بار هزینه‌های شبکه بانکی چگونه کم می‌شود؟

دکتر امیرحسین فتاحی

مدیر عامل شرکت ایران ارقام

کاهش هزینه‌های عملیاتی در شبکه بانکی یکی از مسائلی است که می‌تواند به ارزان‌تر شدن تسهیلات و تسهیل فرآیند تامین مالی کمک فراوانی داشته باشد.

این کاهش و تسهیل در شرایطی که بار اصلی تامین مالی بخش واقعی اقتصاد در حوزه تولید و ایجاد ارزش افزوده بر دوش شبکه بانکی کشور قرار دارد، نقش موثری در تحقق اقتصاد مقاومتی خواهد داشت. در سال‌های گذشته به‌ویژه نیمه نخست دهه هشتاد تلاش‌هایی برای کاهش هزینه تجهیز منابع با کاستن دستوری نرخ سود سپرده‌های بانکی انجام شد، ولی همان‌گونه که همان زمان نیز کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند، روش‌های دستوری در اقتصاد به‌خصوص در مورد مولفه‌هایی مانند نرخ سود بانکی نه‌تنها مفید نبود؛ بلکه نتایج منفی و مخرب این تجربه تلخ فشار فراوانی به بانک‌های کشور وارد کرد. علاوه‌بر این مسائلی مانند افزایش تسهیلات تکلیفی در قالب وام به بنگاه‌های کوچک و زودبازده، تسهیلات مسکن مهر و... توان تسهیلات‌دهی ‌شبکه بانکی را به‌شدت کاهش داد و باعث شد هزینه تجهیز منابع به طرز چشمگیری بالا رود. این افزایش هزینه‌ها اما ضرورت و نیاز به مدیریت کاهشی هزینه‌های عملیاتی را بیش از پیش آشکار کرد. اگرچه تاکنون برآورد دقیقی درباره هزینه‌های عملیاتی شبکه بانکی منتشر نشده است، اما می‌توان به راحتی حدس زد که هزینه‌های مرتبط با شعبه‌داری، انتقال پول و عملیات پرداخت و... بخش عمده‌ای از این هزینه‌ها را شامل می‌شود. این درحالی است که در بانکداری مدرن بسیاری از این عملیات و به تبع آن هزینه‌های مترتب بر آنها برون‌سپاری شده و از دایره خدمات بانکی به حوزه خدمات پرداخت منتقل شده است. در کشور ما هم خوشبختانه طی چند سال اخیر با گسترش خدمات پرداخت الکترونیک و افزایش فعالیت شرکت‌های خدمات پرداخت الکترونیک، بخشی از هزینه‌های بانک‌ها در حوزه پرداخت به بیرون از شبکه بانکی منتقل شده است. با این وجود، اما همچنان فعالیت‌های زیادی در محدوده شرح وظایف بانک‌ها باقی مانده‌است که می‌توان آنها را به خارج از بانک سپرد. به‌عنوان مثال می‌توان از عملیات توزیع پول در شبکه خودپردازهای بیرون از شعب بانک‌ها آغاز کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، پول‌گذاری این خودپردازها به‌طور متوسط هر ماه چند میلیون تومان برای شعبه متولی هزینه دارد؛ درحالی‌که اگر پرستاری و پول‌گذاری این دستگاه‌ها به شرکت‌هایی خارج از ساختار بانک‌ها برون سپاری شود قطعا کیفیت و هزینه عملیاتی تجهیز منابع کاهش خواهد یافت. به‌عنوان مثالی دیگر می‌توان به جایگزینی تدریجی دستگاه‌های خودپرداز با دستگاه‌های خود دریافت / خودپرداز
(Cash Recycler) اشاره کرد؛ افزایش این قبیل دستگاه‌ها که متاسفانه هنوز برای نام آنها معادل فارسی مناسبی هم انتخاب نشده است، می‌تواند به کاهش هزینه هنگفت پول‌گذاری شعب بانک‌ها کمک فراوانی کند. علاوه‌بر این خوشبختانه طی سال‌های اخیر تلاش‌های موفقی از سوی متخصصان داخلی برای طراحی سامانه‌های هوشمندی که زمان و مقدار پول‌گذاری دستگاه‌های خودپرداز را برآورد کنند، انجام شده است که استفاده از آنها تاثیربسزایی در کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها خواهد داشت. بر همین اساس به‌نظر می‌رسد راهبرد حوزه بانکداری و پرداخت الکترونیک در حال‌حاضر باید کاهش هزینه‌های عملیاتی با تقویت و گسترش ابزارها و روش‌های الکترونیک باشد تا به این ترتیب قیمت تسهیلات بانکی کاهش یابد و کمک بیشتری به تحقق اقتصاد مقاومتی شود.