امید دوباره به تدبیر

زینب موسوی: «۲۳ میلیون و ۵۴۹ هزار و ۶۱۶ رای به نام حسن روحانی»؛ این نتیجه انتخاباتی است که بار دیگر نام حسن روحانی را برای حضور در قلب پاستور و ادامه دولت تدبیر و امید رقم زد. انتخاباتی که با مشارکت ۷/ ۷۳‌درصد مردم، علاوه بر آنکه نام شیخ دیپلمات را برای دولت آتی تکرار کرده و او را در جرگه روسای جمهور دو دوره‌ای قرار داده، مسوولیتی بیش از پیش بر شانه حسن روحانی نهاده است.

روحانی ۲۹ اردیبهشت ماه امسال در حالی چهار سال دیگر در مسند ریاست‌جمهوری ایران ابقا شد که این بار ۶ درصد بیش از دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش، رای مردم ایران را به‌دست آورد.

رای ۱۳/ ۵۷ درصدی مردم ایران به روحانی علاوه بر آنکه به‌عنوان سرمایه‌ای اجتماعی، پشتیبان رئیس دولت دوازدهم است، از دیگر‌سو کار را برای او دشوار‌تر از پیش خواهد کرد. او حالا، بار مسوولیت اجتماعی بیشتری را به دوش خواهد کشید چه آنکه آرای این دور از انتخابات نشان می‌دهد، مردم ایران راهی را که او در ۴ سال گذشته برگزید به آنچه رقبایش در ماراتن انتخاباتی تشریح کردند، ترجیح دادند و این یعنی او این بار باید پاسخگوی مطالبات افکار عمومی بیشتر از دولت یازدهم باشد. حسن روحانی در دولت دوازدهم باید به مطالباتی چون هدفمندی یارانه‌ها، بهبود اشتغال، ادامه روند تنش‌زدایی، ترمیم کابینه و بهبود معیشت مردم با ایجاد رونق اقتصادی، توجهی دوچندان کند.

با این همه آنچه در جریان انتخابات پیش رو به‌عنوان دو ویژگی اصلی قابل تفکیک است، نخست سوگیری نخبگان و دیگری، سوگیری نامزدها است.

سوگیری نخبگان

اجماع نخبگان فکری جامعه در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بر سر لزوم مشارکت بالای مردم در این دور از انتخابات، نکته‌ای است که نمی‌توان در روند شکل‌گیری جریان‌های انتخاباتی این دور، نادیده گرفت. آنجا که بسیاری از این نخبگان، با خروج از موضع انفعالی در شکل‌دهی به افکار عمومی، تلاش خود را برای افزایش مشارکت مردم در انتخابات به‌کار گرفته و تلاش کردند، افکار عمومی را درباره لزوم ادامه دولت روحانی اقناع کنند. این موضوعی است که طی یک ماه گذشته بارها به شکل‌های مختلفی چون انتشار «بیانیه‌ها» در تصویر کردن «تلاش دولت یازدهم در سامان دادن به مشکلات و سعی بر رفع آن» و نیز ارائه «پیام‌های مکتوب و تصویری» در راستای «فراخواندن مردم به مشارکت در انتخابات» و «تصمیم‌گیری درست درباره آینده کشور»، صورت گرفت. آنچه نخبگان فکری را به افزایش مشارکت مردم در این انتخابات ترغیب و اهمیت آن را دوچندان کرد، محصول مشارکت و رفتارهای داوطلبانه شهروندان است؛ یعنی اثرگذاری بر سیاست‌های عمومی جامعه و اثرگذاری نقش افکار عمومی در جامعه.

سوگیری نامزدها

از سوی دیگر، نمی‌توان نقش نامزدها در میزان مشارکت سیاسی مردم را نادیده انگاشت چه آنکه وابستگی فکری افراد به گروه‌های سیاسی حاضر در میدان سیاست و انباشته‌ای از تجربه‌های فردی در انتخابات قبلی و احساسی که از نتیجه این مشارکت‌ها حاصل شده، به علاوه ارزیابی نگرشی که درباره نظام سیاسی و عملکرد آن و نخبگان آن دارند، رفتار رای‌دهی افراد را شکل می‌دهد. در این دور از انتخابات، این موضوع یعنی سوگیری نامزدها خود به یکی از ویژگی‌های اثرگذار بر رفتار رای‌دهی مردم تبدیل شد. آنچه در این زمینه، شرایط را برای توفیق حسن روحانی فراهم کرد، فرآیند «متمایزسازی» است. آن زمان که حسن روحانی پس از مناظره سوم تلویزیونی موفق شد با تشریح سیاست‌های اتخاذ شده در دولتش ازجمله سیاست خارجی و سیاست‌های اقتصادی، دیواری میان دو گفتمان مورد رقابت کشیده و رقیب را در موضع ضعف قرار دهد.

روحانی همچنین ویژگی منحصر دیگری در این رقابت‌ها برای حضور خود تعریف کرد؛ او توانست بر خلاف سایر نامزدهای رقیب، فصل مشترکی میان اصلاح‌طلبان و اصولگرایان میانه شود و کلیدواژه «اعتدال» را عملی کند. این در حالی است که رقیبان اصلی او نتوانستند میان چند تفکر فصل مشترک ایجاد کنند. بر این اساس می‌توان گفت اقدامات حریف نیز در برجسته شدن حسن روحانی و سیاست‌هایش اثرگذار شد. رقیبان روحانی گرچه گروه‌های کم‌درآمد، محروم و طالب تغییر را هدف تبلیغات خود قرار دادند اما برخلاف آنچه محمود احمدی‌نژاد برای رسیدن به پاستور در دوره‌های قبل به‌کار بست، نتوانستند مسائل طبقاتی و معیشتی را به نحوی اثرگذار مطرح کنند. ابراهیم رئیسی که در روزهای پایانی انتخابات اصلی‌ترین رقیب روحانی بود، نتوانست حتی خود را به گفتمان مسلط دوره احمدی‌نژاد پیوند زند. او حتی در جلب آرای گروه‌های هدف ازجمله آرای مناطق محروم، کم برخوردار و روستایی نیز توفیق چندانی نیافت.

از سوی دیگر، اصولگرایان با طرح بدلی از مدل سال ۹۲ روحانی- عارف، هم نتوانستند روحانی را از میدان برانند. گرچه اصولگرایان با طرح مدل رئیسی- قالیباف، در پی ایجاد اتحاد بیشتر و بسیج بدنه اجتماعی اصولگرایان در جامعه و نیز شوک به تیم حریف بودند، اما با این مدل نه‌تنها نتوانستند آرای مردد را به سوی خود جلب کنند بلکه با این اقدام، بخشی از آرای نامزد کنار رفته(قالیباف) را به سبد حسن روحانی فرستادند زیرا آرای قالیباف جنسی متفاوت از آرای رئیسی داشت. بنابراین «اشتباه اصولگرایان در شناخت جنس آرای حامیان قالیباف»، «کناره‌گیری اسحاق جهانگیری به نفع حسن روحانی» و «تلاش نخبگان برای پیروزی حسن روحانی»، اصولگرایان را بار دیگر ناکام کرد.

همه این عوامل در کنار سایر ویژگی‌هایی که در این گزارش مجال تشریح نیافتند، حسن روحانی را پیروز میدان کرد. در انتخابات ریاست دوازدهمین دولت جمهوری اسلامی ایران، ۴۱‌میلیون و ۲۲۰ هزار و ۱۳۱ رای به صندوق‌ها ریخته شد. این رقم مشارکتی ۷/ ۷۳ درصدی را رقم زد. از این میان، حسن روحانی با کسب ۲۳ میلیون و ۵۴۹ هزار و ۶۱۶ رای، بار دیگر ریاست‌جمهوری اسلامی ایران را عهده‌دار می‌شود. رقیبان او ازجمله سیدابراهیم رئیسی نیز با کسب ۱۵ میلیون و ۷۸۶ هزار و ۴۴۹ رای یعنی ۳۰/ ۳۸ درصد، مصطفی میرسلیم با ۴۷۸ هزار و ۲۱۵ رای یعنی ۱۶/ ۱ درصد آرا و سید مصطفی هاشمی طبا با ۲۱۵ هزار و ۴۵۰ رای یعنی ۵۲/ ۰ از رسیدن به پاستور باز ماندند.

نخستین پیام روحانی پس از پیروزی

و سرانجام این‌که حسن روحانی رئیس‌جمهور فعلی و منتخب ایران، ساعتی پس از اعلام نتایج انتخابات و پیروزی بر رقیبان، پیامی توییتری خطاب به ملت ایران منتشر کرد. او در این پیام نوشت: «ملت بزرگ ایران، پیروز انتخابات شمایید؛ خاضعانه در برابر شما سر تعظیم فرود می‌آورم. به عهدم با شما وفادار خواهم ماند.»

حاشیه‌های یک تاخیر

ساختمان وزارت کشور، شامگاه جمعه، برای خبرنگاران آرام‌تر از هر بار بود. این بار پس از اعلام پایان ساعت رای گیری در سراسر کشور از سوی ستاد انتخابات کشور، برخلاف سایر انتخابات‌ها، خبرنگاران حاضر در ستاد، ۹ ساعت در بی‌خبری به سر بردند. بی‌خبری که تنها، حاصل تصمیم مقامات این وزارتخانه بر ارائه یکباره نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم بود. هرچند اطلاعات از طریق کانال‌های مختلف در شبکه‌های اجتماعی در میان همه مردم رد و بدل می‌شد، اما ستاد انتخابات کشور از تایید هرگونه نتیجه انتخابات در حوزه‌های انتخابیه سراسر کشور تا پیش از ساعت ۹ صبح خودداری کرد. فارغ از آنکه این موضوع به سردرگمی خبرنگاران در ارائه تدریجی آمار موثق از نتیجه انتخابات ۲۹ اردیبهشت و ایجاد سوال برای افکار عمومی منجر شد، حاشیه‌هایی را نیز به‌دنبال داشت؛ حاشیه‌هایی که گمانه‌هایی را از آن سوی دیوارهای وزارت کشور فاش کرد. با وجود آنکه علی‌اصغر احمدی رئیس ستاد انتخابات کشور، علت تاخیر در ارائه نتیجه انتخابات را تطابق نتایج ارائه شده از سوی فرمانداری‌ها و نهادهای نظارتی خواند؛ اما برخی آن را به تخلفات انتخاباتی و رایزنی نمایندگان نامزدها با این وزارتخانه مرتبط دانستند؛ تخلفاتی که به‌زعم معترضان، درباره تعرفه‌های رای مطرح است. این موضوعی است که تا این لحظه تایید یا رد نشده است.

روحانی: با یارانی پرتلاش‌تر کار را ادامه می‌دهیم

نخستین ماموریت دولت دوازدهم چیست؟

هیجان مثبت بورس در واکنش به نتیجه انتخابات

خروج سفته‌بازان از بازار ارز پس از انتخاب روحانی