بررسی میدانی «دنیای اقتصاد» از بازار شب عید گردشگری
نیمرخ سفرهای نوروزی
تورهای داخلی و خارجی نوروز چقدر آب میخورند؟
دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: عدم تغییر حجم تقاضا برای سفرهای داخلی و خارجی، درحالی‌که نرخ تورها برای هر دو این مقاصد دستخوش تغییر چندانی نشده، مخرج مشترک اظهارات تعدادی از فعالان گردشگری در توصیف بازار فروش تورهای نوروزی امسال است. آنها همچنین، پایین آمدن قدرت خرید افراد را دلیل اصلی رکود موجود در این صنعت می‌دانند. این افراد در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد»، با مبنا قرار دادن آمار فروش بسته‌های سفر آژانس‌های تحت مدیریتشان، به ترسیم نیمرخی از وضعیت عرضه و تقاضا در بازار گردشگری شب عید کمک کرده‌اند و اگر چه تصویر ایجاد شده به قلم این اطلاعات، کلی است و چندان دقیق نیست، می‌توان گفت در خلأ نظام آماری به روز و دقیق در کشور، امکان حداقلی تحلیل وضعیت موجود، از این طریق قابل فراهم شدن است. البته باید یادآور شد در این بررسی، تقاضای سفرها براساس فروش تور انجام شده و سفرهای فردی مدنظر قرار نگرفته است. براساس تحقیقات «دنیای اقتصاد»، یک تور ۶ شب و ۷ روز به مقصد استانبول و با اقامت در هتل ۴ ستاره در ایام نوروز، ۲ میلیون و ۲۷۵ هزار تومان قیمت دارد. با همین شرایط، تور دبی ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان، تور تایلند (فقط بانکوک) ۴ میلیون تومان، تور گرجستان ۲ میلیون و ۲۹۰ هزار تومان و تور ارمنستان ۲ میلیون و ۲۵۵ هزار تومان ارزش‌گذاری شده است. در میان تورهای داخلی نیز کیش بیشترین قیمت را دارد؛ یعنی ۲میلیون و ۵۰۰هزار تومان برای یک تور ۶شب و ۷روز و با اقامت در هتل ۴ستاره. طبق بررسی‌های صورت گرفته با همین شرایط، تور قشم یک میلیون و ۵۵۰هزار تومان، تور اصفهان ۲میلیون تومان، تور شیراز ۲میلیون تومان و تور مشهد یک‌میلیون و ۳۰۰هزار تومان قیمت دارد.
تغییر مقاصد به نفع داخلی‌ها
مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری در تحلیل قیمت‌های موجود در بازار شب عید سفر، به خبرنگار ما می‌گوید: «تقاضای سفرهای داخلی برای نوروز امسال مشابه سال پیش است و نرخ تورهای تعریف‌شده برای مقاصد معمول داخلی، مشمول رشدی ۱۰ تا ۲۰ درصدی شده که آن هم به‌دلیل افزایش سالانه قیمت اجزای تعریف‌شده در پکیج‌های سفر است.» رضا خادم‌الرضا در ادامه به وضعیت سفرهای خارجی نوروز ۹۶ نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «در مورد مقاصد خارجی نیز به نظر می‌رسد که قیمت‌ها منطقی‌تر شده و این در نتیجه کمتر شدن تقاضا برای این سفرها بوده است.»
وی خاطرنشان می‌کند: «البته در مورد مقاصد اروپایی تغییر نرخی ایجاد نشده اما در مورد دیگر کشورها، برای جذب بیشتر گردشگران ایرانی، ارائه‌دهندگان خدمات قیمت‌های خود را تعدیل کرده‌اند.» این آژانس‌دار همچنین تصریح می‌کند: «در دو سال اخیر، بخشی از سفرهای خارجی به کشورهای اطراف جای خود را به سفرهای داخلی داده بود اما به نظر می‌رسد که این جریان در حال تغییر است و سفرهای داخلی رفته رفته جای خود را به مسافرت‌های خارجی می‌دهند.» خادم‌الرضا البته یادآور می‌شود: «در مجموع می‌توان گفت تقاضا برای سفر از سوی مردم ایران در طول چند سال گذشته رشدی نسبی را تجربه کرده؛ هرچند شیب این رشد ملایم بوده است.»
افت قدرت خرید مردم
در همین حال، آژانس‌دار دیگری به خبرنگار ما می‌گوید: «در نوروز امسال، تقاضا چه برای سفرهای داخلی و چه برای سفرهای خارجی کمتر از سال پیش بوده که افت قدرت خرید خانوارهای ایرانی می‌تواند مهم‌ترین دلیل توضیح‌دهنده آن باشد.» رقیه حاتمی‌پور به تغییر نرخ تورهای داخلی و خارجی در مقایسه با سال گذشته نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «افزایش یا کاهش غیرمتعارفی در قیمت‌ها دیده نمی‌شود و عمده دلیل تغییر قیمت‌ها در مورد تورهای داخلی نیز مربوط به رشدهای سالانه قیمت هتل‌هاست که به صورت سالانه اعمال می‌شود.»
اما یکی دیگر از فعالان عرصه گردشگری کشور که در زمینه طراحی و فروش تورهای داخلی و خارجی، فعالیت می‌کند هم در این زمینه می‌گوید: «به‌دلیل کاهش تقاضا برای تورهای داخلی، ما در نوروز امسال تورهای خود را با کاهشی ۱۲ درصدی به فروش رسانده‌ایم.» به گفته مجتبی تهرانی، کاهش قیمت تورهای خارجی سبب شده، افراد خرید این بسته‌ها را به بسته‌های داخلی ترجیح داده و به این ترتیب تقاضا برای تورهای داخلی تحت تاثیر قرار گیرد. او افزایش قابل توجه پروازها در برخی از مسیرهای خارجی را از عمده دلایل ارزان‌تر شدن سفر به مقاصد خارجی عنوان می‌کند. با این‌همه تهرانی تصریح می‌کند که تقاضا برای سفرهای خروجی نیز رشد قابل توجهی نداشته و به اندازه نوروز گذشته است.
تقاضا برای ترکیه کم شده
در ادامه، مدیر یک آژانس گردشگری دیگر نیز بر مناسب‌تر بودن نرخ تورهای خارجی در مقایسه با سال پیش اشاره و با توجه به کم شدن تقاضا برای سفر به ترکیه، اظهار می‌کند: «این موضوع، اگرچه به بهتر شدن فروش مقاصد جایگزین ترکیه از جمله تایلند انجامیده اما با این‌همه باید گفت که به فروش بیشتر بسته‌های سفرهای خارجی منجر نشده است که وضعیت اقتصادی به خوبی می‌تواند توضیح‌دهنده این کاهش باشد.» محمود بنکدارنیا در خصوص تورهای داخلی نیز می‌گوید: «شاید هنوز برای اظهار نظر در این مورد اندکی زود باشد اما تا به امروز، مجموعه شواهد بیانگر عدم تغییر میزان فروش تورهای داخلی است و از آنجا که تقاضا در مقایسه با سال پیش تغییر نکرده، قیمت‌ها نیز کم و بیش ثابت مانده‌اند.» او همچنین تاکید می‌کند که بازار سفر چه در سطح داخلی و چه در حوزه خروجی آن با رکود مواجه است.
سفرهای داخلی و خارجی در یک ترازو
اما تعطیلات سال جدید در همه کشورها، با شکل‌گیری موج سفرهای داخلی و همچنین خارجی همراه است. در ایران نیز عید نوروز، رسمی دیرینه که از روز نخست فروردین هر سال آغاز می‌شود، با فراهم آوردن فراغت کافی خانواده‌ها را به سمت برنامه‌ریزی برای سفرهای نوروزی متمایل می‌کند و از آنجاکه دید و بازدید اقوام و خویشاوندان و به‌خصوص بزرگان خانواده از جمله آیین‌هایی است که به‌جا آوردن آن در شمار آداب سال نو قرار می‌گیرد، سفر به زادگاه مهم‌ترین رکن مسافرت‌های نوروزی را تشکیل می‌دهد. علاوه‌بر این در سال‌های اخیر، با افزایش جمعیت طبقه متوسط در کشور و رونق گردشگری در کشورهای همجوار ایران، سفرهای خارجی نیز با استقبال زیادی روبه‌رو شده است و بسیاری از خانواده‌های ایرانی، مقاصد غیرداخلی را برای سفرهای نوروزی برمی‌گزینند. به دنبال این تغییر روند و رونق سفرهای خارجی، مقایسه حجم این دسته از مسافرت‌ها با سفرهایی که در داخل کشور انجام می‌شود، به یکی از محل‌های بحث کارشناسان گردشگری بدل شده است.
به این ترتیب، با روبه‌روی هم قرار دادن تعداد مسافرت‌های داخلی و خارجی، از مهیا نبودن زیرساخت‌های گردشگری در کشور و همچنین گران‌تر بودن نرخ خدمات این صنعت در ایران نسبت به کشورهایی که عموما در فهرست مقاصد گردشگران ایرانی قرار می‌گیرند، به عنوان دلایل عمده انتخاب کشورهای خارجی به جای مقاصد داخلی نام برده می‌شود. این در حالی است که آمار چندان دقیقی در این رابطه در دست نیست و علاوه‌بر این، مقایسه صرف تعداد سفرهای داخلی و خارجی با یکدیگر، به ترسیم نمودار روند تغییرات فرهنگ مسافرتی ایرانیان بر مبنای واقعیت‌های موجود نخواهد انجامید. به این معنا که رشد سفرهای خارجی، لزوما به معنای افول گردشگری داخلی نیست و همچنین، افزایش شمار مسافرت‌های داخلی نیز نمی‌تواند بیانگر رشد وضعیت اقتصادی در کشور باشد. بنابراین، نبود یک نظام آماری جامع و کارآمد برای توصیف صنعت گردشگری کشور، تفاسیر و تحلیل‌های ارائه‌شده در این مورد را با انحرافات زیادی همراه می‌کند.
برای مثال، یکی از معمول‌ترین این اشتباهات، در کنار هم قرار دادن تعداد گردشگران خروجی و گردشگران داخلی و مقایسه این دو با یکدیگر است که غالبا در این مورد، افزایش یکی و کاهش دیگری را هم‌ارز هم دانسته و به این ترتیب رشد و یا افت گردشگری داخلی را برابر با افت و یا رشد گردشگری خروجی تفسیر می‌کنند؛ این درشرایطی است که این دو متغیر لزوما به هم وابسته نبوده و فاکتورهای بسیار زیادی وجود دارد که در شکل‌گیری رفتارهای جامعه دخیلند و در تحلیل‌های استنباطی باید موردتوجه قرار گیرد. با این وجود باید تاکید کرد که این تبیین، تنها یکی از پرتعداد تفاسیر نادرستی است که در این زمینه بیان می‌شود؛ تفاسیری که تبعات آنها در مجموع سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های نظام گردشگری کشور چه در بخش خصوصی و چه دولتی قابل مشاهده است.
ارسال نظر