چراغ سبز ترامپ به پسر سلمان

کامران کرمی: رئیس‌جمهوری آمریکا و جانشین ولیعهد و وزیر دفاع عربستان‌سعودی ضمن تاکید بر مناسبات دوجانبه، ایران را محور مذاکرات خود قرار دادند. دونالد ترامپ و محمد بن‌سلمان در دیدار خود درکاخ سفید ایران را تهدیدی برای امنیت منطقه ارزیابی کردند. بن‌سلمان برجام را بسیار خطرناک توصیف کرد و ترامپ نیز گفت که توافق هسته‌ای با ایران منافع آمریکا را تامین نمی‌کند. دو طرف همچنین درخصوص ایجاد مناطق امن در سوریه و یمن به تبادل‌نظر پرداختند. کارشناسان معتقدند که روابط ریاض و واشنگتن در دوره ترامپ به‌دلیل رویکرد خصمانه او نسبت به برجام بهبود پیدا خواهد کرد، از این‌رو مقامات سعودی در تلاشند تا با متقاعد کردن ترامپ به شراکت در ائتلاف علیه ایران، از مزایای این همکاری بهره‌مند شوند. موضوعی که ترامپ بارها بر آن تاکید کرده و اعراب را تهدید به پرداخت هزینه‌هایشان کرده است. در واقع ترامپ معتقد است که آمریکا باید از وضعیت محافظ نسبت به متحدانش خارج شود و اگر کشوری قصد دارد آمریکا از آن محافظت کند باید برای آن هزینه بپردازد. ترامپ همچنین در چند نوبت اعلام کرده است که حاضر است از عربستان در مقابل ایران محافظت کند، اما عربستان باید هزینه این کار را بپردازد. او می‌گوید: «باید ببینم معامله‌ای که سر می‌گیرد چیست.»

فشار بر ایران

دونالد ترامپ روز سه‌شنبه میزبان «محمد بن‌سلمان» معاون ولیعهد عربستان سعودی برای ضیافت ناهار در کاخ سفید بود و تلاش داشت تا پس از یک دوره تنش میان آمریکا و متحد دیرینه به سمت ایجاد یک رابطه گرم با این پادشاهی گام بردارد. در ریاض امید زیادی وجود دارد که روابط با واشنگتن به‌خصوص در مورد توافق هسته‌ای با ایران پس از یک دوره تنش در دیپلماسی دو کشور در دوره اوباما بهبود یابد. عربستان از باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا ناراضی است، چون معتقد است که اوباما هم‌پیمانی ریاض با واشنگتن را کم اهمیت‌تر از مذاکرات هسته‌ای ایران می‌داند، از این‌رو مقامات ارشد سعودی درصددند تا از فرصت به‌وجود آمده بیشترین بهره را ببرند، به‌خصوص که در این میان، رژیم صهیونیستی نیز دور جدیدی از تلاش‌های خود را برای فشار بر ایران آغاز کرده است.

امتناع اوباما از ورود به مسائل خاورمیانه مانند جنگ در سوریه سعودی‌ها را عمیقا سرخورده و ناامید کرده بود. بی‌علاقگی ترامپ به رعایت حقوق بشر و مهم‌تر از آن، موضع‌گیری سختگیرانه وی در قبال ایران به آنها امیدواری می‌دهد. در همین ارتباط، «بروس ریدل» عضو ارشد موسسه بروکینگز در مورد سعودی‌ها می‌گوید: «آنها از رفتن اوباما خوشحال هستند. این پادشاهی اعتماد خود را به اوباما پس از وقوع بهار عربی در چندین کشور در خاورمیانه و شمال آفریقا در سال ۲۰۱۱ و همچنین تحت‌فشار گذاشتن رهبرانی مانند «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهوری مصر در مورد نگرانی‌های حقوق بشر از دست داده بودند.» ریدل گفت: «ترامپ نشان داده که در مورد حمایت از حقوق بشر و آزادی دغدغه‌ای ندارد و ایران بیش از پیش به گزینه روی میز تبدیل شده است. سعودی‌ها می‌بینند که دیگر نیازی نیست نگران چهار سال آینده باشند.»

در این ارتباط تشکیل ناتوی عربی علیه ایران پاسخ ترامپ به چالش‌های خاورمیانه بوده است. در واقع سخن بر سر تشکیل یک پیمان نظامی عربی با همراهی اسرائیل، آمریکا و ترکیه است و هدف آن مقابله با آنچه نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه پنداشته می‌شود، است و این سیاستی است که استراتژیست‌های دولت ترامپ برای مقابله با بحران‌های خاورمیانه طراحی کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد که طرح این ائتلاف در کنفرانس امنیتی مونیخ در ماه گذشته پایه‌ریزی شد. به‌خصوص که اظهارات همزمان مقامات آمریکا، عربستان، اسرائیل و ترکیه علیه ایران در این نشست پرده از این سیاست جدید برداشت.

در واقع این سخنان هماهنگ، حکایت از گفت‌وگوها و مذاکراتی دارد که میان مسوولان دولت ترامپ و مسوولان کشورهای اسرائیل، عربستان و ترکیه اخیرا روی داده است. بخشی از این مذاکرات و گفت‌وگوها بازتاب رسانه‌ای نیز داشته است. از آن جمله است گزارش مذاکرات میان مسوولان دولت ترامپ و برخی از مسوولان کشورهای عربی بر سر ایجاد یک پیمان نظامی. از این‌رو به‌زعم ناظران، محمد بن‌سلمان در سفر خود به واشنگتن و دیدار با ترامپ بار دیگر بر شکل‌گیری این ائتلاف تاکید و اصرار ورزیده است.

در همین زمینه، یکی از مشاوران ارشد سعودی اعلام کرد، در دیدار جانشین ولیعهد عربستان و رئیس‌جمهوری آمریکا در کاخ سفید، طرفین درخصوص این موضوع که «ایران تهدیدی امنیتی علیه منطقه به‌شمار می‌رود»، توافق‌نظر داشتند. به گزارش «رویترز»، مشاور ارشد بن‌سلمان در بیانیه‌ای اعلام کرد، مذاکرات طرفین «نقطه تحول تاریخی» در روابط بین دو کشور است. او اضافه کرد: «این دیدار، امور را به روند صحیح خود برگرداند و جهشی بزرگ در روابط بین دو کشور در تمامی زمینه‌های سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی ایجاد کرد. ترامپ بر اهمیت روابط بین دو کشور واقف است و درک و موضع روشنی از مشکلات منطقه دارد.» مشاور بن‌سلمان همچنین به شش کشور ایران، لیبی، سوریه، سومالی، سودان و یمن که اتباعشان از سفر به آمریکا منع شده‌اند، اشاره کرد و گفت: «محمد در این دیدار همچنین تاکید کرد که موضوع منع ورود اتباع شش کشور به آمریکا، اسلام‌ستیزی نیست، اما تصمیم داخلی برای منع ورود تروریست‌ها به آمریکا محسوب می‌شود. او در ادامه تاکید کرد که عربستان سعودی اطلاعاتی دارد که در برخی از این شش کشور طرح‌هایی برای انجام حملات تروریستی در آمریکا در حال تدوین است.»

هماهنگی درخصوص یمن

همچنین به نظر می‌رسد ریاض و واشنگتن در دوره ترامپ اختلافات کمتری در رابطه با جنگ عربستان سعودی در یمن داشته باشند. تنها پنج روز قبل از این دیدار، وزارت خارجه آمریکا با از سرگیری فروش سلاح به عربستان سعودی موافقت کرد، امری که دولت باراک اوباما به‌خاطر اقدامات ریاض در «نقض حقوق بشر» آن را متوقف کرده بود. عربستان همواره ایران را متهم به حمایت از شیعیان حوثی در یمن کرده است و به همین خاطر جنگی را از دو سال پیش علیه یمن به‌راه انداخته است. سعودی‌ها اصرار دارند که با برجسته کردن نقش مداخله‌جویانه تهران در یمن، ترامپ را متقاعد به مشارکت جدی‌تر در یمن کنند.

منطقه امن در سوریه

محور دیگری که در سفر محمد بن‌سلمان به آمریکا مورد تاکید قرار گرفت، طرح ایجاد منطقه امن در سوریه بود. موضوعی که مستقیم به نقش میدانی-مستشاری ایران در سوریه برمی‌گردد. این طرح به‌دنبال آن است تا با ایجاد پوشش هوایی در سوریه، به تقویت تروریست‌ها از یکسو و فشار بر دولت اسد از سوی دیگر بپردازد، به‌خصوص که زمینه‌ها برای برگزاری انتخابات در حال آماده شدن است و این منطقه امن می‌تواند حکم یک عامل تقویت‌کننده برای معارضان مسلح داشته باشد.

بده‌بستان تاریخی در کاخ سفید