دنیای اقتصاد: متولیان حوزه صنعت روز گذشته در هفتمین همایش «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار»، نقشه راه‌توسعه یکی از هفت صنعت استراتژیک در کشور را بررسی کردند. توسعه صنعت فولاد در دولت‌های مختلف همواره یکی از اهداف مهم بوده و برنامه رسیدن به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال تا افق ۱۴۰۴ (۲۰۲۵میلادی) اهمیت این موضوع را نشان می‌دهد. اما در شرایط فعلی که کشورهای منطقه افزایش تولید را در برنامه خود دارند، این سوال مطرح است که آیا هدف‌گذاری ۵۵ میلیون تن، هدفی بر مبنای نیاز بازار است و آیا ایران توانایی رسیدن به این ظرفیت تولید را دارد؟ متولیان حوزه صنعت در پاسخ به این سوال اعلام می‌کنند که دستیابی به این هدف که در طرح جامع فولاد نیز دیده شده، قابل تحقق است اما برای رسیدن به آن نیاز به جذب ۳۰ میلیارد دلار سرمایه وجود دارد. آنها همچنین رمز توسعه در این صنعت را تولید محصولات باکیفیت و دارای ارزش افزوده می‌دانند.

در هفتمین دوره همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار که به ابتکار «دنیای اقتصاد» برگزار شد، وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه پیش از دولت یازدهم نابسامانی از لحاظ نامتعادل بودن زنجیره تامین فولاد و سایر فلزات وجود داشت، اظهار کرد: در ابتدای دولت یازدهم درصدد تکمیل زنجیره تامین فولاد برآمدیم، به‌طوری که ظرفیت بالایی در مقاطع مختلف فولادی برای امر سرمایه‌گذاری دیده شده و درصدد جذب سرمایه‌گذاری در این حوزه هستیم. محمدرضا نعمت‌زاده با اشاره به آمارهای منتشر شده از سوی انجمن جهانی فولاد، گفت: رشد جهانی تولید فولاد جهان در سال ۲۰۱۶ حدود یک درصد بود اما رشد تولید فولاد ایران ۱۰ درصد اعلام شده است. براساس گزارش انجمن جهانی فولاد، ایران با تولید ۱۸ میلیون تن فولاد در رده ۱۶ جهان قرار گرفته است. نعمت‌زاده بر این باور است که باید روی ذخایر معدنی تمرکز کرد تا به سهم ۲ درصدی در تولید جهانی مواد معدنی دست‌یابیم. وی درخصوص تحقق هدف تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد، اظهار کرد: در طرح جامع فولاد و برنامه راهبردی صنعت فولاد تا افق ۱۴۰۴، رسیدن به ۵۵ میلیون تن تولید رقمی آرمانی نیست.

وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: با تعامل لازم با بانک‌های داخلی و خارجی و رفع نگرانی آنها از آشفتگی بازار فولاد دنیا باید ظرفیت تولید فولاد کشور را افزایش داد و به جای صادرات فولاد خام به سمت صادرات فولاد خاص و آلیاژی گام برداشت. وی گفت: مصرف فولاد را باید در تمام صنایع، ساخت‌وسازهای عمرانی و امور ساختمانی افزایش داد، همچنین باید به گسترش صنایع پایین‌دستی فولاد از جمله ورق گرم نازک و سرد مبادرت کرد و با تمام این اقدامات می‌توان گفت که صدور ۲۰میلیون تن فولاد به قاره اروپا کاری شدنی است.

وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه با تاکید بر اینکه اصل رقابت‌پذیری جهانی در صنعت فولاد برمبنای هزینه‌های تمام‌شده است، اظهار کرد: با صرفه‌جویی در مصرف منابع انرژی نظیر آب، برق، گاز و مواد اولیه می‌توان در عرصه رقابت با سایر فولادسازان دنیا سربلند بود. متولی صنعت، همچنین از افزایش تولید سنگ‌آهن به ۷۵ میلیون تن در سال اشاره کرد و گفت: تولید سنگ‌آهن در کشور از ۶۲ میلیون تن به ۷۵ میلیون تن رسیده که همین میزان تولید برای تامین نیاز کشور باید دوبرابر شود. نعمت‌زاده با تاکید براینکه باید در تکمیل زنجیره فولاد این‌بار از معدن و اکتشافات معدنی شروع کرد، گفت: برای تحقق تولید ۵۵میلیون تن فولادخام برابر طرح جامع فولاد باید سه برابر آن یعنی ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج شود و لازم است تولید سنگ‌آهن از ۷۵ میلیون تن کنونی به دو برابر میزان موجود برسد.

نعمت‌زاده با بیان اینکه یکی، دو ماه دیگر تمام کمبودها در زمینه گندله برطرف می‌شود، گفت: جلساتی برگزار شد و روی کنسانتره متمرکز شده‌ایم و امروز تعادل در صادرات برقرار شده است. نعمت‌زاده در ادامه با اشاره به ظرفیت ۲۸ میلیون تنی تولید کنسانتره در سال ۹۲ گفت: این رقم تا پایان امسال به ۴۵ میلیون تن می‌رسد که رشد ۶۰ درصدی خواهد داشت. به گفته وی، در این مدت ظرفیت تولید گندله از ۲۱ میلیون تن به ۳۵ میلیون تن، آهن‌اسفنجی از ۱۹ میلیون تن به ۲۷ میلیون تن، شمش فولاد از ۲۴ میلیون تن به ۳۱میلیون تن و محصولات نوردی از ۳۱میلیون تن به ۳۷ میلیون تن می‌رسد. وی در ادامه با تاکید به رشد ارزش افزوده بخش معدن تصریح کرد: معادن زیادی در کشور وجود دارد که حتی بسیاری از آنها را خوب شناسایی نکرده‌ایم و این در حالی است که باید حرکت‌های جدی در اکتشافات معادن زیرزمینی آغاز شود. وزیر صنعت، معدن وتجارت خطاب به فولادسازان کشور گفت:تولیدکنندگان فولاد باید حداقل ۱۰ درصد از فولاد تولیدی خود را به تولید فولاد خاص و آلیاژی اختصاص دهند. وی همچنین تاکید کرد: کمبود ورق فولادی در کشور مشهود است و برای تولید ورق نازک با استانداردهای بالا باید سرمایه‌گذاری‌های جدیدی صورت گیرد.

ازسوی دیگر، مهدی کرباسیان، رئیس هیات‌عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع ایران (ایمیدرو)نیز در هفتمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران، در ابتدا از گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» به‌عنوان بخش خصوصی که باری از دوش دولت برداشته و در راستای توسعه صنعت فولاد به‌عنوان یکی از صنایع استراتژیک کشور گام بر می‌دارد، قدردانی کرد.

کرباسیان یاد و خاطره آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی، یار دیرین انقلاب و رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز گرامی داشت که سخنان ارزشمند و توصیه‌های راهبردی را در دومین اجلاس معدن و صنایع معدنی ایران که در آذر ماه سال ۱۳۹۵، ارائه کرد. وی ابراز امیدواری کرد این سخنان را سرلوحه اهداف و برنامه‌هایمان در جهت رشد و توسعه بخش معدن قرار دهیم. کرباسیان با اشاره به اینکه صنعت‌فولاد ایران در دهه پنجم خود به‌سر می‌برد و طی این سال‌ها به‌رغم کوشش‌های بسیاری که به عمل آمده،‌ نبود توازن، دغدغه‌ای برای سیاست‌گذاران و کارشناسان این صنعت ایجاد کرده بود، تصریح کرد: اما با شروع به کار دولت یازدهم، تلاش وافری شده تا توسعه‌ای متوازن و برمبنای ملاحظات زیرساختی، زیست‌محیطی توام با مسوولیت اجتماعی صورت گیرد. به گفته کرباسیان، دستیابی به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال ۱۴۰۴ باید تحقق پیدا کند که برای رسیدن به این هدف نیاز به ۳۰ میلیارد دلار سرمایه وجود دارد. وی ادامه داد: البته این برنامه ظرفیت‌سازی که در قالب طرح جامع فولاد تدوین شده، نگاه به بازار داخل و توجه به صادرات فولاد را مد نظر قرار داده به‌طوری که هر سال نسخه به روز شده آن منتشر می‌شود. به گفته وی، در این مسیر توسعه ایران درصدد است تا با شرکای قدیمی و فعلی، گام‌های ارزشمندی بردارد که منافع چندسویه نصیب دو طرف شود. وی همچنین با اشاره به ظرفیت تولید بخش‌های مختلف فولاد در حال حاضر، گفت: در بخش فولاد خام، ظرفیت فعلی ۲۷ میلیون تن است که نیاز به توسعه ۲۸ میلیون تنی تا چشم‌انداز داریم. در بخش آهن اسفنجی نیز برای ظرفیت فعلی ۲۵ میلیون تن، نیاز به توسعه ۳۳ میلیون تنی دیگر تا چشم‌انداز داریم. همچنین در بخش گندله، ظرفیت فعلی ۲۳ میلیون تن بوده، که نیاز به توسعه ۳۲ میلیون تنی جدید تا چشم‌انداز داریم. در نهایت برای بخش کنسانتره نیز ظرفیت فعلی ۴۳ میلیون تن است که برای توسعه این بخش، نیاز به افزایش ۴۳ میلیون تنی ظرفیت دیگر تا چشم‌انداز داریم.

به گفته وی، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ۴ سال اخیر، ایجاد توازن در زنجیره تامین فولاد بوده که خوشبختانه با پیگیری‌های انجام شده طی این مدت کارخانه‌های جدید کنسانتره و گندله راه‌اندازی شده یا در حال احداث است. وی افزود: تا پایان دولت یازدهم، با راه‌اندازی پروژه ۶۰۰ هزار تنی پرعیار‌سازی «جلال آباد» و ۵ میلیون تنی گندله‌سازی «گل گهر» و نیز دو کارخانه ۵ میلیون تنی «گندله‌سازی سنگان»، این امر در حال محقق شدن است. کرباسیان همچنین به ظرفیت تولیدی در بخش‌های مختلف در سال آینده نیز اشاره کرد و گفت: سال آینده به ظرفیت تولید ۳۲ میلیون تن فولادخام، ۳۵ میلیون تن آهن اسفنجی، ۴۲ میلیون تن گندله، ۵۰ میلیون تن کنسانتره می‌رسیم که این حاصل تکمیل زنجیره فولاد در کشور است. از طرفی، در بخش‌های جانبی از قبیل نسوزها، کاتالیست‌ها و سایر مواد مورد نیاز، کشور پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته است. وی با بیان اینکه بر اساس برنامه ششم توسعه اقتصادی، متوسط رشد اقتصاد ۸درصد و متوسط رشد معدن ۸/ ۸درصد و متوسط رشد صنعت ۳/ ۹درصد است، اظهار کرد: رشد اقتصادی کشور در صورت همزمانی با تخصیص منابع مالی طرح‌ها می‌تواند بر تقاضای فولاد در سال ۱۳۹۶ اثر مثبت گذارد. کرباسیان با اشاره به سهم تولید فولاد خام ایران در خاورمیانه تصریح کرد: سهم تولید فولاد ایران از تولید خاورمیانه ۶/ ۶۱درصد است که نسبت به سال قبل رشد ۸/ ۱درصدی داشته است. به گفته وی، اقدام مهمی که سال گذشته انجام شد، صادرات بیش از ۴میلیون تن فولاد بود و این روند در سال جاری نیز با میزان بیشتری ادامه دارد. وی افزود: به‌طوری که در ۱۰ ماه منتهی به دی سال جاری، ۴/ ۴ میلیون تن فولاد صادر شده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته، ۴۵ درصد رشد دارد و امیدواریم هدف صادرات ۶ میلیون تنی محقق شود. کرباسیان به این مطلب نیز اشاره کرد که در ابتدای دولت یازدهم، صادرات فولاد تنها ۲۰۰ هزارتن بود. ایجاد فضا برای صادرات فولاد موجب شد تا این صنعت از پیامدهای رکود داخلی خارج شود. رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع ایران (ایمیدرو)، در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: اگرچه طرح‌های استانی فولاد در شروع به کار دولت یازدهم و مدیریت جدید ایمیدرو، چالش‌های متعددی را در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی ایجاد کرده بود، اما تصمیم بر آن شد که این طرح‌ها به سرانجام برسد و انتظار مردمان آن مناطق به پایان رسد. کرباسیان در ادامه به مزیت‌های تولید فولاد نیز اشاره‌ای کرد و گفت: از جمله مزیت‌های تولید فولاد در ایران، بازار مصرف بزرگ و رو به رشد منطقه‌ای و واردات ۳۴ میلیون تنی فولاد کشورهای این منطقه است.

وی با اشاره به اینکه حدود ۸۷ درصد تولید فولاد ایران به روش احیای مستقیم از گاز طبیعی تولید می‌شود، گفت: در برنامه ششم طبق مصوبه کمیسیون تلفیق، قرار است قیمت گاز برای صنایع انرژی بر مثل فولاد ۹۰ درصد قیمت پایین ترین نرخ قیمت‌گذاری منطقه باشد و در مناطق محروم این رقم ۸۰ درصد خواهد بود. از این رو، هزینه تولید به روش احیای مستقیم، با قیمت تشویقی گاز همراستا است. کرباسیان با بیان اینکه تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر از اهداف صنعت فولاد کشور است، گفت: در این مسیر، تولید ریل ملی در شرکت ذوب‌آهن شروع شده و خبر خوبی برای صنعت فولاد است.

کرباسیان همچنین به اثرات «برجام»، نیز پرداخت و آن را یکی از اقدامات مهم دولت یازدهم عنوان کرد و گفت: خوشبختانه با به بار نشستن برجام، شاهد اتفاقات مثبتی در حوزه اقتصاد بودیم که می‌توان به مواردی چون «گشایش‌های مالی، تامین اعتبار و سرمایه‌گذاری خارجی در طرح‌های بخش معدن و صنایع معدنی از قبیل فولاد آلومینیوم جنوب و سرب و روی مهدی‌آباد، بازگشت شرکت‌های معتبر جهانی، افزایش چشمگیر صادرات در زنجیره معدن و صنایع معدنی، ورود تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز به کشور، فعال شدن طرح‌های معدنی و صنایع معدنی کشور اعم از طرح‌های ایمیدرو و سایر طرح‌های بخش خصوصی» اشاره کرد. رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع ایران (ایمیدرو)، در ادامه به بیان توضیحاتی در مورد تولید فولاد در جهان، پرداخت و گفت: صنعت فولاد جهان پس از یک دوره رکود، در سال ۲۰۱۶ با کمی رونق مواجه شد و تولید فولاد دنیا در همین سال، با رشد ۷/ ۰ درصد به ۶/ ۱میلیارد تن رسید. کرباسیان همچنین به روند قیمت فولاد نیز اشاره کردو گفت: طی هفته‌های ابتدایی سال ۲۰۱۷ و تا قبل از تعطیلات سال نو در چین، شاهد نوسانات بعضا کاهشی در قیمت‌ها بودیم، اما در هفته گذشته و همزمان با بازگشت چینی‌ها از تعطیلات، افت اندک قیمت‌ها جبران شده و قیمت‌ها به بالاترین سطح ۲۹ ماه اخیر رسید.

4 چالش در توسعه فولاد در ایران

رئیس ایمیدرو، بخش بعدی سخنرانی خود را به چالش‌های توسعه فولاد در ایران اختصاص داد و در این باره گفت: فناوری قدیمی، مکان‌یابی، کمبود زیرساخت و مساله صرفه مقیاس از جمله چالش‌های این بخش است. براساس طرح جامع فولاد، بهترین مکان توسعه در کنار دریاهای جنوبی کشور بوده که ایمیدرو به این منظور در حال توسعه مناطق ویژه در نواحی بندرعباس، پارسیان و چابهار است.

هم‌اندیشی فولادسازان ایران و جهان در همایش «دنیای اقتصاد»

سه امتیاز ایران در توسعه فولاد

دست‌اندازهای جهش بزرگ ‌در صنعت فولاد

ابزارهای جدید برای تامین مالی فولاد

نقشه توسعه فولاد تا 2025