صعود توریسم در اولویت‌های دولت

دنیای اقتصاد، امیر شاملویی: نگاهی به گزارش‌های مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد وضعیت ایران در ۴ سال‌ اخیر از نظر تقدم قائل شدن دولت برای صنعت گردشگری بهبود یافته است. رشد ۲۱ پله‌ای در جایگاه ایران در خصوص اولویت صنعت سفر و گردشگری برای دولت، در طول ۴ سال، گویای رشدی قابل‌قبول برای کشور است؛ رشدی که حاکی از نگاه دولت مستقر به وضعیت گردشگری است. به باور کارشناسان، این بهبود می‌تواند راه را به سوی رشد بیشتر این صنعت هموار و اقتصاد ایران را از مزایای آن متاثر کند.

در همین حال، در بسیاری از کشورهای جهان نقش دولت در گسترش و توسعه صنایع مختلف حداقل در مراحل ابتدایی رشد آن بسیار مهم است. سیاست‌گذاری صحیح در خصوص ارتقای صنعت گردشگری از جمله مهم‌ترین کارهایی است که بر دوش دولت یک کشور قرار دارد. از سوی دیگر، تخصیص بودجه نیز که سیاست‌های کلان کشور را مشخص می‌کند و بر توسعه یک صنعت اثر می‌گذارد، از جمله مشوق‌هایی است که دولت می‌تواند برای رشد یک صنعت از آن به‌طور صحیح استفاده کند. در همین حال، دولت در برخی زمینه‌ها نیز می‌تواند به ارتقای برند گردشگری در یک کشور و کارآیی آن کمک کند. این امر به‌ویژه در مورد کشوری همچون ایران که تصاویر نادرستی از آن در ذهن بسیاری از شهروندان کشورهای خارجی به‌ویژه شهروندان اروپایی شکل گرفته، بیشتر موثر است و تغییر این چهره می‌تواند توسعه گردشگری کشور را شتاب دهد. روشن است که در این چارچوب دولت نقش بسیار مهمی می‌تواند ایفا کند. به باور کارشناسان، دولت می‌تواند با تقدم قائل شدن برای یک صنعت، آن صنعت را به‌طور اساسی متحول کند.

مقایسه سه دوره دو ساله

طبق گزارش مجمع جهانی اقتصاد، در سال ۲۰۱۷ رتبه ایران از نظر تقدم صنعت سفر و گردشگری برای دولت، ۱۱۴ بوده است. مخارج بخش سفر و گردشگری کشور نیز به عنوان سهم از بودجه دولت در رتبه ۷۸ قرار داشته و کارآیی بازاریابی و برندینگ برای جذب گردشگران ۱۱۲ بوده است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۵ طبق گزارش این سازمان، تقدم دولت ایران برای صنعت سفر و گردشگری رتبه ۱۳۵ جهان را به خود اختصاص می‌داد و مخارج سفر و گردشگری دولت برحسب سهم از بودجه در رتبه ۸۳ و کارآیی بازاریابی و برندینگ برای جذب گردشگران در این سال نیز در جایگاه ۱۳۰ قرار داشت.اما در سال ۲۰۱۳ نیز ایران از نظر تقدم دولت برای صنعت سفر و گردشگری در رتبه ۱۳۵، از نظر مخارج سفر و گردشگری دولت برحسب سهم از بودجه در رتبه ۸۲ قرار داشته و بالاخره از نظر کارآیی بازاریابی و برندینگ برای جذب گردشگران در این سال در رتبه ۱۲۰ جای گرفته بوده است.

لزوم تداوم اهمیت دادن دولت به گردشگری

رشد چهار پله‌ای از نظر مخارج دولت در بخش گردشگری و بهبود توجه به این صنعت در بودجه سالانه کشور حاکی از توجه بیشتر دولت نسبت به مقوله گردشگری در سال‌های اخیر بوده است. با این حال نمی‌توان منکر این شد که ایران هنوز در این‌خصوص با توجه به قابلیت‌های گردشگری و پتانسیل‌های فراوان تاریخی و فرهنگی‌اش تا رسیدن به جایگاه مطلوب فاصله بسیار زیادی دارد؛ گرچه تداوم چنین سیاست‌هایی در بخش گردشگری و سفر در آینده موجب بهبود وضعیت آن خواهد شد. در بحث کارآیی بازاریابی و برندینگ برای جذب گردشگران نیز به‌رغم مشکلات فراوانی که برای منطقه خاورمیانه به‌وجود آمده است و تداوم درگیری‌های منطقه، جنگ‌های داخلی، تروریسم، اوضاع نه‌چندان مناسب امنیتی و در نتیجه شکل‌گیری تصویری نامناسب نسبت به واقعیت‌های موجود ایران، کشور رشدی هشت پله‌ای را تجربه کرده است که البته هنوز هم به اعتقاد کارشناسان رتبه مطلوبی محسوب نمی‌شود و نیازمند کار بیشتری در این‌خصوص است.

تجربه امارات

تجربه کشورهایی که دولت‌های آنها نسبت به بخش گردشگری توجه کرده‌اند و مخارجشان در بخش گردشگری، با هدف توسعه و گسترش بنیادین این بخش افزایش داشته و افزون بر این اولویت قائل شدن نسبت به بخش گردشگری در آنها رشد کرده، گویای آن است که درآمدهای قابل‌توجهی را کسب کرده‌‌اند.

تجربه امارات در کشورهای اطراف برای نشان دادن این امر بسیار ملموس و کاربردی است. امارات‌متحده عربی طی یک دهه اخیر در بخش گردشگری خود سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی داشته و سیاست‌های مناسبی در راستای این کار اتخاذ کرده است. این کشور در گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۳ و با توجه به کارهای مثبتی که در خصوص توجه حاکمیت این کشور به توریسم انجام شده بود، در رتبه ششم جهان از نظر اولویت قائل شدن برای بخش گردشگری قرار گرفته بود. بودجه‌ای نیز که امارات برای بخش گردشگری خود لحاظ کرده بود، در جهان رتبه ۳۳ را داشت. با این همه شاید بتوان درخشان‌ترین کار این کشور را دست یافتن به رتبه نخست در زیرشاخص کارآیی بازاریابی برای جذب گردشگران دانست. تلاش دولت امارات برای ایجاد کردن یک صنعت قابل اطمینان که تا حدی بتواند تکانه‌های قیمتی نفت را نیز جبران کند، منجر به توسعه صنایع مرتبط با حمل و نقل و همچنین اقامت و سفر نیز شد.بخش‌های خصوصی و دولتی با بازاریابی مناسب و ایجاد زیرساخت‌های باکیفیت موفق شدند در سال ۲۰۱۲ حدود ۲۴ میلیارد دلار درآمدزایی و ۱۷۳ هزار نفر را به گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۳ در این بخش مشغول به‌کار کنند. امارات توانسته است با سیاست‌های ترویج گردشگری و به‌خصوص توسعه حمل و نقل در این کشور، در گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۷ به رتبه یک جهان در اولویت دادن دولت به بخش گردشگری تبدیل شود.

البته روشن است که افت قیمت نفت و تاثیرات شدید آن بر کشورهای نفتخیز منطقه نیز یکی از عوامل مهمی بوده که در این زمینه نقش ایفا کرده است. در زمینه مخارج دولتی بخش گردشگری با دو پله صعود در جهان به رتبه ۳۱ رسیده و کارآیی در جذب گردشگران نیز در همان رویه نخست باقی‌مانده است. این امر به معنای آن است که به‌رغم اولویت قائل شدن دولت امارات در بخش گردشگری مخارج آن چندان تغییر عمده‌ای نکرده و دولت بیشتر در حال هموار کردن اوضاع فعالیت‌های بخش خصوصی و سایر فعالان این صنعت است.امارات در گزارش سال ۲۰۱۷ مجمع جهانی اقتصاد، بیش از ۱۷ میلیارد دلار از این صنعت به تولید ناخالص داخلی خود اضافه کرده و موجب اشتغال حدود ۳۳۰ هزار نفر در این صنعت شده است.این رشد حاکی از اهمیت اولویت قائل شدن دولت در بخش گردشگری است. به گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۷ ایران ۱۰ میلیارد دلار از کل صنعت گردشگری را به تولید ناخالص داخلی خود اضافه کرده است که با توجه به جاذبه‌ها و ظرفیت‌های کشور ایران در مقایسه با امارات جای رشد بسیاری دارد.