افتراق در ائتلاف عربی

دنیای اقتصاد: دوباره ائتلاف عرب‌های حاشیه خلیج‌فارس به افتراق تبدیل شد. این برای بار دوم است که کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی، قطر را ایزوله می‌کنند. عربستان، قطر را متهم کرده است که در ارکستر سمفونیک اتحاد و ائتلاف عربی خارج می‌خواند. به گزارش ای‌بی‌سی نیوز کشورهای عربی روز دوشنبه اعلام کردند که تمامی ارتباطات سیاسی خود را با دوحه قطع کرده‌اند. همچنین کشورهای عربی ارتباطات آبی، هوایی و زمینی خود را با این کشور قطع کرد‌ه‌اند. رویترز در این زمینه گزارش داد: عربستان سعودی، مصر، امارات متحده عربی، بحرین و لیبی ارتباط دیپلماتیک خود را به دلیل آنچه حمایت قطر از تروریسم می‌خوانند، قطع کرد‌ه‌اند. این خبرگزاری این اختلاف را بزرگ‌ترین اختلاف کشورهای عربی در چند سال اخیر خوانده است. پیش‌تر نیز عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر به‌دلیل حمایت قطر از گروه اخوان‌المسلمین ارتباطات خود را با این کشور قطع کرده بودند. این در حالی است که این‌بار ریاض می‌گوید قطر از داعش و القاعده حمایت می‌کند.

در این راستا روز دوشنبه عربستان به دیپلمات‌های قطر اخطار داد که ظرف ۴۸ ساعت باید این کشور را ترک کنند. این کشورها برای اینکه قطر را با مجازات بیشتری روبه‌رو کنند تمامی خطوط هوایی را به روی دوحه بسته‌اند. مصر گفته است در پی اصرار و پافشاری قطر در راه دشمنی با مردم مصر روابط خود را با دوحه قطع کرده است. همچنین این کشور مرزهای آبی و هوایی خود را در برابر همه وسایل حمل‌ونقل قطر بسته است. بحرین نیز مدعی شده است که قطر در تمامی سطوح از تروریست‌ها حمایت می‌کند. به‌دنبال آن نیز امارات حکم به اخراج دیپلمات‌های این کشور داد و ۴۸ ساعت نیز مهلت برای خروج دیپلمات‌های قطری مقرر کرد. این در حالی است که این کشورها به اتباع قطری هشدار داده‌اند که تا دو هفته باید خاک این کشورها را ترک کنند. قطر همچنین از گروه ائتلاف جنگی عربستان سعودی اخراج شد. با محاصره هوایی و دریایی قطر، وسایل حمل‌ونقل دریایی قطر تنها می‌توانند از طریق آب‌های بین‌المللی یا ایران تردد کنند. برای پرواز نیز مسیر ایران برای هواپیماهای قطری باز است.

از داخل قطر هم خبر می‌رسد همزمان با این تحولات بسیاری از مردم از ترس کمبود مواد غذایی به فروشگاه‌های این کشور هجوم آورده‌اند. به گزارش بی‌بی‌سی گفته می‌شود ۴۰ درصد مایحتاج غذایی قطر از مرز با عربستان تامین می‌شده است. بی‌بی‌سی در گزارشی اعلام کرد که عمده محصولات وارداتی قطر از این خط مرزی تامین می‌شود که یکی از این اقلام وارداتی غذا است که حدود ۴۰ درصد از محصولات غذایی از طریق این خط تامین می‌شود. عربستان سعودی گفته است با بستن راه بر روی کامیون‌ها تنها راه ورود مواد غذایی به این کشور دریا و مسیر هوایی خواهد بود. غانم نوزبیه، مدیر شرکت مشورتی کرون استورن گلوبال می‌گوید: بستن مسیرها موجب تورم در قطر خواهد شد و این امر تاثیرات فوری در زندگی مردم قطر به‌وجود خواهد آورد.

او می‌گوید: اگر قیمت‌ها بالا برود، تورم افزایش پیدا کند، مردم این کشور خاندان آل‌ثانی را تحت فشار قرار خواهند داد تا یا سیاست‌ها را تغییر دهند یا اینکه به‌دنبال سرنگونی آنها خواهند رفت. این کارشناس تصریح کرد که مردم این کشور روزانه یا هفتگی از مرزهای عربستان سعودی عبور می‌کردند تا غذای خود را از این کشور تامین کنند، زیرا قیمت محصولات غذایی در این کشور ارزان‌تر از قطر است. برخی می‌گویند با اقدام عربستان سعودی در بستن تنها مرز زمینی قطر، این کشور شبه جزیره‌ای عملا تبدیل به جزیره شد. قطر تنها یک مرز زمینی دارد که آن هم با عربستان است.

آیا این تنش‌ها بر صادرات گاز قطر تاثیر می‌گذارد؟

در حالی که برخی خبرگزاری‌ها اعلام کردند که خط لوله گاز دلفین بین قطر و امارات مسدود شده است اما خبرگزاری رویترز گزارش داد انتقال گاز بین قطر، امارات و عمان بدون هیچ مشکلی ادامه دارد و تنش سیاسی بر آن هیچ تاثیری نداشته است. این در شرایطی است که بی‌بی‌سی گزارش داد که جنگنده‌های کشورهای عربی روز گذشته بر فراز آسمان قطر به پرواز درآمدند.

عربستان سعودی مدعی است که قطر حامی مالی و ایدئولوژیک گروه‌های تروریستی است.

با وجود این قطر هنوز تا لحظه تنظیم این گزارش به این تحولات واکنش تندی نشان نداده اما به صراحت اعلام کرده است که کشورش حامی هیچ گروه تروریستی نیست. وزیر امور خارجه این کشور هم گفته اقدامات این کشورها غیر قابل توجیه است. داستان ایزوله کردن قطر از چندی پیش زده شد. به گزارش الجزیره چندی پیش رسانه‌های قطری خبری منتشر کردند که در آن به نقل از امیر قطر آورده بودند که ایران قدرت منطقه‌ای است و باید با این کشور تعامل بیشتری داشت. همچنین در سخنان امیر قطر به نقش مثبت حماس و حزب‌الله لبنان نیز اشاره شده بود. الجزیره همچنان مدعی است که انتشار این خبر به‌دلیل هک بوده اما اشاره کرده که نشر سخنان منتسب به شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی از رسانه‌های قطر نیز اشتباه بوده است.

هر چند قطر سعی کرد تا از این طریق آتش اختلافات بین این کشورها را کم کند اما رسانه‌های عربستانی اعلام کردند که هیچ حمله هکری در کار نبوده است و امیر قطر چنین سخنانی گفته است. همچنین در بحبوحه درگیری بین این کشورها، امیر قطر با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز گفت‌وگوی تلفنی داشت و رسانه‌های عربستان و امارات متحده عربی به شدت از رفتار قطر انتقاد کردند. رابطه قطر با کشورهای ائتلاف عربی سینوسی بوده و همواره بالا و پایین شده است. از زمان بهار عربی قطر همیشه به‌دلیل حمایت از گروه اخوان‌المسلمین مورد غضب سایر کشورهای مونارشی حاشیه خلیج‌فارس قرار گرفته است.

اقدام اخیر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز برای بار دوم است که وارد فاز عملی شده است. دوحه هنوز اقدام عملی در برابر اقدامات این کشورها نداشته است اما وزارت امور خارجه این کشور در یک بیانیه ملایم گفته است که آنها بدون هیچ سند و مدرکی قطر را متهم به حمایت از تروریسم کرده‌اند. به گزارش الجزیره در این بیانیه آمده است: هدف این کشورها روشن است آنها می‌خواهند قیمومیت خود را به قطر تحمیل کنند که این خود نقض حاکمیت یک کشور است.

اختلال در پرواز کشورهای عربی

یکی از مهم‌ترین تبعات ایزوله کردن قطر، اختلال در خطوط هوایی قطر و این کشورها بوده است. خبرگزاری الجزیره گزارش داد که پروازهای قطر به مشکل برخورده‌اند و قطر ایرویز در اطلاعیه‌ای گفته است که به زودی تکلیف پروازها را مشخص خواهد کرد. گفته می‌شود بیشتر پروازهای این کشور با تاخیر روبه‌رو شده است. این مشکل برای امارات متحده عربی هم به‌وجود آمده است. خطوط هوایی اتحاد و فلای‌دوبای گفته‌اند که پروازهای خود را از قطر به امارات و امارات به قطر به تاخیر انداخته‌اند. گفته می‌شود اختلا‌ل‌های به‌وجود آمده تبعات اقتصادی در پی خواهد داشت اما هنوز میزان خسارت به این پروازها مشخص نشده است. تنش بین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس روز دوشنبه به اوج خود رسید و در پی آن نیز لیبی و مالدیو به تبعیت از عربستان سعودی اعلام کردند که کلیه روابط خود را با قطر قطع کرده‌اند.

واکنش سایر کشورها

در حالی که بحران در بین کشورهای عربی فراگیر شده است، ایران به این موضوع واکنش نشان داده و گفته است این‌گونه رفتارها برای حل بحران خاورمیانه مناسب نیست. رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده آمریکا هم که در استرالیا به سر می‌برد از کشورهای عربی خواست تا اتحاد خود را حفظ کنند. او در کنفرانس خبری خود در سیدنی گفت: ما تشویق می‌کنیم تا طرفین درگیر پشت میز مذاکره نشسته و با یکدیگر گفت‌وگو کنند. او افزود: اگر به کمک آمریکا احتیاج داشته باشند واشنگتن آن را دریغ نخواهد کرد. برای کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس اتحاد لازم است. این تحولات در حالی رخ می‌دهد که عربستان سعودی در سفر ترامپ به این کشور از اتحاد بین این کشورها سخن گفته بود. در این زمینه رکس تیلرسون تصریح کرد: در نشستی که آمریکا در ریاض با رهبران کشورهای عربی داشته، اتحاد برای مبارزه با افراطی‌گری و گروه‌هایی مانند داعش لازم است.

بحران در کشورهای حاشیه خیلج‌فارس

سی‌ان‌ان درگیری اخیر بین این کشورها را یک بحران بزرگ توصیف کرده است. کشورهای بحرین، امارات و عربستان ارتباطات خود را در حالی با قطر قطع کردند که هنوز عمان و کویت مناسبات خود را با دوحه حفظ کرده‌اند. سی‌ان‌ان گزارش داد: آتش این بحران با اظهارات امیر قطر برافروخته شد که گفت ترامپ در برابر تهران سیاست‌های غلطی اتخاذ کرده و حتی گفته بود که ترامپ ممکن است تا پایان دوره‌اش در قدرت باقی نماند. آمریکا قصد دارد در این میان نقش میانجی را بازی کند. رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا که به همراه جیمز متیس، وزیر دفاع آن کشور در سیدنی به سر می‌برد فعلا از طرفین خواسته است آرامش خود را حفظ کنند. این در حالی است که جیمز متیس، وزیر دفاع ایالات‌متحده در اظهارنظری عجیب تهران را عامل این اختلافات معرفی کرده است. متیس مدعی شده است: اقدامات ایران رساتر از هر کلمه‌ای است.

رسوایی ایمیل‌ها

آتش اختلافات در بین کشورهای عربی در حالی شعله‌ور شده است که اخیرا یک گروه هکری با دستبرد به هات‌میل سفیر امارات در واشنگتن از نقش این کشور در ناآرامی‌های منطقه‌ای پرده برداشته است. در حالی که سایر خبرگزاری‌های عربی به سادگی از کنار این موضوع گذشته‌اند، شبکه خبری الجزیره نزدیک به دولت قطر با برجسته کردن این خبر به تحلیل محتوای ایمیل‌های لو رفته سفیر امارات در واشنگتن پرداخته است. روزنامه ‌صباح ترکیه نزدیک به دولت اردوغان نیز جزو رسانه‌های منطقه‌ای بوده که به این موضوع پرداخته است. بر اساس اسناد به‌دست آمده اعلام شده است که امارات حامی کودتای ناکام در این کشور بوده است. شبکه خبری الجزیره در این زمینه گزارش داد: افشای ایمیل‌های اخیر یوسف العطیبی، فشارها را علیه این کشور بیشتر خواهد کرد. خلیل جهشان، مدیر اجرایی مرکز عرب در واشنگتن می‌گوید: اگر اصالت این ایمیل‌ها تایید شود، این ایمیل‌ها به منبعی برای فشار به امارات تبدیل خواهند شد. روز شنبه هکرها یکسری از ایمیل‌های سفیر امارات در واشنگتن را منتشر کردند که در آن مشخص شده است که بین امارات و اتاق فکرهای متحد با اسرائیل رابطه تنگاتنگی وجود دارد. در این ایمیل‌ها مشخص شده است که امارات به‌دنبال مخدوش کردن چهره قطر و کویت بوده است. همچنین امارات از کودتا در ترکیه حمایت کرده و علیه نهضت‌های اسلام‌گرا مانند حماس و اخوان‌المسلمین اقداماتی انجام داده است. محمد رفعت، کارشناس کشورهای عربی در گفت‌وگو با الجزیره گفت: این اسناد نشانگر اقدامات شنیع امارات در خاورمیانه است.

رفعت افزود: امارات به‌دنبال نابودی ملت‌ها است. این کشور تحت عنوان مبارزه با اخوان‌المسلمین در حال نابود کردن مردم لیبی و یمن است.

در این ایمیل‌ها مشخص شده است که امارات رابطه نزدیکی با یک اتاق فکر به نام «دفاع از دموکراسی‌ها» داشته است. این اتاق فکر به شدت نزدیک به اسرائیل است و یکی از برنامه‌های این اتاق فکر دفاع از ثبات در عربستان و هدایت سیاست‌های جدید این کشور است. این موسسه همچنین در باب سیاست‌های داخلی عربستان سعودی و چالش‌های داخلی این کشور که رهبران‌شان با آنها مواجه هستند برنامه دارد، در عین حال که به سیاست خارجی ریاض را هم پرداخته و گفته است که پادشاهی عربستان باید از «جهاد» در سراسر دنیا سلب مشروعیت کند. الجزیره در ادامه می‌نویسد: در حالی که عربستان مشغول اجرای برنامه‌های دیکته شده است، خبرنگار الجزیره در واشنگتن در تحقیقاتی که داشته، متوجه شده است که امارات سعی دارد در خاورمیانه جانشین عربستان شود و نقش دست راست ایالات‌متحده را بازی کند. محمد الدوساری، نویسنده کویتی در گفت‌وگو با الجزیره گفت: اقدامات امارات موجب خواهد شد به زودی شورای همکاری خلیج‌فارس منحل شود. اما «عبدالباری عطوان» روزنامه‌نگار، تحلیلگر و نویسنده سیاسی مشهور دنیای عرب به قطع روابط چهار کشور عربی با قطر واکنش نشان داد. عطوان که از روزنامه‌نگاران ملی‌گرای عرب است در اکانت توییتر خود نوشت که قطع روابط (عربستان و سه کشور عربی دیگر) و بستن مرز با قطر مقدمه‌ای برای منزوی کردن دوحه است. عطوان نوشت: گام بعدی شاید دخالت نظامی برای تغییر رژیم در قطر باشد. این جنگی است که ماه‌ها پیش برای آن برنامه‌ریزی شده است.

جعبه سیاه محاصره قطر