت از شخصیت‌ها و نهادهای تندرو منجر نشد بلکه دامنه فعالیت این نهادها و شخصیت‌ها در دوحه گسترش یافت. مسوولان قطری تاریخ طولانی در نقض تمامی توافق‌نامه‌ها دارند که از جمله توافق‌نامه ۲۰۱۳ ریاض است. قطر همچنان به پناه دادن به تروریست‌ها و حمایت مالی از آنها ادامه داده است. در این بیانیه مشترک آمده است: اقدام عملی بعدی باید تحرک فوری از سوی مسوولان قطری در اتخاذ اقدامات قانونی برای تحت پیگرد قرار دادن شخصیت‌ها و نهادهای تندرو در لیست وارد شده باشد تا اعتبار و جدیت دوحه درباره مبارزه با تروریسم ثابت شود. در پایان این بیانیه آمده است: کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر برای تضمین این مساله بر میزان پایبندی مسوولان قطری به عدم پناه دادن به تروریست‌ها و توقف حمایت مالی از آنها نظارت خواهند کرد.