رویکرد جدید دولت برای کاهش آلایندگی خودروها

دنیای اقتصاد: مراسم جایگزینی ۴۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده دیروز در حالی به میزبانی ایران خودرو برگزار شد که طی آن، مسوولان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از رویکرد جدید دولت برای مقابله با آلودگی هوا خبر دادند.در این مراسم که معاون اجرایی رئیس‌جمهور، وزیر صنعت، معدن و تجارت و همچنین رئیس سازمان محیط زیست و برخی نمایندگان مجلس نیز حضور داشتند، اعلام شد دولت یازدهم، از سوی حسن روحانی رئیس‌جمهور، به‌عنوان دولت محیط‌زیست نامیده شده است و طرح‌های ویژه‌ای برای حل بحران آلودگی هوا پیاده خواهد شد.بر این اساس و آن‌طور که سخنرانان مراسم دیروز اعلام کردند، رویکرد جدید دولت یازدهم در مساله آلودگی هوا، تسریع خروج خودروهای فرسوده، تقویت دوباره خودروهای پایه گازسوز و همچنین حرکت به سمت تولید و عرضه محصولات برقی و هیبریدی است. هرچند این برنامه‌ریزی دولت و رویکرد ویژه‌اش به مساله آلودگی هوا می‌تواند رفته رفته این بحران را کمرنگ و از سیاهی آسمان کلان‌شهرها بکاهد، با این حال به اعتقاد کارشناسان، بازگشت به خودروهای گازسوز بهتر است با احتیاط بیشتری انجام شود.

آنها همچنین معتقدند که تولید و عرضه گازسوزها نباید کاملا متوقف و دولت نام این محصولات را از لیست ویژه‌اش برای حل بحران آلودگی، حذف کند؛ بلکه بهتر است گازسوزها در اولویت برنامه‌ریزی‌های دولت در ماجرای آلودگی هوا قرار نگرفته و محصولات دیگری جایگزین آنها شوند.اگر نگاهی به اقدامات دولت‌های مختلف در مساله آلودگی هوا بیندازیم، متوجه می‌شویم آنها با در نظر گرفتن برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بلندمدت، به‌تدریج توانسته‌اند بر این غول سیاه غلبه و شهروندان‌شان را از سایه شوم آلودگی نجات دهند. بنابراین در ایران نیز دولت اگر می‌خواهد بحران آلودگی هوا را ریشه‌ای و یک بار برای همیشه حل کرده یا حداقل کمرنگ کند، بهتر است راهی را برود که دنیا رفته است؛ یعنی در نظر گرفتن برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بلندمدت.

در این بین، برنامه‌های کوتاه‌مدت شامل مواردی مانند اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده می‌شود که اتفاقا تاثیر بسیار زیادی بر جلوگیری از افزایش آلودگی و حتی کمرنگ کردن این بحران دارد. وجود چند صد هزار دستگاه خودرو فرسوده سبک و سنگین در خیابان‌های کشور، یکی از اصلی‌ترین عوامل سیاه شدن آسمان کلانشهرها و تنگ شدن نفس شهروندان به شمار می‌رود، با این حال چندان وقعی به آن گذاشته نمی‌شود. علاوه‌بر آنها، موتورسیکلت‌های فرسوده نیز که ۵ برابر خودرو آلودگی ایجاد می‌کنند، نقشی بسیار پررنگ در بروز بحران آلودگی در کلانشهرهای کشور دارند؛ بنابراین می‌طلبد که تا حد امکان نسبت به اسقاط و جایگزینی آنها اقدام کرد.

در این بین گفته می‌شود فقط در تهران حدود یک و نیم میلیون دستگاه خودرو سواری فرسوده در حال تردد بوده و یکی از اصلی‌ترین عوامل آلودگی شدید این کلانشهر، همین «از رده خارج‌های دودزا و پرمصرف» هستند. برای آنکه بدانیم فرسوده‌ها تا چه حد در سیاه شدن هوای پایتخت و نفس تنگی شهروندان و افزایش مرگ‌و‌میرها نقش دارند، کافی است رجوع کنیم به آمار و ارقام رسمی اعلام شده از سوی مسوولان. بر این اساس، اگر خودروهای فرسوده را در یک طرف و خودروهای مجهز به سیستم یورو ۴ را در طرف دیگر قرار دهیم، مشخص می‌شود فرسوده‌ها حدود ۵۰ برابر بیشتر آلودگی تولید می‌کنند. اتفاقا از همین‌رو است که دولت نیز به درستی دست روی خودروهای فرسوده گذاشته و بخشی مهم از برنامه‌ریزی‌اش بابت حل بحران آلودگی را به اسقاط آنها اختصاص داده است. آن‌طور که محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت در مراسم دیروز عنوان کرد، دولت با کمک ایران خودرو، برای خروج ۹۰ هزار تاکسی فرسوده در سراسر کشور برنامه‌ریزی کرده و تا به امروز نیز ۴۰ هزار دستگاه از این خودروها اسقاط و جایگزین شده‌اند. وی با بیان اینکه این اقدام بخشی از برنامه دولت برای اسقاط فرسوده‌ها و مقابله با آلودگی هوا است، افزود: پس از تاکسی‌ها، به سراغ وانت‌های فرسوده خواهیم رفت تا ۱۵ هزار دستگاه از آنها را اسقاط و با کمک خودروسازان جایگزین کنیم.به گفته نعمت‌زاده، دولت در مراحل بعدی برنامه‌هایی نیز برای اسقاط و جایگزینی مینی‌بوس‌ها، اتوبوس‌ها و کامیون‌های فرسوده نیز دارد که به ترتیب آنها را نیز اجرایی خواهد کرد. با توجه به اظهارات وزیر صنعت، مشخص می‌شود دولت به جد اسقاط و جایگزینی فرسوده‌ها را در دستور کار قرار داده و قصد دارد از طریق این برنامه کوتاه‌مدت، از حجم آلودگی هوا بکاهد.

بازگشت به دوگانه سوزها؟

اما دولت در حالی رویکردی ویژه و جدید را برای حل بحران آلودگی هوا لحاظ کرده که در این بین ظاهرا باز هم دست روی خودروهای گازسوز گذاشته و قصد دارد در قالب برنامه‌ای میان‌مدت، این مدل محصولات را دوباره گسترش دهد.طبق گفته‌های وزیر صنعت در مراسم روز گذشته، قراردادهایی برای تامین موتورهای پایه گازسوز با شرکت‌های خارجی بسته شده است. این گفته نعمت‌زاده نشان می‌دهد دولت قصد دارد باز هم با توجه به ظرفیت عظیم گازی کشور، گازسوزها را در مسیر گسترشی دوباره قرار داده و از این راه نه تنها از مصرف بنزین بکاهد؛ بلکه آلودگی را نیز کاهش دهد. این در حالی است که شهروندان ایرانی تجربه گازسوز کردن خودروها را پشت‌سر گذاشته و اتفاقا از این بابت، کم دچار دردسر نشدند. خودروهای گازسور علاوه‌بر اینکه از نظر زیرساختی ضعیف بودند، مشکلات فنی خاص خود را نیز داشتند و این موارد برای مشتریان گران تمام شد.

در حال حاضر هرچند گازسوها از نظر زیرساختی اوضاع بهتری را دارند، با این حال به‌نظر می‌رسد نه خودروسازان و نه مشتریان چندان تمایلی به تولید و استفاده از آنها ندارند و از طرفی، بروز مشکل کمبود گاز در مقاطعی از سال برای تامین گاز جایگاه‌ها، دور از ذهن نیست. در این شرایط، کارشناسان معتقدند که دولت بهتر است بخشی از تمرکز خود را به محصولات دیزلی اختصاص داده و به جای توسعه فراتر از تقاضای گازسوزها، موتورها و خودروهای دیزلی را در قالب برنامه‌ای میان‌مدت توسعه بدهد. دیزلی‌ها علاوه‌بر اینکه در پیمایش مساوی، مصرف کمتری در مقایسه با بنزین سوزها دارند، آلودگی کمتری نیز تولید می‌کنند و از همین رو در بسیاری از کشورها، تعداد بسیار زیادی خودروهای دیزلی در حال تردد است.

البته استفاده از خودروهای دیزلی در ایران، مستلزم عرضه گازوئیل استاندارد است، چه آنکه در حال حاضر کیفیت این سوخت در کشور، بالا نیست و برای عرضه آن باید از میزان گوگردش کاسته شود.اما آن طور که در مراسم دیروز تقریبا تمام سخنرانان اعلام کردند، برای رفع بحران آلودگی هوا، باید به‌تدریج به سمت خودروهای برقی و هیبریدی حرکت کنیم و ظاهرا این موضوع برای دولت به یک الزام تبدیل شده است. از نظر دولت، خودروهای برقی و هیبریدی به‌عنوان یک راهکار جهانی برای رفع آلودگی هوا شناخته شده و ایران نیز باید در بلندمدت به سمت این مدل خودروها برود. هرچند در کلیت این ماجرا تردیدی وجود ندارد، با این حال خودروهای برقی و هیبریدی نیز به زیرساخت‌های خاص خود نیاز داشته و اگر در تولید و عرضه آنها تعجیل کنیم، هیچ بعید نیست تجربه ناکام خودروهای گازسوز تکرار شود.

عرضه خودروهای یورو 5 و یورو6

اما در جریان مراسم دیروز، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: سال آینده خودروهایی با استاندارد یورو ۵ در داخل کشور تولید خواهد شد، چه آنکه در قراردادهای جدید با خودروسازان خارجی تولید خودروهای یورو ۵ و یورو ۶ پیش‌بینی شده است.نعمت‌زاده ادامه داد: ایران خودرو قراردادی با یک موسسه آلمانی و سایپا قراردادی با یک موسسه اتریشی برای طراحی موتورهای سه سیلندر کم‌مصرف منعقد کرده‌اند. این موتورها ۴۶۰ اسب بخار داشته و مصرف سوخت آنها پنج لیتر در ۱۰۰ کیلومتر خواهد بود. وی گفت: بیش از یک سال است که با موتورسازان دیزلی دنیا در حال مذاکره هستیم و خودروهای سنگین با استاندارد یورو ۵ تولید خواهد شد. اما محمد شریعتمداری معاون اجرایی رئیس‌جمهور نیز در مراسم روز گذشته گفت: در آلاینده‌سازهای متحرک، حمل‌و‌نقل عمومی به‌عنوان یکی از عوامل مهم شناخته شد که به همین دلیل نوسازی ناوگان تاکسیرانی و اتوبوسرانی باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: در زمینه نوسازی ناوگان اتوبوسرانی بانک‌ها پرداخت ۲۲ هزار میلیارد ریال اعتبار را برای تامین و نوسازی خودروهای سنگین تعهد کرده‌اند. شریعتمداری با بیان اینکه شش طرح اساسی دولت برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی در کل کشور با ظرفیت ۱۴۰ هزار دستگاه خودرو به تصویب دولت رسیده است، خاطرنشان کرد: جایگزینی ۱۷ هزار دستگاه خودروی دیزلی درون‌شهری و ۶۵ هزار دستگاه کامیون و کشنده فرسوده نیز در دستور کار است. در مراسم روز گذشته اما مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو از نوسازی ۴۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده در سال جاری تاکنون خبر داد.هاشم یکه‌زارع در مراسم جایگزینی ۴۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده، اظهار کرد: در سال جاری تاکنون ۶۳ هزار نفر برای جایگزینی تاکسی‌های فرسوده خود ثبت‌نام کرده‌اند. وی با بیان اینکه از این تعداد ۴۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده با خودروهای نو جایگزین شده است، گفت: در این طرح در همان روز دریافت تاکسی فرسوده، خودروی جدید تحویل مالکان می‌شود.یکه‌زارع افزود: بیشترین ثبت‌نام‌ها برای نوسازی تاکسی‌های فرسوده در شهرهای تبریز، مشهد، کرج، کرمانشاه، شیراز و قزوین بوده است. وی با بیان اینکه تسهیلاتی برای نوسازی تاکسی‌های فرسوده از سوی ایران خودرو در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: این طرح همچنان در کل کشور ادامه خواهد داشت.