مترجم: آناهیتا جمشیدنژاد

Brainstorming یا «توفان فکری» یک تکنیک خلاقیت فردی یا گروهی است که طی آن، با جمع‌آوری فهرستی از ایده‌ها توسط اعضای گروه، برای رسیدن به یک جمع‌بندی در مورد یک مساله تلاش می‌شود. اما این روش با مشکلات بسیاری همراه است. آنچه باید در عوض آن انجام دهید «افکارنویسی» یا brainwriting است. در واقع روش‌هایی مانند «افکارنویسی» ایده‌هایی را در حجم بسیار بزرگ‌تری نسبت به توفان فکری ایجاد می‌کنند.

افکارنویسی چیست؟

افکارنویسی در دهه ۱۹۷۰ در آلمان محبوب شد. بسیاری از کارشناسان به شدت آن را توصیه می‌کردند. پی بردن به علت آن چندان دشوار نیست. افکارنویسی نسبت به توفان فکری مزایای متعددی دارد و از بروز بسیاری مشکلات جلوگیری می‌کند یا حداقل آنها را بهبود می‌بخشد. ایده کلی این روش این است که ذهن یک فرد برای کار کردن در یک مفهوم گروهی به‌کار گرفته می‌شود. به‌جای مجموعه‌ای از افراد که ایده‌های خود را به محض خطور در ذهن‌شان بیان می‌کنند، به هر عضو این گروه یک تکه کاغذ و قلم داده می‌شود. مشکل یا سوال آنها توسط سرپرست اعلام می‌شود یا در بالای صفحه نوشته می‌شود و این کارمندان شروع به نوشتن ایده‌های خود می‌کنند. سپس این ایده‌ها به اشتراک گذاشته می‌شوند، طبقه‌بندی می‌شوند و طبق روش‌ها و دستور‌العمل‌های بسته به روش خاص توفان فکری انتخاب شده، مورد بحث قرار می‌گیرند. در زیر چند روش مشهور را ارائه کرده‌ایم.

انواع افکارنویسی

6-3-5: روش ۶-۳-۵ شامل نوشتن ایده‌ها در واکنش به یک سوال یا مشکل است. در این حالت شما ایده‌هایتان را به فردی در سمت راست خود منتقل می‌کنید و ایده‌هایی را به برگه فردی در سمت چپ خود اضافه می‌کنید (که او خود ایده‌هایش را به شما منتقل کرده است)؛ این فرآیند در دورهایی ۵ دقیقه‌ای ادامه می‌یابد تا این برگه به صاحب اصلی خود برسد.

۶-۳-۵ در گروه‌های شش نفره ارائه می‌شود و در هر دور سه ایده مطرح می‌شود و هر دور پنج دقیقه طول می‌کشد. ایده اصلی این است که هر فرد در بهینه کردن خلاقیت خود تاثیرگذار باشد. هنگامی که این برگه‌ها از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود، شرکت‌کنندگان می‌توانند به ایده‌های دیگر افراد گروه اضافه کنند یا حتی از آنها به عنوان انگیزه‌ای برای خلاقیت بیشتر بهره ببرند.

مدل استخر: در روش استخر، به گروه‌های ۸-۵ نفره برگه‌هایی داده می‌شود که مساله اصلی در بالای آن نوشته شده است. وقتی شما سه ایده را روی آن نوشتید، آن صفحه را وسط میز می‌گذارید و برگه دیگری برمی‌دارید. این فرآیند تا زمانی که سرپرست بگوید، ادامه می‌یابد.

روش الکترونیکی: این روش همان اصول را داراست؛ اما به‌جای اینکه در یک اتاق باشد به صورت آنلاین انجام می‌شود. سرپرست سوال را پخش می‌کند یا سوالات را در یک وبسایت منتشر می‌کند. سپس اصول افکارنویسی به صورت آنلاین مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزایای واضح آن راندمان بالا و صرفه‌جویی در زمان است.

مزایای افکارنویسی

چرا باید از افکارنویسی استفاده کنیم؟ یکی از دلایل انجام این کار در اجتناب از آن دام‌هایی نهفته است که اغلب به همراه توفان فکری ایجاد می‌شود. اول اینکه زمانی که از یک گروه از افراد خواسته می‌شود ایده‌های خود را بیان کنند، احتمال کمتری وجود دارد که افرادی که اصولا آرام و ساکت هستند، صحبت کنند. بنابراین خلاقیت آنها از دست می‌رود. این امر بدون شک به‌دلیل عدم استفاده از همه نظرات به نتایج خوبی نخواهد انجامید. دوم اینکه توفان فکری بارها منجر به تصادم شخصیت‌ها می‌شود؛ چرا که هر یک از شرکت‌کنندگان می‌خواهد ایده‌هایش شنیده و پذیرفته شود. گرچه برخی رقابت‌ها سالم هستند؛ اما برخی تعارض‌ها بارها به هدف اصلی پروژه زیان وارد می‌کنند.سوم اینکه گرچه ایده‌هایی که ممکن است غیرمعمول یا حتی غیرمتعارف جلوه کنند به‌طور کلی تشویق می‌شوند (این یکی از مزایای توفان فکری است) اما کارمندان اغلب تمایل دارند ایده‌های رادیکال را برای خودشان حفظ کنند؛ چرا که از تغییر نظر دیگران نسبت به خود هراس دارند. این «تشویق ارزیابی»1 با توجه به ماهیت توفان فکری به خطر می‌افتد: خلق ایده‌های جدید با ویژگی‌های فرآیند توفان فکری به خطر می‌افتد.

اعضای آرام و ساکت گروه در موقعیت به مراتب بهتری برای ارائه بهترین عملکرد قرار می‌گیرند. تصادم شخصیت‌ها گرچه قطعا ممکن است (به‌خصوص در مرحله آخر ارزیابی) اما احتمال آن کمتر خواهد شد. چون همکاری‌های شرکت‌کنندگان به صورت بی‌نام و خصوصی است، تشویق ارزیابی دیگر یک نگرانی نیست. به علاوه، چون ایده‌ها نوشته شده‌اند، این خطر وجود ندارد که وقتی یکی از همکاران در حال صحبت کردن است، کارمندان رشته افکار خود را از دست بدهند. از همه مهم‌تر، افکار نویسی بر توفان فکری مقدم‌ است و علت آن نیز توانایی سرپرست برای جمع‌آوری شمار بسیار زیادی از ایده‌هاست. در نهایت، قطعا ۱۰۰ ایده بهتر از ۵۰ ایده است. به‌عنوان مثال، روش ۶-۳-۵ می‌تواند در ۳۰ دقیقه ۱۰۰ ایده را گردآوری کند. این یک خروجی قابل‌توجه است که توفان فکری سنتی ممکن است هرگز به آن دست نیابد. هرچه ایده‌های بیشتری داشته باشید (در شرایط برابر) احتمال بیشتری وجود دارد که یکی از آنها برنده میدان باشد.

آیا افکارنویسی برای شما مناسب است؟

بدون شک موقعیت‌های خاصی وجود دارد که ممکن است توفان فکری را بر افکارنویسی مقدم بدارید. به عنوان مثال، در مواردی که محتوا به قدری پیچیده به نظر می‌رسد که ظرفیت شرکا برای ارائه کلامی ایده‌هایشان با شک و تردید مواجه است، احتمالا از توفان فکری استفاده می‌کنید. اما مزایای افکارنویسی تقریبا در هر مورد مشهود است. نسل برتر ایده‌ها در زمان کمتر و احتمال پایین‌تر مشکلات در خلال گروه، از دلایل الزام‌آور برای توجه به افکارنویسی است.

پی‌نوشت:

1- استرسی است که شخص ممکن است هنگام انجام تکلیف درصورت نظارت دیگران پیدا کند. بسته به موقعیت، این استرس ممکن است موجب بهبود کارکرد یا برعکس بدترشدن آن شود.

منبع: knote