بازارهای جذاب برای خرده‌فروشان

دنیای اقتصاد: ۳۰ کشور جذاب برای خرده‌فروشان معرفی شدند. براساس ارزیابی صورت گرفته کشورهای «هند، چین، مالزی، ترکیه،‌ امارات متحده عربی، ویتنام، مراکش، اندونزی، پرو و کلمبیا» در صدر کشورهای در حال توسعه جذاب برای خرده‌فروشان قرار گرفته‌اند. شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی از سال ۲۰۰۲ تاکنون راهنمای سرمایه‌گذاری خرده‌فروشی بوده و علاوه بر رده‌بندی و شناسایی بازارهایی که تاکنون جذاب نبوده‌اند پتانسیل‌های آینده را نیز برای این بازار ارائه می‌کند.

براساس گزارش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران و براساس داده‌های سال ۲۰۱۷ «موسسه کرنی» هند و چین در صدر رده‌بندی کشورهای جذاب برای خرده‌فروشی قرار گرفته‌اند و با مقایسه این ارزیابی نسبت به سال ۲۰۱۶ می‌توان گفت هند در این مدت با پیشی گرفتن از چین جایگاه اول خرده‌فروشی جهان را از آن خود کرده است. از سوی دیگر در این گزارش به لحاظ اندازه و رشد، آسیا به عنوان محرک خرده‌فروشی جهانی و توسعه برندهای مواد غذایی و آشامیدنی، محصولات مراقبت‌های شخصی، پوشاک، مد و کالاهای تجملی شناخته شده است. همچنین گزارش منتشر شده بیانگر آن است که شمال آفریقا به واسطه «بهار عربی» در مدت زمان مورد بررسی روند بازگشت به عقب خواهد داشت در حالی که منطقه شورای همکاری خلیج فارس به خصوص کشورهای امارات متحده عربی و عربستان سعودی در مسیر توسعه ایده‌ها برای رشد قرار دارند. گزارش منتشر شده درخصوص جنوب صحرای آفریقا نیز بیانگر ادامه رشد در این منطقه است و روسیه و سایر کشورها در CIS نیز همچنان در حال مقابله با رشد کند خود هستند. اعلام لیست ۳۰ کشور جذاب برای خرده‌فروشی در حالی است که ایران در دوران تحریم از فهرست کشورهای مذکور حذف شده بود و حال با توجه به رفع نسبی تحریم‌های بین‌المللی پیش‌بینی می‌شود تا شاهد بازگشت مجدد ایران به این فهرست باشیم. قرار‌گیری مجدد ایران در فهرست مذکور به لحاظ تاثیر مثبت آن بر جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیز مفید خواهد بود.

از سوی دیگر گزارش منتشر شده بیانگر آن است که گوشی‌های تلفن همراه در حال تغییر چهره خرید در بازارهای در حال توسعه هستند. خرید تلفن‌های همراه در سال گذشته، در هند ۱۲۱ درصد، در چین ۱۹۲ درصد، در ویتنام ۱۵۱ درصد و در نیجریه ۸۷ درصد رشد داشته است. با توجه به آمار مذکور می‌توان گفت اکثر بازارهای در حال توسعه تلفن همراه و خرید آنلاین مترادف هم هستند و این رشد موجب شده خرده‌فروشان در ارتباط با مفروضات ورود بازار، نقش آنها در زنجیره ارزش خرده‌فروشی و اثر آنها در رفتار خرید، با چالش روبه‌رو شوند.

شناسایی بازارهای جذاب جهان برای خرده‌فروشان از بین ۲۰۰ ملیت و براساس سه معیار «ریسک کشوری، اندازه جمعیت و ثروت» صورت می‌گیرد و برای ارزیابی کشورها امتیاز‌ها براساس چهار متغیر که هر کدام دارای وزن ۲۵ درصدی هستند، صورت می‌گیرد. ریسک کسب و کار و کشوری (۲۵ درصد)، جذابیت بازار (۲۵ درصد)، اشباع بودن بازار(۲۵ درصد)، فشار زمانی (۲۵ درصد) چهار معیاری هستند که برای معرفی کشورهای جذاب برای خرده‌فروشان مورد استفاده قرار می‌گیرند و نمره ۱۰۰ نشان دهنده پیشرفت سریع بخش خرده‌فروشی است.

چشم‌انداز خرده‌فروشی جهان

از سوی دیگر ارزیابی صورت گرفته نشان‌دهنده آن است که بزرگ‌ترین خرده‌فروش‌های جهان با گسترش در بازارهای درحال توسعه در حال حاضر با چالش جدیدی مواجه شده‌اند که در این خصوص می‌توان به تمایلات ملی‌گرایانه از سوی برگزیت و آمریکا که در وهله اول نااطمینانی‌هایی در مورد ورود به بازار جدید ایجاد کرده اشاره کرد. در عین حال، افزایش پیچیدگی و موفقیت رقبای محلی و منطقه‌ای، پیشرفت‌ها در فناوری خرده‌فروشی و رشد تجارت الکترونیکی نیز لایه‌ای دیگر به این پیچیدگی افزوده است.

بررسی وضعیت کشورهای منتخب

هند: با توجه به گزارش منتشر شده می‌توان گفت شرایط برای خرده‌فروشان در هند مطلوب بوده و این روند ادامه خواهد داشت. با توجه به ارزیابی صورت گرفته انتظار می‌رود تولید ناخالص داخلی هند در سال ۲۰۱۷ معادل ۴/ ۷ درصد و در سال ۲۰۱۸ معادل ۶/ ۷ درصد رشد داشته باشد که در نتیجه، افزایش طبقه متوسط و افزایش مخارج مصرفی این کشور را در پی خواهد داشت و با این شرایط پیش‌بینی می‌شود تا این فرآیندها در سال ۲۰۲۰ حجم خرده‌فروشی سازمان یافته در هند را دو برابر کند. از سوی دیگر این کشور گام‌هایی نیز در راستای حذف قوانین فدرال و ایالتی که مانع توسعه خرده‌فروشی می‌شود، برداشته است. از سوی دیگر شور و اشتیاق در ارتباط با DMart، یکی از سودآورترین زنجیره‌های مواد غذایی و خوار بار هند، نشان می‌دهد خرده‌فروشان مدرن برای رشد سودآور مناسب‌تر هستند. این محیط باعث شده هند در شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی اوج گیرد. با توجه به این گزارش پیش‌بینی می‌شود خرده‌فروشی آنلاین در هند سالانه ۳۰ درصد رشد کند و در سال ۲۰۲۰ به ۴۸ میلیارد دلار برسد که این رشد ناشی از برخی فعالیت‌ها از جمله فعالیت‌های تبلیغاتی و راه‌حل‌های پرداختی مانند پرداخت پول نقد است. لوازم الکترونیکی(به ویژه تلفن‌های همراه و تبلت‌ها)، لوازم جانبی و تزئینی، محصولات مربوط به شیوه زندگی (مانند ابزار و لوازم تامین‌کننده زندگی سالم از جمله کفش و لوازم ورزشی)در میان محبوب‌ترین دسته‌بندی‌های آنلاین هند قرار دارند.

چین: براساس ارزیابی صورت گرفته چین دومین کشور جذاب برای خرده‌فروشان معرفی شده است.

براساس این گزارش با وجود اینکه رشد اقتصادی چین در سال ۲۰۱۶ به ۷/ ۶ درصد کاهش یافت، اما خرده‌فروشی همچنان یک نقطه روشن در این کشور بوده و رشدی معادل ۴/ ۱۰ درصد را تجربه خواهد کرد و براساس ارزیابی صورت گرفته می‌توان پیش‌بینی کرد این روند ادامه خواهد یافت، به‌طوری که انتظار می‌رود رشد فروش خرده‌فروشی سهمی بیش از ۷۰ واحد درصد رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۱۷ را به خود اختصاص دهد. با توجه به اینکه دولت چین، تغییر به سمت اقتصاد مبتنی بر مصرف را مدنظر قرار داده انتظار می‌رود این کشور برای خرده‌فروشان جذاب بماند. از سوی دیگر امروزه، ادغام خرید آنلاین و آفلاین موضوع اصلی بازار خرده‌فروشی در چین است. در حال حاضر، خرده‌فروشی آنلاین ۱۴ درصد از کل فروش خرده‌فروشی چین را از آن خود کرده که بیش از دوسوم آن خرید تلفن همراه است.

با توجه به چالش‌های اجرای شبکه فروشگاهی در چین، بسیاری از برندهای بین‌المللی در حال آزمایش بازار، تماما به‌صورت آنلاین صورت می‌گیرد.

ترکیه: ترکیه یکی دیگر از کشورهایی است که در این ارزیابی توانسته در صدر لیست قرار گیرد. این کشور سال گذشته با چالش‌های جدی مواجه شده است. حملات تروریستی، اقدامات برای کودتای سیاسی و موج ورود پناهندگان به افزایش نااطمینانی‌های سیاسی و خطر کسب وکار برای خرده‌فروشان بین‌المللی منجر شده است. با وجود این، این کشور در شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی با ارتقای دو جایگاه نسبت به سال گذشته، رتبه چهارم را به‌دست آورده است. به‌طور سنتی، ترکیه کشوری است که متکی بر درآمدهای گردشگری است و تعداد بازدیدکنندگان خارجی این کشور در سال ۲۰۱۶ معادل ۳۰درصد افت داشته است. با توجه به اینکه اطمینان مصرف‌کننده ترکیه در پایین‌ترین سطح خود در ۶ سال اخیر قرار داشته، در حال حاضر بسیاری از مراکز خرید و خرده‌فروشی‌های جدید خالی هستند و با توسعه املاک خرده‌فروشی(۲۰ مرکز خرید جدید در سال ۲۰۱۶ افتتاح شده و راه‌اندازی ۱۴ مورد دیگر برای سال ۲۰۱۷ برنامه‌ریزی شده است) پرسش‌های جدی در مورد پر شدن آنها مطرح می‌شود. از سوی دیگر بسته شدن مغازه‌ها و خارج شدن بازارها، مشکلاتی از این دست را برجسته‌تر می‌کند. با این حال، برخی عوامل اصلی کمک می‌کنند که محیط خرده‌فروشی ترکیه برای خرده‌فروشان جذاب بماند. ترکیه در سال گذشته بیش از یک میلیون مترمربع خرده‌فروشی مدرن ایجاد کرده که سومین افزایش مطلق بین کشورها در این شاخص است.

روسیه: گزارش منتشر شده بیانگر آن است که اقتصاد روسیه مسیر آرامی را برای رسیدن به ثبات ادامه می‌دهد، اما زمان‌بندی‌ها برای رسیدن به ثبات همچنان نامشخص است. از سوی دیگر اگرچه در سال ۲۰۱۶ تولید ناخالص داخلی این کشور با رکود ۸/ ۰ درصدی روبه‌رو بوده، اما انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۹ رشد اقتصادی این کشور به یک تا ۲ درصد برسد. در این گزارش این نکته نیز مدنظر قرار گرفته که روبل روسیه انعطاف‌پذیر بوده و تورم به تدریج تحت کنترل درخواهد آمد. اعتماد مصرف‌کنندگان این کشور نیز طی سال گذشته بهبود یافته است و مصرف این کشور هنوز پس از کاهش اخیر درآمد قابل تصرف، احیا نشده و مصرف‌کنندگان هنوز خرده‌فروشی‌های ارزان را ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر بازار لوکس در این کشور نیز تا حدودی بهبود یافته که به دلیل افزایش گردشگری و رشد تقاضای داخلی است. گردشگران چینی که سهم آنها در سال ۲۰۱۶ از ۶۰درصد نیز بیشتر بوده، به دلیل قیمت‌های پایین‌تر نسبت به کشور خودشان، بیشترین خرید را از محصولات لوکس می‌کنند. خرده‌فروشان پوشاک خارجی شروع به بررسی فرصت‌های تولید محلی این کشور کرده‌اند. صنعت پوشاک روسیه در گذشته به شدت وابسته به واردات بود، اما با توجه به افزایش دستمزدها در چین و آسیای جنوبی، در نتیجه کاهش اختلاف دستمزدی روسیه با این کشورها، روسیه امکانات تولیدی را از چین و آسیای جنوبی به تاسیسات تولید محلی انتقال داده است. از سوی دیگر تجارت الکترونیک در روسیه با رشد ۱۸ درصدی در سال ۲۰۱۶ و پیش‌بینی رشد ۱۰درصدی در سال جاری بسیار فراتر از سایر خرده‌فروشی‌ها عمل کرده؛ اما لجستیک همچنان یک محدودیت محسوب می‌شود.

امارات متحده عربی: براساس این گزارش اگرچه بازار خرده‌فروشی امارات متحده عربی پس از یک دهه رشد دورقمی نشانه‌هایی از رشد آرام را نشان داده است، اما در سال جاری امارات متحده عربی رتبه پنجم شاخص توسعه خرده‌فروشی جهانی را کسب کرده است. این کشور همچنان برای خرده‌فروشان جذاب باقی خواهد ماند (۸۶ درصد از جمعیت این کشور در مراکز شهری زندگی می‌کنند و فروش خرده‌فروشی‌های آن در سال ۲۰۱۶ از ۲۰ میلیارد دلار تجاوز کرده است) و با وجود اینکه سایر کشورهای منطقه درگیر اثرات قیمت‌های پایین نفتی و درگیری‌های طولانی‌مدت در یمن و سوریه هستند، ریسک این کشور همچنان پایین خواهد ماند. با توجه به این گزارش پیش‌بینی می‌شود اقتصاد امارات متحده عربی تا سال ۲۰۲۲ سالانه حدود ۴/ ۳ درصد رشد کند و شهروندان آن از سطح درآمد سرانه بالای این کشور منتفع شوند. با وجود اینکه مالیات بر ارزش افزوده جدید در سال ۲۰۱۸ احتمالا بر خرده‌فروشی این کشور تاثیرگذار باشد، اما تحلیلگران نسبت به چشم‌انداز بلندمدت امارات خوش‌بین هستند. نوآوری، اصلی‌ترین موضوع طی سال گذشته بوده است، به گونه‌ای که سازندگان مراکز خرید، در بازاری که در مرحله بلوغ قرار دارد، علاقه مشتریان را از طریق اشکال منحصر به فرد و مراکز تجاری که برای افراد خاصی طراحی شده، حفظ می‌کنند. ۱۱ درصد تولید ناخالص داخلی دبی مربوط به بخش خرده‌فروشی است. گردشگری دبی از طریق جشنواره‌های خرید، تبلیغات فصلی و تجربه‌های منحصر به فرد خرده‌فروشی، برنامه خرده‌فروشی خود را برای سال۲۰۱۷ تدارک دیده است.

عربستان سعودی: براساس ارزیابی صورت گرفته در حال حاضر، عربستان سعودی نیز با چالش‌برانگیزترین شرایط اقتصادی خود مواجه است. سرانه تولید ناخالص داخلی(با قیمت ثابت) در سال ۲۰۱۶ معادل ۸/ ۰ درصد کاهش یافته و دولت هزینه‌های خود را برای جلوگیری از کسری بالای بودجه ناشی از افت درآمدهای نفتی، کاهش داده است. با امید به تنوع بخشیدن به درآمدها و توازن بودجه در سال ۲۰۲۰، دولت عربستان سعودی اکثر پروژه‌های زیربنایی را متوقف کرده، همچنین کاهش بی‌سابقه‌ای را برای یارانه‌های سوخت و منابع آب و برق معرفی و اعلام کرده که قصد دارد تا سال ۲۳۰۰ همگام با سایر کشورهای حوزه خلیج فارس، مالیات بر ارزش افزوده‌ای تا نرخ ۳ درصد را وضع کند. با این حال صنعت خرده‌فروشی ۱۱۴ میلیارد دلاری این کشور نسبتا انعطاف پذیر بوده است. این صنعت در سال ۲۰۱۶ معادل ۶/ ۴ درصد رشد کرد که ناشی از واردات جدید به بازار و افتتاح فروشگاه‌ها در سراسر بخش‌ها بود. بر این اساس چشم‌انداز بلندمدت این کشور همچنان قوی باقی خواهد ماند. دولت عربستان امیدوار است تا سال ۲۰۲۰ فرصت‌های شغلی خرده‌فروشی برای یک میلیون سعودی دیگر فراهم کند و این کمک می‌کند که روش‌های مدرن و تجارت الکترونیک سهم ۸۰ درصدی بازار خرده‌فروشی را از آن خود کنند. کاهش محدودیت‌ها در مالکیت مربوط به سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، اجازه صد درصدی مالکیت خارجی در خرده‌فروشی را تصویب کرده و در کنار آن قوانین مناسب کسب و کار و افزایش تامین مالی بنگاه‌های خرده‌فروشی کوچک حمایت از این بخش را تقویت کرده است.