راه‌اندازی بازار آتی نفت خام در بورس انرژی

دنیای اقتصاد: برآوردهای میدانی نشان می‌دهد که هم‌اکنون بورس انرژی در کنار تلاش برای استفاده بیشتر و بهتر از ابزارهای نوین مالی در کنار راه‌اندازی اوراق صندوق پروژه، بخش اعظم تلاش خود را بر جذب مشتریان بین‌المللی قرار داده تا بتواند حجم و بازارهای صادراتی خود را متنوع و قدرتمند سازد. این موارد در نهایت باعث خواهد شد در آینده‌ای نزدیک بخش بزرگ‌تری از صادرات فرآورده‌های نفتی از بستر این بورس صورت پذیرد؛ رخدادی که برای تمام فعالان بازار محصولات نفتی و فرآورده‌های پالایشگاهی همچنین فعالان صنعتی و مدیریتی این حوزه مفید و قابل توجه خواهد بود.

روز گذشته مدیرعامل بورس انرژی با ارائه گزارشی از عملکرد این بازار در دهمین نمایشگاه بورس، بانک و بیمه (فاینکس ۲۰۱۷) با اعلام این خبر که میزان کدهای خارجی اعطا‌شده در این بازار در سال ۹۵ در مقایسه با سال قبل از آن در حدود ۱۷۰ درصد رشد را تجربه کرده و همچنین ارزش معاملات در این بازار در مدت ۴ سال ۷۵۰‌درصد رشد را تجربه کرده است، می‌توان به برخی از مهم‌ترین دستاوردهای بازار متشکل انرژی در کشور اشاره کرد که راه‌اندازی بازار فیوچرز نفت خام در بورس انرژی یکی از مهم‌ترین‌ این دستاوردها است. به گفته وی، در حال حاضر موافقت وزیر نفت در این رابطه گرفته شده و برای نهایی کردن آن کمیته‌ای تشکیل می‌شود. وی درباره سابقه عرضه نفت خام در بورس گفت: در گذشته عرضه نفت خام برای بازار داخل در بورس انرژی انجام شد، اما به‌دلیل اینکه به‌طور همزمان، میعانات گازی نیز عرضه شد، استقبال از عرضه نفت خام به‌دلیل کیفیت بهتر میعانات گازی کاهش یافت و گفت: این بازار از ابتدای راه‌اندازی تاکنون توانسته با نقش فعالی که در حوزه عرضه منابع انرژی از برق گرفته تا سایر حامل‌های انرژی همچون نفت کوره، گاز مایع، نفت سفید و... داشته، در حوزه مبادلات مالی انرژی همچون انتشار اوراق سلف موازی استاندارد نیز اقدامات مناسبی را صورت داده است.

استقبال خارجی‌ها از بورس انرژی

علی حسینی با اشاره به برجام، جذب معامله‌گران در بورس انرژی را در سال ۹۵ به «رشدی مناسب» تعبیر کرد و در ادامه اشاره کرد نیمی از کدهای معاملاتی خارجی که تاکنون برای بورس انرژی وجود دارد، بعد از برجام گرفته شده است. حسینی در ادامه با اشاره به لزوم تغییر سبک تفکر در حوزه تجارت انرژی گفت: در حوزه تجارت یک تفکر سنتی که از گذشته شکل گرفته این است که تجارت انرژی در اختیار بخش دولتی قرار دارد؛ اما ما باید بتوانیم این تفکر را تغییر دهیم؛ هر چند که در نگاه اول این موضوع کار ساده‌ای به نظر می‌رسد؛ ولی در عمل کار پیچیده‌ای است. حسینی با اشاره به این موضوع که بالغ بر
۱۵۰ شرکت حقوقی خارجی به‌عنوان معامله‌گر در بورس انرژی داریم، ادامه داد: ۵۹ کارگزار برتر سرمایه جزو کارگزاران ما هستند که ۷۶ ایستگاه معاملاتی را راهبری می‌کنند. مدیرعامل بورس انرژی گفت: در بورس انرژی برای هر معامله حداقل ۱۵ ویژگی را هر روز منتشر می‌کنیم و این ویژگی مهم برای همه علاقه‌مندان قابل استفاده است. بحث فساد و تخلفات یکی از آفت‌های مهم اقتصاد انرژی است؛ اما انجام معاملات در بورس انرژی و نظارت سازمان بورس از فشارها و رانت‌ها جلوگیری می‌کند و باعث شفافیت در معاملات می‌شود.حسینی در ادامه افزود: موضوعاتی همچون ساز‌و‌کار بازار با ترتیبی که چیده شده و کنترل‌های داخلی که وجود دارد، انجام معاملات از طریق سامانه‌ای که به‌صورت متمرکز راهبری می‌شود، تسویه پایاپای از طریق شرکتی که از سوی قانون ایجاد شده و این کار را انجام می‌دهد، اجرای معاملاتی که در بورس انرژی است و نظارتی که سازمان بورس دارد، یک بستر محکم را برای پیشگیری از وقوع تخلفات و فساد فراهم کرده است.

رشد ۷۵۰ درصدی ارزش معاملات در بورس انرژی

به گفته دکتر سید علی حسینی، عرضه محموله‌های
۳۵ هزار تنی نفت کوره استوک شرکت ملی نفت ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی ایران، توسعه عرضه‌های شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، پذیرش و فراهم کردن امکان معامله میعانات گازی ایلام، خانگیران، رازی و پارس جنوبی در رینگ داخلی بورس انرژی ایران و همچنین انجام معاملات مصرف‎کنندگان برق بالای ۵ مگاوات و گسترش فعالیت شرکت‎های خرده‌فروشی در بورس از جمله اقدامات این بازار در سال‌های اخیر بوده است.

به گفته وی، افزایش تامین مالی صنعت نیروگاهی، پتروشیمی و پالایشگاهی از طریق انتشار اوراق سلف موازی استاندارد و پیگیری راه‌اندازی بازار اوراق گواهی ظرفیت و صندوق پروژه در بورس انرژی ایران نیز از جمله اقدامات مالی این نهاد مهم در راستای تامین مالی بخش انرژی کشور است. در این راستا به گفته وی توسعه و تجهیز تاسیسات بارگیری و تحویل انواع فرآورده‌های نفتی از مبادی تحویل متنوع به مقاصد صادراتی مختلف را نیز باید به‌عنوان یکی دیگر از مزایا و امکانات فراهم شده توسط بورس انرژی معرفی کرد. به گفته دکتر حسینی، ارزش کل معاملات در بورس انرژی در مقایسه با سال ۹۲ در حدود ۷۵۰ درصد رشد کرده است. این در حالی است که طی یک سال گذشته با رشد ۵۰ درصدی ارزش معاملات به رقم ۴۲ هزار میلیارد ریال رسیده است. وی در ادامه حجم عرضه‌ها در بازار فیزیکی بورس انرژی را در حدود ۶ میلیون تن اعلام کرد که در مقایسه با سال ۹۴ در حدود ۵۰‌درصد افزایش یافته است. این موضوع نشان می‌دهد این بازار به سرعت در حال رشد در بین بازیگران بازار انرژی است؛ به‌طوری‌که در سال ۹۲ کل عرضه در این بازار به یک میلیون تن نیز نمی‌رسید. علاوه بر عرضه، حجم معاملات نیز در مقایسه با سال ۹۲ در حدود ۸ برابر شده و به نزدیکی ۲ میلیون تن در سال ۹۵ رسیده است.

در این بین اما نکته قابل توجه کاهش حجم و ارزش معاملات برق در تالار بورس انرژی بوده است. به گفته مدیرعامل بورس انرژی به دلیل کاهش تخصیص منابع از سوی وزارت نیرو در سال گذشته، حجم معاملات برق در این بازار از حدود ۱۹ میلیون مگاوات ساعت به اندکی بیش از ۱۲ میلیون مگاوات ساعت رسیده و به همین ترتیب ارزش معاملات نیز از ۷ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال به ۴ هزار میلیارد ریال کاهش یافت که تنها بخش کاهشی معاملات در این بازار محسوب می‌شود. اما در بخش بازار غیرفیزیکی بورس انرژی آمارها نشان می‌دهند تعداد قراردادهای سلف موازی استاندارد معامله شده در این بازار از حدود ۸۰۰ هزار قرارداد در سال ۹۴ به حدود ۵ میلیون قرارداد رسیده است. در رینگ صادراتی بازار فیزیکی بورس انرژی نیز معاملات این تالار با رشد ۱۰۰ درصدی به ۱۰ هزار میلیارد ریال رسیده است.

وی درباره برنامه‌های آتی بورس انرژی گفت: توسعه رینگ بین‌الملل بابت معاملات متانول، نفت کوره، گاز مایع و بسترسازی بابت عرضه موفق تمام قراردادهای پتروشیمی و پالایشگاهی از جمله برنامه‌های آینده بورس انرژی است؛ همچنین ما پیگیر بازارهای مشتقه و تامین مالی فعالان حوزه انرژی خواهیم بود.